Ένα ρομαντικό ταξίδι με εικόνες και μνήμες μιας άλλης ξεχασμένης Ελλάδας, αποτελεί η φωτογραφική έκθεση μνημειακών πύργων και δημόσιων ρολογιών, που άνοιξε χθες τις πύλες τις για το κοινό του Ρεθύμνου, στην αίθουσα εκδηλώσεων του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών/ΙΤΕ στην Παλιά Πόλη. Έχοντας ως κύριο θέμα της τα ρολόγια, η έκθεση «γυρίζει αντίστροφα» τους δείκτες της και μεταφέρει τους επισκέπτες πίσω στο χρόνο. Από το Μεσαίωνα και την πρώτη εμφάνιση του μηχανικού ρολογιού στην Ευρώπη, μέχρι την Ελλάδα του 17ου-18ου αιώνα.
Τα πρώτα δημόσια μηχανικά ρολόγια αρχίζουν δειλά -δειλά να εμφανίζονται στον ελλαδικό χώρο στις ενετοκρατούμενες νησιωτικές περιοχές τον 15ο αιώνα (1560-1570) μεταξύ των οποίων το Ρέθυμνο, η Κέρκυρα, η Ζάκυνθος, η Κεφαλονιά και η Πρέβεζα και σε δεύτερη φάση, επεκτείνονται σε όλη την επικράτεια μέσω των Οθωμανών. Ήδη μέσα στον 18ο αιώνα έχουν τοποθετηθεί δημόσια ρολόγια στις περισσότερες πόλεις της χώρας για να γίνει πλέον διάχυτο το φαινόμενο κατά τον 19ο και 20ο αιώνα. Γίνονται πιο φθηνά στην απόκτησή τους, με αποτέλεσμα να τοποθετούνται ακόμη και στα πιο μικρά και απομακρυσμένα χωριά, ενώ ιδιαίτερο ρόλο στην εξέλιξη αυτή θα παίξουν και οι έλληνες έμποροι και κατασκευαστές ρολογιών. Η «πτώση» τους θα έρθει μαζί με τη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου το ίδιο αργά όπως και η «άνοδός» τους. Σταδιακά τις επόμενες δεκαετίες παροπλίζονται ή αντικαθιστώνται με νέα πιο σύγχρονα ρολόγια, ενώ από τη δεκαετία του 1980 και μετά οι μηχανισμοί τους γίνονται πλέον ηλεκτρονικοί.«Ο επισκέπτης της έκθεσης μπορεί να δει την ιστορία της έλευσης των δημόσιων ρολογιών στη χώρα μας και επίσης κάποια βασικά στοιχεία για την αρχιτεκτονική που προτιμήθηκε και το πως αυτή εξελίχθηκε μέσα στα χρόνια. Επίσης το πώς και με ποια κριτήρια τοποθετούσαν τους πύργους και τα ρολόγια στην κάθε πόλη αλλά και τον τρόπο που αυτά λειτουργούσαν», αναφέρει στα «Ρ.Ν» ο υπεύθυνος της έκθεσης Δημήτρης Χαριτάτος, ερευνητής του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών.
Το ρολόι της Μητρόπολης Ρεθύμνου
Στην έκθεση φιλοξενείται και ο μηχανισμός του ιστορικού ρολογιού της Μητρόπολης Ρεθύμνου, το οποίο είναι εξαιρετικής κατασκευαστικής ποιότητας αλλά και υψηλού αισθητικού κάλλους. Εγκαταστάθηκε στο κωδωνοστάσιο της Μητρόπολης Ρεθύμνου το 1894 και αποτελεί δωρεά του εμπόρου της εποχής Θεόδωρο Τριφύλλη. Όντας σε άψογη κατάσταση μετρούσε τις ώρες για λογαριασμό των Ρεθεμνιωτών για 98 ολόκληρα χρόνια και αντικαταστάθηκε τελικά το 1992 με ηλεκτρονικό, κυρίως εξαιτίας του ακριβού κόστους συντήρησης.
«Το ρολόι της Μητρόπολης Ρεθύμνου είναι εξαιρετικό, ιταλικής προελεύσεως. Είναι σε πάρα πολύ καλή κατάσταση και μπορεί κάποιος επειδή είναι ανοιχτό να δει με λεπτομέρεια το πως χτυπούσε και πως λειτουργούσαν τα γρανάζια, είναι πραγματικό επίτευγμα αυτό. Είναι μεγάλη τύχη που ο μηχανισμός του ρολογιού του Ρεθύμνου σώζεται ακόμη και μάλιστα σε άψογη κατάσταση. Τα περισσότερα έχουν δοθεί για παλιοσίδερα αν και υπάρχουν ορισμένα, όπως αυτό της Νάουσας και της Παραμυθιάς, τα οποία ακόμη δουλεύουν. Είναι βέβαια δυσκολοσυντήρητα και πολύ δαπανηρό να συντηρηθούν», επισημαίνει ο κ. Χαριτάτος.
Να σημειωθεί ότι ο μηχανισμός του ρολογιού εκτίθεται όλο το χρόνο στο Εκκλησιαστικό Μουσείο της Μητρόπολης Ρεθύμνου και Αυλοποτάμου, κάτω από την επιμέλεια και τη φροντίδα του πατέρα Χαράλαμπου Καμηλάκη.
«Το ρολόι στεγαζόταν στο καμπαναριό του ναού σε ύψος 23 μέτρων. Ήταν προσφορά του εμπόρου με καταγωγή από τα Κύθηρα Θεόδωρου Τριφύλλη, ο οποίος κάλεσε το 1894 τον Ιάκωβο Σολάρε από την Ιταλία και μάλιστα αυτή τη στιγμή είναι το μοναδικό κομμάτι που έβγαλε το συγκεκριμένο ιταλικό εργοστάσιο και σώζεται ακόμη. Αργότερα το 1899 τοποθετήθηκαν οκτώ κώδωνες στο καμπαναριό. Μάλιστα για να λειτουργεί σωστά το ρολόι παλαιότερα ο Δήμος Ρεθύμνου πλήρωνε δύο κουρδιστές, οι οποίοι ήταν οι ορολογοποιοί της πόλης. Το ρολόι αυτό το 1992 αντικαταστάθηκε από το σημερινό ηλεκτρονικό που βρίσκεται στην ίδια θέση», αναφέρει ο πατέρας Χαράλαμπος Καμηλάκης.
Σύμφωνα με τον διευθυντή του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών κ. Χρήστο Χατζηιωσήφ η έκθεση αυτή προέκυψε από την έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της δράσης «Αντιλήψεις του χρόνου και μηχανικά μέσα μέτρησής του στον ελληνικό χώρο 18ος-20ος αιώνας», του προγράμματος Ελληνική Ιστορία της Καινοτομίας.
«Όλος ο κόσμος μιλά σήμερα για την καινοτομία, την έρευνα ως μία λύση από τα προβλήματά μας. Εμείς αυτό που προσπαθήσαμε να δείξουμε είναι ότι η έρευνα και η καινοτομία ανθεί κάτω από ιδιαίτερες συνθήκες και η έκθεση αυτή τοποθετείται ακριβώς μέσα στην ιστορική της διάσταση».
Η έκθεση θα λειτουργήσει μέχρι την Κυριακή 5 Οκτωβρίου στην αίθουσα εκδηλώσεων του Ινστιτούτου Μεσογειακών Μελετών, που βρίσκεται στην οδό Νικηφόρου Φωκά 126 στην παλιά πόλη Ρεθύμνου, από τις 10:00 έως τις 12:00 και από τις 18:00 μέχρι τις 21:00.
