Στην πολιτική η χρήση των ορισμών πρέπει να είναι προσεκτική και ακριβείς. Είναι επιβεβλημένη για την κατανόηση των διαδικασιών συγκρότησης των δημόσιων προβλημάτων. Καφενειακού τύπου διατυπώσεις, τσουβαλιάσματα και αοριστίες δεν επιτρέπονται. Το πως διατυπώνεις σωστά ένα ζήτημα, δείχνει κατά πόσο το έχεις κατανοήσει και κατά συνέπεια ποιες οι κατάλληλες λύσεις που πρέπει να εφαρμοστούν για την αντιμετώπιση του.
Η κυβέρνηση μέσα από μια ξεκάθαρη επιλογή των ορισμών, διατύπωσε τις προηγούμενες μέρες την νέα πολιτική κατεύθυνση η οποία θα ακολουθηθεί πάνω στο μεταναστευτικό – προσφυγικό. Συγκεκριμένα είπε μεταξύ άλλων ότι «…με βάση την ανάλυση των στατιστικών στοιχείων εθνικότητας όσων εισέρχονται στη χώρα, κοινή πεποίθηση είναι ότι πλέον πρόκειται για μεταναστευτικό πρόβλημα και όχι προσφυγικό». Αυτή η σαφή διάκριση θέτει εντελώς νέα δεδομένα πάνω στο ζήτημα.
Μετά από 4 χρόνια ενός δόγματος όπου η θάλασσα δεν έχει σύνορα, του δόγματος όπου οι μετανάστες – πρόσφυγες λιάζονται το πρωί στην Ομόνοια και στη συνέχεια «εξαφανίζονται», του δόγματος των ανεξέλεγκτων ΜΚΟ και του «πάρτι» χρηματοδοτήσεων τους, του δόγματος η Ελλάδα αποτελεί διάδρομο προς την Ευρώπη, του δόγματος κλεισίματος δομών όπως της Αμυγδαλέζας και καθιέρωσης των κολαστηρίων της Μόριας, η ελληνική κυβέρνηση κάνει μια στροφή. Αντιλαμβάνεται πλέον την μαζική μετακίνηση πληθυσμών προς την Ευρωπαϊκή ήπειρο, που λαμβάνει χώρα τα τελευταία χρόνια, ως μεταναστευτικό και όχι ως προσφυγικό πρόβλημα. Ποια η διαφορά ανάμεσα στον πρόσφυγα και τον μετανάστη;
Πρόσφυγες είναι τα άτομα που βρίσκονται εκτός της χώρας καταγωγής τους εξαιτίας του φόβου διώξεων, διαμαχών, γενικευμένης βίας, ή άλλων καταστάσεων που έχουν διαταράξει σοβαρά την έννομη τάξη και, ως αποτέλεσμα, δικαιούνται διεθνούς προστασίας. (Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες). Με τον όρο «πρόσφυγας» εννοούμε εκείνο το μέλος μιας κοινωνίας που λόγω διαφορετικών πολιτικών πεποιθήσεων, διώξεων και σοβαρών καταστρατηγήσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, εγκαταλείπει ακούσια την χώρα του για να αναζητήσει άσυλο στους κόλπους μιας άλλης κοινωνίας που δεν αντιμετωπίζει κατά κανόνα αυτά τα προβλήματα. Ποιος ονομάζεται μετανάστης; Αν και δεν υπάρχει επίσημος νομικός ορισμός για τον διεθνή μετανάστη, η πλειονότητα των ειδικών συμφωνεί πως με τον όρο «μετανάστης» εννοούμε εκείνο το μέλος μιας κοινωνίας που εγκαταλείπει εκούσια την χώρα του. Ο βασικός σκοπός αυτών των μετακινήσεων είναι κυρίως οικονομικός.
Έχει τόση μεγάλη σημασία η χρήση του ορθού ορισμού; Φυσικά και έχει. Ο «πολιτικός πρόσφυγας» χαρακτηρίζεται από ειδικό καθεστώς που καθορίζεται από την Ύπατη Αρμοστεία του Ο.Η.Ε. και ο χαρακτηρισμός ενός ατόμου ως «πρόσφυγα» επισύρει μια σειρά από συγκεκριμένα δικαιώματα και υποχρεώσεις. Κατά το άρθρο 14 της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, «κάθε άτομο που καταδιώκεται έχει το δικαίωμα να ζητά άσυλο και να του παρέχεται άσυλο σε άλλες χώρες». Παράλληλα με τη Σύμβαση του 1951 του ΟΗΕ, θέτουν τον οικουμενικό ορισμό του πρόσφυγα και περιλαμβάνουν τα βασικά δικαιώματα και υποχρεώσεις των προσφύγων καθώς και τα διεθνή κριτήρια βάσει των οποίων αξιολογείται οποιοδήποτε μέτρο για την προστασία και μεταχείριση των προσφύγων. Η πιο σημαντική διάταξη είναι η αρχή της μη επαναπροώθησης των προσφύγων. Γίνεται αμέσως κατανοητό πόσο σημαντικό είναι να ξεκαθαρίζεται με σαφήνεια για ένα κράτος όπως η Ελλάδα όπου εκκρεμούν δεκάδες χιλιάδες αιτήσεις ασύλου, το ποιοι είναι πραγματικά πρόσφυγες και ποιοι όχι.
Μέσα σε αυτό το κλίμα η αξιωματική αντιπολίτευση μιλά για «ακροδεξιά στροφή» της κυβέρνησης, ακριβώς λόγω αυτής της αλλαγής αντίληψης του ζητήματος από προσφυγικό σε μεταναστευτικό. Πέραν του γραφικού του πράγματος, δείχνει για μια ακόμη φορά τόσο την παντελή άγνοια της πάνω σε ένα τόσο σημαντικό ελληνικό και ευρωπαϊκό ζήτημα, όσο και την απουσία αντίληψης του διαχειριστικού χάους που άφησε πίσω της μετά από 4 χρόνια διακυβέρνησης.
Η σύγχυση των όρων δεν οδηγεί μόνο σε αδυναμία αντιμετώπισης ενός εκ των μεγαλύτερων ζητημάτων στην Ευρώπη αυτή τη στιγμή. Οδηγεί και σε προβλήματα για τους πραγματικούς πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο επιφέροντας σοβαρές συνέπειες στις ζωές και την ασφάλεια τους. Αυτά όμως είναι ψιλά γράμματα για όσους εμπορεύονται οικονομικά και ιδεολογικά την δυστυχία των ανθρώπων. Ο ρεαλισμός και σε αυτό το ζήτημα είναι η μόνη απάντηση τόσο από πλευράς αποτελεσματικότητας όσο και από πλευράς αλληλεγγύης. Η μετανάστευση αποτελεί ένα φαινόμενο τόσο παλιό όσο και η ύπαρξη των ίδιων των ανθρώπινων κοινωνιών. Όπως ο κόσμος μας έχει γίνει περισσότερο πολύπλοκος, έτσι και το φαινόμενο της μετανάστευσης έχει αποκτήσει περισσότερες διαστάσεις. Δεν είναι κάτι που μπορεί έτσι απλά να σταματήσει να υφίσταται. Εκείνο που μπορεί να αλλάξει είναι η διαχειριστική ικανότητα ενός κράτους (ή μιας ένωσης κρατών όπως είναι η ΕΕ) για την αντιμετώπιση του.
* O Γεώργιος Νάστος είναι ιδιωτικός υπάλληλος, πολιτικός επιστήμονας
