Τα αποτελέσματα της δεύτερης κατά σειρά μεγάλης πανελλαδικής δημοσκόπησης «Πώς βλέπουν οι Έλληνες την Επανάσταση του 1821;» παρουσίασε το Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών – Μάρκος Δραγούμης (ΚΕΦίΜ) σε διαδικτυακή συνέντευξη τύπου. Η δημοσκόπηση επιχειρεί να εντοπίσει και να καταγράψει την πρόσληψη της Επανάστασης του 1821 στη σημερινή ελληνική κοινωνία συνολικά, αλλά και στις επιμέρους ομάδες που τη συγκροτούν.
Τη συζήτηση συντόνισε ο πρόεδρος του ΚΕΦίΜ, Αλέξανδρος Σκούρας δηλώνοντας για τη φετινή μελέτη: «Από τα πορίσματα της έρευνας, αυτό που στο ΚΕΦίΜ μας χαροποιεί και μας ενθαρρύνει περισσότερο είναι πως οι Ελληνίδες και οι Έλληνες συμφωνούν στον εθνικό και θρησκευτικό χαρακτήρα της Επανάστασης αλλά ολοένα και περισσότερο τη συνδέουν με τις φιλελεύθερες και δημοκρατικές ιδέες που την ενέπνευσαν».
Κύρια ευρήματα της έρευνας
- Η Επανάσταση του 1821 αποτελεί κοινό τόπο αναφοράς που ενώνει όλους τους Έλληνες. Ανεξαρτήτως δημογραφικών χαρακτηριστικών (φύλου, ηλικίας), μορφωτικού επιπέδου, ιδεολογικής τοποθέτησης, πολιτικής ταυτότητας, οι Έλληνες έχουν ενιαία εικόνα για τον χαρακτήρα της Επανάστασης, την οποία θεωρούν κυρίως εθνική, με υψηλά ποσοστά να αναγνωρίζουν τα θρησκευτικά, φιλελεύθερα, και κοινωνικά της χαρακτηριστικά.
- Οι 3 κυρίαρχες προσωπικότητες της Επανάστασης εξακολουθούν να είναι ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης (89,6%), ο Γεώργιος Καραϊσκάκης (59,7%) και η Μπουμπουλίνα (29,7%). Σημαντικότερο γεγονός της επαναστατικής περιόδου αναδείχθηκε η μάχη στα Δερβενάκια το 1822 (15,8%), με την πολιορκία και την άλωση της Τριπολιτσάς (11,9%), τη ναυμαχία του Ναυαρίνου (11,1%) και την Έξοδο του Μεσολογγίου (10,2%), να ακολουθούν.
- Σε ό,τι αφορά τον ρόλο των ξένων δυνάμεων στην Επανάσταση, 4 στους 10 Έλληνες θεωρούν ότι η Ρωσία ήταν η χώρα που είχε τη θετικότερη συμβολή στο ελληνικό ζήτημα, ενώ διχασμένη είναι η κοινή γνώμη σχετικά με τον ρόλο που έπαιξαν τα δύο δάνεια από τη Μ. Βρετανία στην έκβαση της Επανάστασης.
- Φιλική Εταιρεία (93,8%), Φιλέλληνες (88,7%) και νησιώτες πλοιοκτήτες (85,5%) εμφανίζονται στις απαντήσεις ως οι 3 κοινωνικές ομάδες που έπαιξαν θετικό ρόλο στην έκβαση της Επανάστασης.
- 7 στους 10 Έλληνες συνεχίζουν να θεωρούν ότι το «κρυφό σχολειό» αποτελεί ιστορικό γεγονός. Διχασμένη παραμένει η κοινή γνώμη για το αν η Επανάσταση ξεκίνησε την 25η Μαρτίου στην Αγία Λαύρα. Το 47% γνωρίζει για τη σφαγή άμαχων Τούρκων και Εβραίων από τους Έλληνες μετά την άλωση της Τριπολιτσάς.
- Λιγότεροι από τους μισούς απαντήσαντες δηλώνουν ότι γνωρίζουν καλά την ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης, όμως μόλις 1 στους 10 συμφωνεί ότι τη γνωρίζουν εξίσου καλά οι συμπολίτες του.
- Μοιρασμένοι είναι οι Έλληνες στο ερώτημα αν τα 200 χρόνια που ακολούθησαν το 1821 δικαίωσαν τις προσδοκίες των Επαναστατών, οι περισσότεροι όμως τοποθετούνται θετικά.
- Ως σημαντικότερες επιτυχίες της χώρας μας αυτά τα 200 χρόνια αναγνωρίζονται ο ευρωπαϊκός της προσανατολισμός (11,6%), η εποποιία του Ελληνοϊταλικού πολέμου 1940-41 (10,4%) και η εμπέδωση των θεσμών της φιλελεύθερης δημοκρατίας (8,2%).
- 3 στους 4 Έλληνες συμφωνούν ότι η Επανάσταση είχε, τουλάχιστον εν μέρει, φιλελεύθερο χαρακτήρα ενώ σημειώνεται αύξηση των θετικών απόψεων για τους φιλελεύθερους διανοούμενους και πολιτικούς, όπως ο Αδαμάντιος Κοραής, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, και ο Αναστάσιος Πολυζωίδης. Οι περισσότεροι τέλος συμφωνούν ότι οι Εθνοσυνελεύσεις και τα Συντάγματα είχαν κυρίως φιλελεύθερα και δημοκρατικά χαρακτηριστικά.
Από πού γνωρίζουμε για την Επανάσταση
- Το 89,3% γνωρίζει για την Επανάσταση όσα έμαθε στο σχολείο, καθώς επίσης από την ανάγνωση βιβλίων (70,6%) και την παρακολούθηση τηλεοπτικών ντοκιμαντέρ (65,1%).
- Ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, σχεδόν το ήμισυ, ενημερώνεται για ιστορικά θέματα από τον Τύπο (45,3%) και το Διαδίκτυο (40,0%), ενώ μόνο το 17,2% δηλώνει ότι βασίζεται στις πανεπιστημιακές του σπουδές ή σε παρακολούθηση διαλέξεων (21,8%).
- Όταν οι ερωτώμενοι καλούνται να ξεχωρίσουν μια πηγή γνώσης, το σχολείο και η ανάγνωση βιβλίων συγκεντρώνουν 89,7%.
- Είναι χαρακτηριστικό πως η σχολική διδασκαλία της ιστορίας δεν παρέχει ιδιαίτερα μεγάλη αυτοπεποίθηση γνώσης. Όπως καταδεικνύει η έρευνα, όσοι βασίζονται σε άλλες πηγές αισθάνονται πολύ πιο ασφαλείς να δηλώσουν ότι γνωρίζουν καλά την ελληνική ιστορία.
- Οι Έλληνες δηλώνουν μικρή ικανοποίηση από τον τρόπο που διδάσκεται η ιστορία στο σχολείο. Ενώ δηλώνουν ότι έχουν μάθει την ιστορία της Επανάστασης στο σχολείο, οι 7 στους 10 δεν είναι ευχαριστημένοι από τον τρόπο που τη διδάχθηκαν, με μόνο 2 στους 10 να δηλώνουν ικανοποιημένοι.
Η μεγάλη πλειονότητα συμφωνεί ότι θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη βαρύτητα στη διδασκαλία της Ελληνικής Επανάστασης στα σχολεία.
Τη δημοσκόπηση στο πλαίσιο της συνέντευξης παρουσίασε η Σοφία Τσιλιγιάννη, γενική διευθύντρια της MARC Α.Ε., σημειώνοντας σχετικά: «Είναι σημαντική η συμβολή της λαϊκής κουλτούρας στην αντιλαμβανόμενη εικόνα της Ελληνικής Επανάστασης, είτε αυτή η εικόνα αντικατοπτρίζει τα πραγματικά ιστορικά γεγονότα είτε όχι».
Τα ευρήματα της δημοσκόπησης σχολίασε ακόμη η Μαρία Ευθυμίου, καθηγήτρια Ιστορίας του Νέου Ελληνισμού του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), η οποία ανέφερε ότι: «εκείνο που διαφαίνεται στις απαντήσεις της δημοσκόπησης είναι ότι η κοινωνία μας είναι μία κοινωνία σε μετάβαση, ενώ από τις απαντήσεις προκύπτει ότι «είμαστε λιγότερο πρόχειροι και περισσότερο σκεπτόμενοι». Η κ. Ευθυμίου αναφέρθηκε στους μύθους και στην ψυχολογική ανάγκη που ίσως έχουμε ως κοινωνία να τους διατηρούμε.
Στη δική του τοποθέτηση ο Στάθης Καλύβας, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, κάτοχος της έδρας Gladstone στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και μέλος της Επιτροπής «Ελλάδα 2021», μεταξύ άλλων επεσήμανε ότι: «η αντίληψη των Ελλήνων για την Επανάσταση όπως αυτή προκύπτει από την έρευνα του ΚΕΦίΜ είναι ώριμη και «αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία αν λάβει κανείς υπόψη του πως οι απόψεις για το παρελθόν πάντοτε συμπλέκονται με το παρόν».
Τέλος, ο διευθυντής Ερευνών του ΚΕΦίΜ, καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου και Θεωρίας Θεσμών στο ΕΚΠΑ και μέλος της Επιτροπής «Ελλάδα 2021» Αριστείδης Χατζής σημείωσε: «Βλέπω με ικανοποίηση ότι οι Ελληνίδες και οι Έλληνες διακρίνουν πλέον τη φιλελεύθερη διάσταση της Επανάστασης, έχουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για πρόσωπα και γεγονότα, και διαμορφώνουν αργά αλλά σταθερά μια περισσότερο επεξεργασμένη εικόνα για την περίοδο».
Όσοι θέλουν μπορούν να δουν όλη την δημοσκόπηση, αναλυτικά, στην ιστοσελίδα του ΚΕΦΙΜ: www.kefim.org.
