Ρούστικα Ρεθύμνου

Τα Ρούστικα βρίσκονται στους πρόποδες του λόφου Άμπελος (ύψος 570μ.), σε απόσταση 21 χλμ. δυτικά από το Ρέθυμνο και σε υψόμετρο 290μ.

 

Αποτελούν Δημοτικό Διαμέρισμα Δήμου Ρεθύμνου με 150 κατ. (μαζί με Παλαίλιμνο το Δ.Δ. έχει 203), απογραφή 2011.

Το 2001 αποτελούσαν Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Νικηφόρου Φωκά με 261 κατοίκους (μαζί με Παλαίλιμνο 365). Οι εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι το 2014 ήταν 381 (ψήφισαν 246 στο Δ.Δ.).

 

 

 

Το όνομά τους οφείλεται στην λατινική-ενετική λέξη Ρούστικους που σημαίνει αγροτικός τόπος. Κατοικήθηκαν τη βυζαντινή περίοδο, όπως φανερώνεται από την εκκλησία της Παναγίας Λειβαδιώτισσας του 1180. Αναφέρονται στην Ενετική απογραφή του 1583 με 225 κατοίκους και 43 οφειλόμενες αγγαρείες, ενώ το 1633 επανδρώνει με πέντε άνδρες τη θέση «Μυλόπιτα», με αρχηγό τον Ανδρέα Βλαστό. Την Ενετική περίοδο ήταν μια μικρή πολιτεία με μορφωμένες, πλούσιες, βυζαντινές και ενετοκρητικές οικογένειες μεταξύ αυτών και την οικογένεια του Μπαρότζη, της οποίας ήταν φέουδο. Η κοινωνική και οικονομική άνθηση των Ρουστικιανών εμπόρων, μεγαλοκτηματιών φαίνεται από συμβόλαια του Ρεθεμνιώτη νοταρίου Γιάννη Βλαστού.

 

 

 

 

132. Εκτίμηση και παράδοση προίκας

 

 

«Γίνεται η εκτίμηση της προίκας της Μανωλίας Βλαστοπούλας που παραδίνει η μάνα της Έλενα Βλαστοπούλα, χήρα, και παραλαμβάνει ο γαμπρός Νικολός… ινόπουλος π. Γιώργη από τα Λιβάδια. Το σύνολο της εκτίμησης (πάπλωμα, σεντόνια, φουστάνια, μπόλιες, μαντίλια, φούστα κ.α.) έφθασε τα 550 υπέρπυρα.

 

 

 

 

Στον φεουδάρχη και φιλόσοφο Φραγκίσκο Μπαρότζη, ανήκαν αρκετά χωριά και ανάμεσα σ’ αυτά ήταν και τα Ρούστικα με τις τοποθεσίες «Βετζίλες» και η ονομαστή «Μπουτσουνάρια». Αυτές βρίσκονταν κοντά στην έπαυλη του που ήταν στον Αγ. Κων/νο, σύμφωνα με την επιγραφή «ο Φρ. Μπαρότζης, υπέρ των φίλων του, το τοπίο αυτό εξωράισε το 1432». Εκεί γίνονται και σήμερα αρκετές εκδηλώσεις. Στο καταπράσινο χωριό διασώζονται ακόμη αρκετά ενετικά κτίρια, όπως το επιβλητικό «Σεράγιο», που επί Τουρκοκρατίας έγινε η έπαυλη του Ντεφτεντέρη, η «Αγαδική Βρύση» κ.α.

 

 

 

Επί Τουρκοκρατίας αρκετοί Ενετοκρητικοί κτηματίες από τα Ρούστικα τούρκεψαν, για να σώσουν τις περιουσίες τους, μάλιστα έκτισαν και τζαμί στο χωριό, το οποίο γκρέμισαν οι Ρουστικιανοί επαναστάτες δύο φορές και τελικά κατεδαφίστηκε το 1897. Το 1770 κατά την επενάσταση του Δασκαλογιάννη διακρίθηκε ο γενναίος οπλαρχηγός Μανόλης Ρουστικιανός, που το 1771 μαζί με το Ι. Δρουλίσκο και άλλους επιτέθηκαν στους Τούρκους σκοτώνοντας 7.

 

Το 1827 κοντά στον Γ. Καραϊσκάκη στο Φάληρο πολέμησε ο Μ. Ρουστικιανός, που έπεσε νεκρός στο πλευρό του στρατηγού.

Το 1828 τα Ρούστικα και η Ι. Μ. Πρ. Ηλία πυρπολήθηκαν από τους Τούρκους και σε αντίποινα οι επαναστάτες γκρέμισαν το τζαμί τους στο χωριό.

 

Το 1866 απόσπασμα 30 Ρουστικιανών υπό τον Φουντολομανόλη, έσπευσε σε βοήθεια των πολιορκημένων του Αρκαδίου. Μεγάλη όμως ήταν η συμβολή της Ι. Μ. Πρ. Ηλία Ρουστίκων στον αγώνα.

 

Το 1897 στη Μ. Πόρτα οι Τούρκοι κρέμασαν το Φουντολομανόλη, γιατί είχε σκοτώσει ένα αιμοβόρο Τούρκο, ενώ ο πατέρας του τυφλώθηκε από τη λύπη του.

 

Το 1899 επισκέφτηκε τα Ρούστικα ο πρίγκιπας Γεώργιος, γεγονός εντυπωσιακό, αφού γέμισε ενθουσιασμό τους αγωνιστές. Διανυκτέρευσε στη Μονή, ενώ στο δείπνο προς τιμήν του παρεκάθησαν 200 επίσημοι.

 

Το 1834 τα Ρούστικα είχαν 50 χριστιανικές και 10 τουρκικές οικογένειες.

 

Το 1881 είχαν 439 χριστιανούς και είναι έδρα του ομώνυμου δήμου, που περιελάμβανε 16 χωριά.

 

Το 1928 έδρα κοινότητας με 514 κατοίκους, ενώ το 1940 έχουν τους περισσότερους κατοίκους 549.

 

 

 

Όμως η συμμετοχή των Ρουστικιανών συνεχίστηκε και τον 20^ο αιώνα, όπου αρκετοί πήραν μέρος στο Μακεδονικό αγώνα (1902-08) και μάλιστα διακρίθηκαν. Το ίδιο έγινε και κατά την επανάσταση του Θερίσου που πήραν μέρος 15, μάλιστα στο χωριό υπήρχε στρατηγείο. Στις 6-8-1905 μετά από σκληρή μάχη οι Ρώσοι κατέλαβαν το χωριό, επιβάλλοντάς τους πρόστιμο 200 Ναπολεόνια. Στους Βαλκανικούς Πολέμους έδωσαν επίσης το «παρών», ενώ το 1916-18 πολέμησαν 30 Ρουστικιανοί, όπως και στη Μικρασιατική Εκστρατεία όπου σκοτώθηκαν 7. Στην Αλβανία πολέμησαν 38 κάτοικοι, ανάμεσα σ’ αυτούς και οι μετέπειτα στρατηγοί Γ. Φραδέλλος και Αρ. Παναγιωτάκης.

 

Τέλος μεγάλη ήταν και η συμμετοχή όλων στη Μάχη της Κρήτης και στην Εθνική Αντίσταση, ενώ στον Εμφύλιο έχασαν τη ζωή τους 8. Το ιστορικό αρχείο της Κρήτης εξαιτίας της εχεμύθειας των Ρουστικιανών, ο καθηγητής Ν. Τωμαδάκης το έφερε στην Ι. Μ. Προφ. Ηλία στον ηγούμενο Ιερόθεο Πετράκη όπου και το έκρυψε, όμως αργότερα το μετέφεραν σ’ άλλη κρύπτη εκτός της Μονής. Ο ηγούμενος έδειξε στους Γερμανούς άμφια και άλλα σκεύη, έτσι γλίτωσε το Αρχείο.

 

 

 

Αγγελιδάκης Χατζη-Μιχάλης, ευεργέτης του χωριού.

 

Βρουβής Σπυρίδων ή Ρούβας, μακεδονομάχος και ευεργέτης.

 

Ζαμπετάκης Ευάγγελος, δάσκαλος, δωρητής της κοινότητας, έχτισε το ναό Αγ. Πνεύματος.

 

Καμπουράκης Δημήτρης, αστυνομικός, δωρητής.

 

Αναγνωστάκης Εμμανουήλ, γιατρός, ποιητής και δωρητής.

 

Ρουστικιανός-Σταματάκης Μανόλης, οπλαρχηγός, πρωτοπαλίκαρο του Καραϊσκάκη, που έλαβε μέρος σε πολλές μάχες, σκοτώθηκε στις 23-4-1827 στη Μάχη του Φαλήρου.

 

Φουντουλομιχελής ο Τουρκοφάγος, οπλαρχηγός που έσφαξε τον αιμοσταγή αγά της Παλαίλιμνου.

 

Στρατηγοί: Φουντουλάκης Ευάγγελος, Φραδέλλος Γεώργιος, Παναγιωτάκης Αριστείδης, Στεφανουδάκης Στυλιανός, Παναγιωτάκης Κωνσταντίνος.

 

Άλλοι ανώτεροι Στρατιωτικοι: Χριστοδουλάκης Εμμανουήλ, Σχινάς Μιχαήλ, Πωλιουδάκης Γεώργιος, Ζαμπετάκης Δημοσθένης, Παυλάκης Πέτρος, Φραγκιαδάκης Ηλίας, Φραγκιαδάκης Γεώργιος.

 

Δικηγόροι: Δασκαλάκης Ιωάννης, Χαλκιαδάκης Τιμολέων, Παπαδάκης Μανόλης, Πολοπετράκη Νίκη (συμβολαιογράφος).

 

Δικαστικοί: Αναγνωστάκης Εμμανουήλ (εισαγγελέας), Πωλιουδάκης Εμμανουήλ (εφέτης).

 

Γιατροί: Κατζουράκης Γρηγόρης, Φραδέλλος Κωνσταντίνος, Παπαβασιλείου Στυλιανός, Αναγνωστάκης Ανέστης, Χρήστος, Μάρκος, Φωτεινού Χαρά, Αγχινόη, Λήδα.

 

Καθηγητές: Δασκαλάκης Ανδρέας, Μάρκος Ηλιομαρκάκης Ιωάννης, Σχινάς Μάρκος, Παυλάκης Σπύρος, Ζαμπετάκης Μάρκος, Χαράλαμπος (πανεπιστ.), Φωτεινός Πέτρος, Φραγκιαδάκης Σταμάτης (Παντείου), Καριανάκης Δημοσθένης (ιερέας).

 

Δάσκαλοι: Ζαμπετάκης Εμμανουήλ (διευθυντής Ακαδημίας), Ευάγγελος, Καριανάκης Ανδρέας, Ελβίρα, Βασίλης, Ανδρέας, Βαγιωνάκη Δέσποινα, Σταύρος, Σταμαθιουδάκη Σοφία, Παυλάκη Φερενίκη, Παναγιωτάκη Ασπασία, Αθηνά, Λεωνιδάκη Αγάπη, Παντελιδάκης Γιάννης, Νικολιδάκης Νίκος (σχολ. Σύμβουλος σε ΗΠΑ), Ορφανουδάκης Στυλιανός, Νικολιδάκη Μαρία, Φραγκιαδάκη Αργυρώ, Κακλιδάκη Αικατερίνη.

 

Νηπιαγωγοί: Παντελιδάκη Ευαγγελία, Λεωνιδάκη Στυλιανή, Παπαβασιλείου Μυρτώ.

 

 

 

Το σχολείο ιδρύθηκε το 1850 και ήταν ανάμεσα στα 25 πρώτα του νομού και χτίστηκε το ίδιο έτος με δαπάνη του Χατζη-Αγγελιδάκη.

 

Το1875 χτίστηκε νέο κτίριο στο οποίο φοιτούσαν 130 μαθητές μέχρι το 1899 από 5 γειτονικά χωριά.

Το 1900 έγινε 2θέσιο και το 1909 3θέσιο, ενώ το 1968 1θέσιο για ένα διάστημα.

Το 1928 χτίστηκε και δεύτερη αίθουσα με τη συνδρομή του συγχωριανού από την Αβησσυνία Αγγελιδάκη.

Το 1953 ο Σπύρος Τζαγκαράκης με διαθήκη του άφησε στο σχολείο 60.000 δραχμές.

 

Από το 1856 τα Ρούστικα διέθεταν ειρηνοδικείο, συμβολαιογραφείο, υποθηκοφυλακείο, αστυνομικό σταθμό, και φυσικά σχολείο, ήταν η πρωτεύουσα της περιοχής. Πρώτος δάσκαλος από το 1856-58 ήταν ο Κυριακός Παπαχατζής από Μύρθιο Αγ. Β., ακολούθησε ο Ρουστικιανός Ιωάννης Αγγελιδάκης, ο παπα Μιχαήλ-Ηλίας Σπιταδάκης, ο Στυλιανός Τσαγκαράκης, ενώ ο πρώτος πτυχιούχος ήταν ο Ιωάννης Καλούδης (1891-95).

 

Ο αρχιμανδρίτης Αγαθάγγελος Βερνάδος (1884-89 και 1898-1900). Το 1895 ο Νίκος Μυστράκης ο μετέπειτα γιατρός, ο Εμμανουήλ Αναγνωστάκης (1896-98) ο μετέπειτα εισαγγελέας και Εμμανουήλ Παπαδάκης.

 

Δάσκαλοι – διευθυντές 20^ου αιώνα: Ανδρεαδάκης Κωνσταντίνος (1901-11), Ζαμπετάκης Ευάγγελος (1912-50), Στραπατσάκης Στυλιανός (1912-16), Βαγιωνάκης Σταύρος (1951-52), Βενιεράκη Σοφία, Σιγανός Ελευθέριος (1953-66), Βαρούχας Γεώργιος (1966-75), Καριανάκης Ανδρέας (1975-76, 1977-78 και 1990-91), Βελεγράκης Κωστής (1976-77), Κολιαροδάκης Μιχαήλ (1991-92), Σταματάκη Μαλαματένια (1992-94), Θάνος Θεόδωρος (1994-95), Παντελιδάκης Ιωάννης (1995-96 και 2003-04), Λίτινας Ματθαίος, Μανουσάκη Αιμιλία, Σακελλαρίου Στυλιανός, Πολάτου Μαρίνα (2009-10).

Από το 2010 το σχολείο συγχωνεύτηκε με το 6θέσιο Γωνιάς.

 

Άλλοι δάσκαλοι που διδάξαν: Δρανδάκης Γ., Κασιμάτης Παντελής, Καριανάκης Β., Ιατράκη Μαρία, Καλούδη Σμαράγδη, Ζαμπετάκη Φωφώ, Παναγιωτάκη Ασπασία, Στέλλα, Παυλάκη Φερενίκη, Παπαδάκη Σοφία, κ.ά.

 

 

 

 

 

Δάσκαλοι: Βαρούχας Γιώργος – Παναγιωτάκη Ασπασία.

 

Πάνω σειρά: Στεφανουδάκης Ευάγγελος, Βογιατζιδάκης Γιώργης, Παντελιδάκης Γρηγόρης, Γανταδάκης Γιώργης, Πολιτάκης Εμμανουήλ, Σχοινάς Χαράλαμπος, Φραγκιαδάκης Ανδρέας, Σπιταδάκης Γρηγόρης, Φραγκιαδάκης Λάμπρος.

 

2^η Σειρά: Παντελιδάκη Ευαγγελία, Σχοινά Ρουμπίνη, Λεωνιδάκη Στέλλα, Πολυδωράκη Ζαχαρούλα, Μαρκάκη Παγώνα, Βαρούχα Ελένη, Κασαπάκη Ευαγγελία.

 

3^η Σειρά: Παντελιδάκη Ελένη, Καριανάκη Ελένη, Φουντουλάκη Ευγενία, Σχοινά Ελένη, Λεωνιδάκη Μαρία, Βαρούχα Ερωφίλη, Βεβαιάκη Ευαγγελία, Βογιατζιδάκη Μαρία.

 

Κάτω Σειρά: Αγγελάκης Χαράλαμπος, Μπόκιας Γεώργιος, Σπιταδάκης Στυλιανός, Βασιλάκης Ιωάννης, Μπόκιας Δημήτριος, Φραγκιαδάκης Βασίλειος, Λελεδάκης Εμμανουήλ, Μανωλακάκης Γεώργιος (στη φώτο).

 

 

 

Δάσκαλος: Καριανάκης Ανδρέας

 

Πάνω Σειρά: Ζαφειράκη Μαρία, Σταγογιάννη Ελένη, Καριανάκη Αργυρώ, Κιτράκη Μαρία, Βασιλάκης Γεώργιος, Ζαφειράκη Αργυρώ, Καριανάκη Θεοδοσία, Καλλιτσουνάκη Στυλιανή, Δαμανάκης Κυριάκος

 

2^η Σειρά: Χριστοδουλάκη Κατερίνα, Ζαμπετάκη Αργυρώ, Ζαμπετάκη Θεοδώρα, Βουγιουκαλάκη Πηνελόπη, Ζαμπετάκη Μαρία, Δαμανάκη Χρυσοβαλάντω, Βογιατζιδάκης Κωνσταντίνος, Κιτράκης Γεώργιος, Γιαννουλάκης Ανδρέας

 

3^η Σειρά: Λελεδάκης Ιωάννης, Χριστοδουλάκης Δημήτριος, Κλαπάκης Μιχαήλ, Πολοπετράκης Αντώνιος, Παντελιδάκης Αντώνιος, Καριανάκης Ηλίας, Μαγγελάκης Σταύρος, Βογιατζιδάκης Νικόλαος, Σταγογιάννης Γεώργιος, Σταγογιάννης Εμμανουήλ (στη φώτο).

 

 

 

«Τα Ρούστικα», 1972, Αρ. Παναγιωτάκη.

«Ρούστικα», 1993, Γ. Φραγκιαδάκη.

«Νοτιοδυτικά Ρεθ. Χωριά», 1996 Αργ. Φραγκούλη.

«Ρεθυμνιώτικος Πανδέκτης», 1993 Λευτ. Κρυοβρυσανάκη.

Πληροφορίες και στοιχεία από τους δασκάλους: Παντελιδάκη Γιάννη, Παναγιωτάκη Ασπασία, Λεωνιδάκη. Για συμπληρωματικά στοιχεία στο τηλέφωνο: 6934178701.