Πραγματικά «ουκ έα με καθεύδειν», όχι βέβαια κάποιο τρόπαιο, αλλά μια μεγάλη και ανεπίτρεπτη παράλειψη. Αν και στο κείμενό μου στη στήλη «Αναζητώντας το χθες», με θέμα την ιστορία της Βιβλιοθήκης, δεν παρέλειψα να αναφέρω τους ιστορικούς και ιστοριοδίφες που έχουν συνεισφέρει στη μελέτη της (Νικόλαο Δρανδάκη, Γιάννη Παπιομύτογλου, Χαράλαμπο Καμηλάκη, Γιώργο Εκκεκάκη), λησμόνησα ολότελα την αποφασιστική συμβολή του συμπατριώτη δικηγόρου και σημαντικού ερευνητή της κρητικής ιστορίας Στέργιου Μανουρά.
Μη μπορώντας να περιμένω μια ολόκληρη εβδομάδα για να επανορθώσω, το κάνω αμέσως, τονίζοντας ότι, αν σήμερα γνωρίζουμε κάποια πράγματα για τον σπουδαίο λόγιο και αρχιερέα του Ρεθύμνου Ιωαννίκιο, αυτό το οφείλουμε αποκλειστικά στις δικές του αναζητήσεις. Οι δημοσιεύσεις του επί του θέματος είναι μέχρι σήμερα δύο. Η πρώτη ήταν έκτασης είκοσι σελίδων στο Δελτίο Φίλων της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Ρεθύμνης, με τίτλο «Ο Επίσκοπος «Ρηθύμνης» Ιωαννίκιος και μετέπειτα Μητροπολίτης Ιωαννίνων». Δεν έφτανε όμως εκείνη η σημαντική προσφορά του σε ένα θέμα εντελώς «λευκό», μέχρι το 1988 που κυκλοφόρησε το ολιγότευχο εκείνο περιοδικό. Ο Στέργιος Μανουράς, ως σοβαρός ερευνητής που είναι, συνέχισε τις έρευνές του και δημοσίευσε τα νέα του πορίσματα στη μελέτη «Βιογραφικά του Επισκόπου Ρηθύμνης Ιωαννικίου, του μετέπειτα Μητροπολίτου Ιωαννίνων», αποτελούμενη από 43 σελίδες, στο περιοδικό Νέα Χριστιανική Κρήτη.
Θα παρακαλούσα τους υπομονετικούς αναγνώστες να διαβάσουν το παρακάτω απόσπασμα από το άρθρο του εκείνο, για να συνειδητοποιήσουν τη σεμνότητα του ανθρώπου και την επιστημοσύνη του. Έγραψε τότε (2001): «Τα στοιχεία [που συγκέντρωσε] καθιστούν επιβεβλημένη την αναθεώρηση του δημοσιεύματος, με νέες προσθήκες και διορθώσεις για να μειωθούν σημαντικά τα λάθη και τα κενά των βιογραφικών του από «Ρηθύμνης» πρώην Ιωαννίνων Ιωαννικίου».
Επειδή όμως «ουδέν κακόν αμιγές καλού», θα ήθελα από τον χώρο αυτό των φιλόξενων Ρεθεμνιώτικων Νέων να προχωρήσω σε μια πρόταση. Θα ήθελα να την υποβάλλω στον κατεξοχήν αρμόδιο φορέα της πόλης, την Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Ρεθύμνης, της οποίας διατελώ μέλος από το 1985. Ως γνωστόν ένας παράλληλος φορέας, το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνης, το τελευταίο διάστημα δραστηριοποιείται στην κατεύθυνση της παρουσίασης του έργου μεγάλων Κρητών λαογράφων και της τίμησής τους εν ζωή. Θα ήθελα λοιπόν να προτείνω στην ΙΛΕΡ να αναλάβει το άλλο σκέλος αυτής της δραστηριότητας, το ιστορικό, και να προχωρήσει στην παρουσίαση του έργου μεγάλων Κρητών ιστορικών ερευνητών. Σε μια τέτοια περίπτωση, δηλώνω τη διαθεσιμότητά μου να βοηθήσω.
Αν η πρότασή μου εισακουστεί, σε πρώτη γραμμή η Εταιρεία θα πρέπει αντικειμενικά να τοποθετήσει τον Στέργιο Μανουρά. Ας μου επιτραπεί λοιπόν εδώ να αναφέρω κάποια στοιχεία της προσφοράς του, τα οποία -είμαι σίγουρος- τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της δεν αγνοούν. Ο Στέργιος Μανουράς μάς έχει προσφέρει επιστημονικές μελέτες για την διείσδυση της Φιλικής Εταιρείας στην Κρήτη, για τους Ελληνοδιδασκάλους και την εκπαίδευσή της γενικότερα, για την ιστορία των Ανωγείων και του Άνω Μέρους, για τα ρεθεμνιώτικα μοναστήρια, για Κρήτες συνδρομητές βιβλίων και για την προέλευση μιας ολόκληρης σειράς ονομάτων και τοπωνυμίων. Έχει δημοσιεύσει πολλά ιστορικά έγγραφα της επανάστασης του 1821 και μια σειρά άλλων για το Ρέθυμνο του 19ου αιώνα, ενώ επίσης μας έχει προσφέρει ονομαστικούς καταλόγους των επισκόπων Ρεθύμνης (1671-1838) και Αυλοποτάμου (1699-1838), μέχρι τη συνένωση δηλαδή των δύο επισκοπών, και κατάλογο ηγουμένων του Αρκαδίου από το έτος 1572. Τους καταλόγους μάλιστα αυτούς επικαιροποιεί διαρκώς και δημοσιεύει με τις απαραίτητες διορθώσεις και τα νέα στοιχεία που προστίθενται από τις ιστορικές έρευνες. Κι ακόμη, συμμετείχε ως εισηγητής σε δεκάδες συνέδρια και υπήρξε αντιπρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής του Διεθνούς Συνεδρίου «Η επαρχία Αμαρίου από την αρχαιότητα ως σήμερα» το 2010. Μάλιστα με δικά του έξοδα και με αφιέρωση στη μνήμη του αδελφού του εξέδωσε τον πρώτο (και μοναδικό μέχρι σήμερα) τόμο του Συνεδρίου εκείνου, τον οποίο και επιμελήθηκε παραδειγματικά. Κι ακόμα είχε θεσμοθετήσει χρηματικό έπαινο για τη συγγραφή επιστημονικών εργασιών για τα κρητικά τοπωνύμια.
Δε θέλω να καταχραστώ τον χώρο της εφημερίδας, οπωσδήποτε όμως το έργο του Στέργιου Μανουρά είναι πολύ πιο εκτεταμένο και πολυποίκιλο, απ’ ότι θα μπορούσε να αναφερθεί εδώ. Είχα την τύχη να συνεργαστώ μαζί του στον αφιερωτικό τόμο «Αντιδώρημα» και χάρηκα τη ζωτικότητά του, παρότι η ηλικία του είναι οπωσδήποτε προχωρημένη. Και τον εκτίμησα πολύ περισσότερο, όταν, πιστός σε μια φιλία πνευματική, δεν δίσταζε να μετακινείται κάθε τόσο από την Αθήνα, όπου ζει, για να υποστηρίξει ως μάρτυρας και ως ακροατήριο στις δικαστικές αρχές τον Γιώργη Εκκεκάκη, στην περιπέτεια που τότε περνούσε.
Ιδού λοιπόν στάδιον δόξης λαμπρόν, φίλοι της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Ρεθύμνης. Κάντε το αυτονόητο, τιμήστε τον σημαντικό αυτό άνθρωπο του πνεύματος, παρουσιάζοντας το έργο του σε μια Ημερίδα. Να είστε βέβαιοι ότι ο ίδιος δεν έχει ανάγκη κάτι τέτοιο. Σε τελική ανάλυση, είναι «ο τιμών που τιμάται»…
*Ο Χάρης Στρατιδάκης είναι δρ Παιδαγωγικής – ερευνητής – συγγραφέας
strharis@yahoo.gr
