Μετά από μια σειρά αυτοβιογραφικών βιβλίων, ο π. Ανδρέας Μαμαγκάκης ξαναδίνει το συγγραφικό «παρών» του με το ημιβιωματικό μυθιστόρημα «Οι τελευταίοι άγγελοι της Σμύρνης και οι κυρίες με τα μαύρα».
Θα έλεγα, μάλιστα, ότι όλα τα προηγούμενα βιβλία του εν μέρει λειτούργησαν ως πεδία «προπόνησης» γι’ αυτό το μεγαλύτερο μέχρι τώρα συγγραφικό πόνημα της ζωής του.
Για τον π. Α.Μ η συγγραφή είναι τρόπος ζωής. Γράφει γιατί δεν μπορεί να μην γράφει. Και δεν μπορεί να μην γράφει, γιατί το γράψιμο είναι ο δημιουργικός σύντροφος της μοναξιάς του. Και, ανεξάρτητα αν γράφει, επειδή είναι μόνος ή είναι μόνος για να γράφει, το αποτέλεσμα είναι ότι με τη γραφίδα του εξακολουθεί να ενημερώνει και να διδάσκει, προεκτείνοντας το λειτούργημά του ως ιερωμένου και ως εκπαιδευτικού.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση αυτό το πετυχαίνει ανταποκρινόμενος στους βασικούς στόχους του μυθιστορήματος ως σημαίνοντος και σημαινομένου.
* * *
Στο βιβλίο προτάσσεται μια ιστορική αναδρομή στην προϊστορία και την ιστορία της Σμύρνης, της «πόλης των πόλεων», της «καλλίστης πασών», του «οφθαλμού της Ανατολής» ή της «νύφης της Ιωνίας». Στην αναδρομή αυτή δίνεται έμφαση στις μετακινήσεις πληθυσμών κατά τα τέλη του 18ου αιώνα από τον τουρκοκρατούμενο Ελλαδικό χώρο, που βρισκόταν τότε σε αναβρασμό, στη Μικρά Ασία και κυρίως στη Σμύρνη και τα περίχωρά της, γεγονός που εδραίωσε το χαρακτηρισμό της «Γκιαούρ Ισμίρ» (:«Άπιστη Σμύρνη»), που της απέδιδαν -όχι βέβαια επαινετικά- οι Τούρκοι. Η αναδρομή επικεντρώνεται επίσης στην εγκατάσταση Ελλήνων στη Δρυμούσα ή αλλιώς Εγγλεζονήσι, στην είσοδο του Ερμαϊκού κόλπου της Σμύρνης και απέναντι στη σκάλα των Βουρλών (αρχαίων Κλαζομενών) και κλείνει με τους δύο διωγμούς, τον Πρώτο του 1914 και το Δεύτερο του 1922, οπότε οι Έλληνες ακολούθησαν την αντίστροφη πορεία των προγόνων τους και διασκορπίστηκαν σε διάφορα μέρη της Ελλάδας και όχι μόνο.
* * *
Ο συγγραφέας αφιερώνει το βιβλίο του «στους πρόσφυγες της Μ. Ασίας του ’22 και όλων των γενεών των απανταχού της Γης ευρισκομένων. Ιδιαίτερα στους Εγγλεζονησιώτες πρόσφυγες της Δραπετσώνας, της Νέας Αλικαρνασσού Ηρακλείου Κρήτης, της Νέας Σμύρνης, της Νίκαιας Αττικής, Αγ. Τριάδος Ρεθύμνης, Ταύρου και Καλλιθέας Αθηνών. Ακόμη στα παιδιά και στους γονείς των μαθητών του των σχολείων Ταύρου, Δραπετσώνας και Νίκαιας».
Η συναναστροφή του, άλλωστε, με τους τελευταίους ως ιερέα και εκπαιδευτικού του έδωσαν το έναυσμα και την τροφή για τη συγγραφή του πολυσέλιδου αυτού βιβλίου (558 σελ.)
* * *
Ο μακροσκελής -εν μέρει μεταφορικός, εν μέρει κυριολεκτικός- τίτλος του βιβλίου δημιουργεί στον αναγνώστη μια κατάσταση απορίας και αναγνωστικής βουλιμίας με τα εύλογα ερωτηματικά που του προκαλεί: Ποιοι είναι οι «τελευταίοι Άγγελοι της Σμύρνης»; Ποιες είναι οι «κυρίες με τα μαύρα»;
Δεν πρόκειται, βέβαια, ν’ αποκαλύψω εδώ τις ταυτότητές τους, στερώντας από τον αναγνώστη την αναγνωστική ηδονή της σταδιακής ανακάλυψής τους. Απλώς θα παραθέσω ένα δυο στοιχεία που στοιχειοθετούν τη θέση που διατύπωσα εισαγωγικά για το βιβλίο.
* * *
Ο συγγραφέας ως εξωτερικός αφηγητής με μηδενική οπτική εστίαση ακολουθεί μια ευθύγραμμη αφηγηματική πορεία με αφετηρία τις «ευτυχισμένες ημέρες» της Σμύρνης και προχωρεί με τις αναγκαίες αναδρομές αλλά και πρόδρομες νύξεις που προοικονομούν την εξέλιξη μέχρι την Καταστροφή, που θα έρθει αναπότρεπτη να κλείσει τον κύκλο του Ελληνισμού της Ανατολής, αφήνοντας όμως κάποιες… χαραμάδες. Και όλα αυτά όχι μόνο στη Σμύρνη, όπου διαμένουν οι περισσότεροι ήρωες του μυθιστορήματος, αλλά και στο Εγγλεζοχώρι, στο ήσυχο νησί του Αναξαγόρα, όπου διαμένουν οι υπόλοιποι.
Στη συνέχεια παρακολουθεί την τύχη των προσφύγων που επέζησαν μέχρι την εγκατάσταση και το διασκορπισμό τους στις νέες τους πατρίδες στην πολύπαθη και εξαντλημένη Ελλάδα. στις νέες συνθήκες, στην υποδοχή τους με αποδοχή τους ως αδελφών ή απόρριψή τους ως «ξένων στον τόπο τους» και «Τουρκόσπορων». στην εφόρου ζωής νοσταλγία για τις χαμένες αλλά ποτέ. στον αγώνα επιβίωσης και ορθοπόδησης. στη συμβολή τους στην αναγέννηση και πρόοδο των νέων τους πατρίδων. στον αγώνα αναζήτησης συγγενών με τις εξαιρέσεις επανασυγκόλλησης των οικογενειών και τον κανόνα της τραγικής διάψευσης των ελπίδων. στην αναπαλλοτρίωτη μνήμη -όχι μνησικακία-προσφύγων και προσφυγογενών…
* * *
Ο συγγραφέας παρουσιάζει εξαιρετική επιδεξιότητα στην απόδοση οπτικών και ακουστικών, οσφρητικών και γευστικών εικόνων σε μια ζωντανή αναπαράσταση του πολυπολιτισμικού περιβάλλοντος της Σμύρνης και του κυρίαρχου στοιχείου της, του ελληνικού, με έμφαση στην οικογενειακή και εκκλησιαστική ζωή με επίκεντρο την Αγία Φωτεινή και το -μαρτυρικό μετά και αγιοποιημένο πολύ αργότερα- Μητροπολίτη Χρυσόστομο.
Είναι επίσης αξιοσημείωτη η γλαφυρότητά του στην περιγραφή προσώπων, στη σκιαγράφηση των χαρακτήρων, στους διαλόγους ή στην προφορικότητα του λόγου, όπου χρειάζεται.
Είναι αξιοσημείωτο ότι δεν είναι μικρασιατικής καταγωγής, όμως χρησιμοποίησε το άλικο μελάνι της καρδιάς του, χρωμάτισε το πένθος του ελληνισμού με το μελανό των ράσων του και την αναγέννησή του όχι μόνο με το λυκόφως του «Τέλους Εποχής» αλλά κυρίως με το ανέσπερο αναστάσιμο φως της πίστης του!
* * *
Το μυθιστόρημα έχει μια έντονα δραματική επικαιρότητα καθώς η κυκλοφορία του συμπίπτει χρονικά με την Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων (20 Ιουνίου), τη νέα όξυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, αλλά και τη συνεχιζόμενη εξ Ανατολών προσφυγιά, που αυλακώνει καθημερινά τα νερά του Αιγαίου (και συχνά τους βυθούς του) αναρριπίζοντας το ιστορικό υποσυνείδητο μας και την ενσυνείδητη μνήμη μας καθημερινά. Ούτως ή άλλως, βέβαια, θα ήταν επίκαιρό καθώς θίγει ένα θέμα που εξακολουθεί να στιγματίζει τον ανθρώπινο πολιτισμό, καθώς -σύμφωνα με την ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ- 25 εκατομμύρια άνθρωποι σήμερα σε όλο τον κόσμο βιώνουν τον ξεριζωμό και τη ξενιτιά, με όχι ευοίωνες προοπτικές, αφού οι αιτίες που αναπαράγουν την προσφυγιά όχι μόνο δεν πλήττονται στις ρίζες τους, αλλά… τροφοδοτούνται και λιπαίνονται αλύπητα!
* * *
Εύχομαι στον παλιό συμμαθητή και πάντα φίλο συγγραφέα να είναι το νέο βιβλίο του καλοτάξιδο και να βρει στα αναγνωστικά λιμάνια την ανταπόκριση που του αξίζει.
Πιστεύω, βέβαια, ότι στο εξής -πιο πλούσιος με όσα κέρδισε στο πρώτο του αυτό συγγραφικό ταξίδι στη θάλασσα του πολύ απαιτητικού λογοτεχνικού είδους του μυθιστορήματος- θα του είναι πολύ δύσκολο να αγνοήσει τις προκλήσεις του πιο… ανοιχτού πελάγους.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Οι ενδιαφερόμενοι να προμηθευτούν το βιβλίο ΕΝΤΕΛΩΣ ΔΩΡΕΑΝ μπορούν να απευθύνονται στο συγγραφέα (τηλ.: 6945556373).
