Σε κλίμα συγκίνησης και εθνικής μνήμης τα Σαχτούρια τίμησαν την επέτειο θυσίας των εθνομαρτύρων τους που εκτελέστηκαν στην Αγυιά τον Σεπτέμβρη του 1944.
Μετά την επιμνημόσυνη δέηση στο περίλαμπρο μνημείο που κοσμεί το χωριό, μίλησε ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου κ. Γιάννης Νεκτάριος Χαραλαμπάκης, τονίζοντας μεταξύ άλλων και τα εξής:
«Οι Σακτουριανοί έδωσαν έναν ηρωικό αγώνα γεμάτο αυταπάρνηση και ψυχικό σθένος, σχεδόν από τις πρώτες μέρες της Αντίστασης.
Διατηρώντας κρυφά ασύρματο, παρείχαν πληροφορίες στο Συμμαχικό Στρατό της Μέσης Ανατολής για τις κινήσεις των Γερμανικών στρατευμάτων στη νότια Κρήτη. Ομάδες αναρτών έμειναν και τροφοδότησαν με τρόφιμα και εφόδια στο χωριό μας. Οι πρόγονοί μας, φυγάδευσαν μεγάλο αριθμό συμμάχων στη Μέση Ανατολή από τον όρμο του Αγίου Παύλου.
Η συμβολή τους στον αγώνα, υπήρξε μεγάλη και ανεκτίμητη. Ωστόσο η Αντιστασιακή δράση αυτή, μαθεύτηκε από τους Γερμανούς και το πρωινό της 4ης Μαΐου του 1944 τα Σακτούρια κυκλώθηκαν από τον εχθρικό κλοιό.
Συγκέντρωσαν τους κατοίκους στην πλατεία του χωριού και ο επικεφαλής του αποσπάσματος, τους κατηγόρησε ότι πριν λίγες μέρες, Αγγλικό σκάφος, αποβίβασε την Ακτή του Αγίου Παύλου αντιστασιακούς, όπλα και πυρομαχικά και ότι από τα Σακτούρια διήλθαν οι απαγωγείς με τον στρατηγό Κράιπε.
Οι συλληφθέντες άνδρες οδηγήθηκαν εδώ, στον Άγιο Κύριλλο για να εκτελεστούν. Μια εκτέλεση που ποτέ δεν έγινε, καθώς με ανώτερη διαταγή, οι κρατούμενοι μεταφέρθηκαν στο ενετικό φρούριο της Φορτέτζας όπου και φυλακίστηκαν.
Την ίδια ώρα συγκέντρωσαν και τα γυναικόπαιδα, και τους εδήλωσαν ότι την επαύριον θα καταστρέψουν το χωριό. Τους είπαν επί λέξει: «Τον λόγον τον ξέρουν οι άνδρες σας. Εσείς θα κάνετε ένα μακρινό ταξίδι». Τη νύχτα τα γυναικόπαιδα, κοιμήθηκαν εντός της εκκλησίας και του σχολείου φρουρούμενοι. Το πρωί τους υποχρέωσαν να εκκενώσουν τα σπίτια τους για να γίνει η επιλογή της λείας ευκολότερη.
Κάθε μάνα μπορούσε να έχει μαζί της ένα ζώο για να μεταφέρει τον οικογενειακό ρουχισμό και είδη διατροφής. Τα υπόλοιπα ζώα τα άφησαν ελεύθερα. Κάποιες γυναίκες είχαν την πρόνοια, ελπίζοντας ότι γρήγορα θα γυρίσουν πίσω, και τους βάλανε σημάδια στ’ αυτιά με ψαλίδι, ή άλλα μέσα για να τα γνωρίσουν αργότερα. Βγαίνοντας από το χωριό, άκουγαν τις εκρήξεις των σπιτιών που έβαζαν οι Γερμανοί δυναμίτιδα και ανατίνασσαν νιώθοντας μέσα τους ότι καταστρέφουν όλον τον βίο τους. Χωρίς κανένα ίχνος σεβασμού, ανατίναξαν και βεβήλωσαν τους δύο καθεδρικούς Ναούς των δύο οικισμών. Ανατίναξαν και κατέστρεψαν το Δημοτικό Σχολείο, θέλοντας να καταστρέψουν την ελληνική παιδεία και τον σημαντικότερο πολιτισμό όλου του κόσμου. Η μαρτυρική πεζοπορία διήρκεσε 2,5 μέρες έως όταν έφτασαν στο Ρέθυμνο και φιλοξενήθηκαν στα χωριά Άδελε, Πηγή, Λούτρα.
Σε διάστημα 80 ημερών είχαν αποφυλακιστεί οι περισσότεροι από τους αιχμαλώτους συγχωριανούς μας που εκρατούντο στις φυλακές της Φορτέτζας.
Οι τελευταίοι που ήταν 15 σε αριθμό και μεταφέρθηκαν στις φυλακές της Αγυιάς στα Χανιά. Εκεί εκτελέστηκαν στις 16 Σεπτεμβρίου 1944, έχοντας στην ψυχή τους χαραγμένη την εικόνα του όμορφου τόπου τους, της γης των πατέρων τους εκεί όπου μεγάλωσαν, και που η μοίρα δεν τους επέτρεψε να τον δουν. Ξεψύχησαν με την ελπίδα πως τα παιδιά τους, θα ζήσουν μια Κρήτη ελεύθερη και δυνατή, μια ελπίδα που λίγες μέρες αργότερα, άρχισε αχνά να παίρνει σάρκα και οστά, καθώς οι Γερμανοί οπισθοχωρούσαν, εγκατέλειπαν την Κρήτη και την Ελλάδα, αφήνοντας την λευτεριά να αντηχήσει στον ελληνικό ουρανό.
Απολογισμός σε θύματα τα Σακτούρια 15 εκτελεσθέντες στην Αγυιά και 14 στα πεδία των μαχών.
Η συλλογική προσπάθεια, ο εθελοντισμός, ήταν τα απαραίτητα εφόδια για να μπορέσουν οι κάτοικοι του μαρτυρικού χωριού να σταθούν στα πόδια τους, να ξανακτίσουν την εκκλησία, το σχολείο και τα σπίτια τους για να συνεχίσουν να ζουν τον αιματοβαμμένο και ποτισμένο με δάκρυα ηρωικό τόπο τους.
Ο χρόνος των προσπαθειών ήταν μακρύς, 15 έτη και πλέον εργάστηκαν με εθελοντισμό για να αρχίσει και πάλι να χτυπάει η καμπάνα του Τίμιου Σταυρού και του Αγίου Γεωργίου, αλλά και το κουδούνι του Δημοτικού Σχολείου.»
Η σεμνή τελετή έκλεισε με κατάθεση στεφάνων.
Το επετειακό γεγονός τίμησε με την παρουσία της η αντιπεριφερειάρχης κυρία Μαρία Λιονή και άλλοι εκπρόσωποι αρχών.
