Κανείς δεν μπορεί να αμφιβάλλει ότι η Μ. Ασία αναζητά τους κατοίκους που ανάθρεψε επί αιώνες και τώρα απουσιάζουν από την αγκαλιά της σε άλλα μέρη αλλά ευτυχώς βρίσκονται στην αγκαλιά της μητέρας τους Ελλάδας. Ακόμα και η Αγία Σοφία τους έχασε από κοντά της και γογγύζει μέρα και νύχτα που απουσιάζουν από το προσκύνημά τους. Όμως τους έχει στη σκέψη της και τους βοηθά εκεί που βρίσκονται.
Παρά που έχουν περάσει τόσα πολλά χρόνια οι ρίζες από τα γεννήματά της παραμένουν ζωντανές και όταν θα χρειαστεί πάλι θα είναι στην πρώτη γραμμή. Η μάνα τους κρατά στην αγκαλιά της και περιμένουν να γυρίσουν πίσω στον τόπο τους στα σπίτια τους, στα υπάρχοντά τους.
Μαζί τους όταν φθάσανε στον τόπο μας αφού δεν μπορούσανε να φέρουν το πλούσιο νοικοκυριό τους κρατούσανε όλες τις παροιμίες και τις συνήθειες που εκτελούσανε και είχανε παντού πρόοδο. Δώσανε καρποφόρα μαθήματα όλοι μαζί για το νέο τους νοικοκυριό. Επιτυχίες είχανε πολλές, τις δε αποτυχίες με τον τρόπο τους τις αποφεύγανε και δεν είχανε εξέλιξη. Μία – μία τις εκτελούσανε και σε λίγα χρόνια φθάσανε εκεί που επιθυμούσανε.
Την εποχή τους πρωτοπορούσανε μόνο τα επαγγέλματα της γεωργίας και της κτηνοτροφίας που τα εκτελούσανε με τα αυτοσχέδια μέσα που οι ίδιοι είχανε την ικανότητα να κατασκευάζουν. Όλη η φύση ήτανε στη διάθεσή τους και τα πλούσια αγαθά που είχε επάνω της δεν τα αφήνανε να χαθούν και ήτανε όλα προς όφελός τους για τη διατροφή και τη διαβίωσή τους.
Είχανε εισέλθει σε πολλές λεπτομέρειες στα φυτά και κυρίως στα ζώα και έπαιρνε το καθένα την αντίστοιχη παροιμία ανάλογα με την ιδιαίτερη συμπεριφορά που παρουσίαζε και ανάλογα αν ωφελούσε ή έβλαπτε εις τους εαυτούς τους για την πρόοδό τους.
Μια από αυτές που φέρανε στον τόπο μας και την λέγανε συχνά για όσους βλέπανε ότι δεν έχουν ικανότητες να προοδεύσουν ή αδιαφορούσανε κ.λπ. ήτανε: Τα ουργιασμένα μυαλά. Έχει παράξενη ονομασία αλλά τα παλιά χρόνια την λέγανε παρά που έφερνε μεταξύ την παρεξήγηση ενώ σήμερα ελάχιστοι την έχουν ακούσει και είναι άγνωστη.
Αυτήν την ονομασία την είχανε πάρει από τα αυγά της κλώσας που τις βάζανε για να βγάλει τα κλωσσόπουλα. Τα αυγά σε 21 ημέρες κάτω από αυτήν βγαίνανε τα πουλιά της. Όσα από τα αυγά δεν είχανε πουλιά και τα κουνούσανε κοντά στο αυτί τους, ακουγότανε να κινείται μέσα τους κάτι σαν νερό. Όταν τα σπούσανε πράγματι είχανε μέσα υγρό σκούρο με βαριά μυρωδιά. Αυτό το ονομάζανε ουριασμένο αυγό, δηλαδή άχρηστο για να χρησιμοποιηθεί παντού. Το αίτιο το αποδίδανε στη μη καλή γονιμοποίηση από τον πετεινό που είχανε οι κότες ή σε πολυήμερη διατήρηση του αυγού στο σπίτι καθότι δεν υπήρχαν ψυγεία. Το ίδιο τότε δεν υπήρχανε και γιατροί να πιστοποιήσουν την ακαταλληλότητα του αυγού και μόνοι τους δώσανε την ονομασία ουριασμένο αυγό.
Στη συνέχεια με τη σωστή αξιολόγηση που κάνανε αμέσως την τοποθετήσανε ότι στην παρόμοια περίπτωση είναι και το κεφάλι του ανθρώπου που έχει μέσα το μυαλό του και εφόσον γεννά πλούσιες, ικανές σκέψεις και ιδέες, τότε εύκολα προχωρεί στην πρόοδο και είναι ικανός για όλες τις εργασίες με επιτυχία.
Όταν όμως συμβαίνει το αντίθετο άλλα σκεπτότανε και άλλα κάνανε χωρίς να έχουν κανένα νόημα για την πρόοδό τους, τότε το μυαλό τους δεν γεννούσε γιατί ήτανε ουργιασμένο και γι’ αυτό το λόγο βγήκε η παροιμία: τα ουργιασμένα μυαλά. Όλους αυτούς δεν τους είχανε εμπιστοσύνη πουθενά και όταν αντιδρούσανε τους λέγανε κατάμουτρα: Εσείς έχετε ουργιασμένα μυαλά και δεν τα ακούμε αυτά που μας λέτε.
Μέτα από πολλά χρόνια που έκανε την εμφάνισή του ο σίδηρος πάλι ο ίδιος ο άνθρωπος παραμέρισε τα ουργιασμένα μυαλά που ήτανε βαριά ονομασία που δεν είχε πλήρες νόημα προς αυτόν και τοποθέτησε στην παροιμία: Σκουριασμένα μυαλά καθότι και ο σίδηρος όταν σκουριάσει σε βάθος δεν θα έχει πολύχρονη ικανότητα και όταν θα χρησιμοποιηθεί δεν θα έχει καλή αντοχή εκεί που θα τοποθετηθεί.
Σήμερα με αυτήν την ονομασία ορισμένες φορές λίγοι την επαναλαμβάνουν για όσους παρουσιάζουν αδυναμία να ανταποκριθούν με ωριμότητα στις ενέργειές τους στην οικογένεια και στο επάγγελμά τους.
Έτσι με αυτό το νόημα της παροιμίας τα παλιά χρόνια εντοπίζανε την ανθρώπινη ικανότητα και παίρνανε με εμπιστοσύνη τις αποφάσεις τους για όλες τις μεταξύ των ενέργειές τους. Τους ολίγους που εντοπίζανε ότι είχανε σκουριασμένα μυαλά τους αποφεύγανε για συνεργασίες για δε στα επαγγέλματα και στις υπηρεσίες τους τοποθετούσανε σε βοηθητικές εργασίες ή υπηρεσίες άνδρες και γυναίκες.
Τη χρονολογία της εμφάνισης και εφαρμογής αυτής της παροιμίας δεν την γνωρίζουμε αλλά πρέπει να είναι από τις παλαιότερες από όταν ο άνθρωπος έκανε την αρχή να τις εφαρμόζει.
Και αυτήν την είχε μέσα από τις πρώτες διδακτικές γιατί έβλεπε ότι ωφελούσε σε ορισμένους να διορθώνουν τα λάθη τους. Πρώτα ξεκινούσανε από την οικογένεια που τα παιδιά της να μην πάρουν τον κακό χαρακτηρισμό για να τα ακολουθεί στην πορεία της ζωής τους και να έχουν αποτυχίες.
Τα χρόνια της περασμένης κατοχής στα χωριά του τόπου μας που κατοικούσανε Μικρασιάτες μαζί με τους ντόπιους Κρητικούς λεγότανε συχνά η παροιμία και με τις δύο ονομασίες αλλά όσο περνούσε η κατοχή περιορίστηκε μόνο, στα σκουριασμένα μυαλά και εξακολουθεί να λέγεται.
Τύχανε πολλές περιπτώσεις την περασμένη κατοχή από τις οικογένειες από τα επαγγέλματα και από τις υπηρεσίες να την επαναλαμβάνανε συχνά. Ειδικά στα χωριά στα καφενεία που συχνάζανε οι βοσκοί και οι γεωργοί την λέγανε πολλές φορές επειδή κάνανε πολλές ζημιές στα σιτηρά τους. Όπως όταν κάποτε κάποιος από τους κτηνοτρόφους που δεν είχε την καλή επίβλεψη των ζώων του, και έκανε πολλές ζημιές στα σπαρτά τους. Ο αγροφύλακας τον εντόπισε και όταν τον συναντούσε μέσα στο καφενείο παρουσία και άλλων του έκανε έντονη παρατήρηση για να συμμορφωθεί και του έλεγε, μεταξύ άλλων, στο τέλος: να βάλεις λίγο λάδι στο μυαλό σου γιατί έχει σκουριάσει και δεν λειτουργεί. Οι χωριανοί μου είπανε άμα ξαναεπαναληφθεί θα σου σπάσουνε με τις κατσούνες την κουζουλή σου κεφαλή. Δεν λυπάσαι τη γυναίκα σου και τα παιδιά σου; Εάν όλοι σου κάνουνε μηνύσεις δεν θα φθάσει το γάλα της χρονιάς να τους πληρώσεις. Έτσι αναγκάστηκε να περιοριστεί γιατί σκέφτηκε καλά και την άλλη παροιμία: όπου δεν πιάνει ο λόγος υπάρχει και η ράβδος.
Σήμερα από τους μεγαλύτερους που υπάρχουν στη ζωή συνηθίζουν ακόμα να την λένε την παροιμία όταν δοθεί η αφορμή από τους νεότερους. Αυτοί αντιδρούν γιατί δεν τους αρέσει και απαντούν όπως τους καπνίσει λέγοντάς τους χωρίς ντροπή: εσείς έχετε σκουριασμένα μυαλά όχι εμείς και αποχωρούν.
