Στο Άνω Μέρος το καπετανοχώρι του Αμαρίου, υπήρχε από το 1997, στην είσοδο του χωριού μια προτομή. Με τα χρόνια την κάλυπταν οι πικροδάφνες από ολόγυρα κι ήταν χαμένη στη λησμονιά. Ακόμα και στις μέρες μας πολλοί ήταν εκείνοι που αναρωτιόταν ποιος είναι αυτός στην προτομή.
Η κατάσταση αυτή ενοχλούσε από καιρό τον σημερινό πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου της περιοχής κ. Ιάκωβο Παττακό. Γιατί ο τιμώμενος στην προτομή δεν ήταν ο καθένας. Ήταν ο περίφημος Ιωάννης Αναγνώστης Κατσαντώνης που η λαϊκή μούσα είχε αφήσει στον αιώνα με τους στίχους:
«Νάσανε ούλοι οι αρχηγοί
ωσάν τον Κατσαντώνη
ήθελε κάμουν την Τουρκιά
να μην πολυξαπλώνει…»
Κι όμως ο ήρωας έμενε ξεχασμένος στο ίδιο του το χωριό.
Αυτό έπρεπε κάποτε να διορθωθεί και ο κ. Παττακός με την αποφασιστικότητα που τον διακρίνει ανέλαβε πρωτοβουλία. Με τη σύμφωνη γνώμη του συμβουλίου του και χωρίς καμιά αντίρρηση από τον πρόεδρο του χωριού οργάνωσε τελετή αποκαλυπτηρίων που στήριξε με προθυμία ο δήμος Αμαρίου.
Η τελετή που τη διέκρινε μεγαλοπρέπεια και άψογη οργάνωση,πραγματοποιήθηκε το πρωί της Τετάρτης στο χώρο της προτομής παρουσία του δημάρχου Αμαρίου κ. Παντελή Μουρτζανού, του εκπροσώπου της Περιφέρειας Κρήτης κ. Κώστα Δανδουλάκη, του αστυνομικού διευθυντή Ρεθύμνου κ. Αλεβυζάκη, εκπροσώπων των δήμων Ανωγείων και Αγίου Βασιλείου, αρκετών ακόμα εκπροσώπων αρχών και κατοίκων της περιοχής. Οι οργανωτές είχαν φροντίσει για τη λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων πρόληψης για την αντιμετώπιση της πανδημίας.
Με απόλυτη τάξη παρουσιάστηκε το πρόγραμμα της εκδήλωσης με επιμνημόσυνη δέηση και χαιρετισμούς από τον δήμαρχο κ. Παντελή Μουρτζανό και τον πρόεδρο του Πολιτιστικού Συμβουλίου Άνω Μέρους κ. Ιάκωβου Παττακού.
Κεντρικός ομιλητής ήταν ο συνταξιούχος εκπαιδευτικός και απόγονος του τιμωμένου κ. Γεώργιος Κατσαντώνης, ο οποίος καθήλωσε το ακροατήριό του με τη μεστή περιεχομένου ομιλία του.
Με θαυμαστό τρόπο ο ομιλητής ανέπτυξε, χωρίς πλατειασμούς και με απόλυτη ιστορική ακρίβεια, όλα τα γεγονότα από την έναρξη της επανάστασης του 1866 μέχρι την ανατολή της ελευθερίας στο νησί, και την όλη δράση του Ιωάννη Αναγνώστη Κατσαντώνη που μέχρι και ο πρίγκιπας Γεώργιος ως ύπατος αρμοστής θέλησε να τον γνωρίσει από κοντά.
Ήταν μια εξαιρετική ομιλία που θα άξιζε να αναρτηθεί στην τόσο ενημερωμένη ιστοσελίδα του δήμου Αμαρίου που με συνέπεια ενημερώνουν οι εκλεκτοί συνεργάτες του δημάρχου.
Μια ομάδα που αξίζει το δημόσιο έπαινο για την όλη της προσφορά.
Ακολούθησε κατάθεση στεφάνων από τις αρχές και ο επίλογος γράφτηκε στη φιλόξενη αίθουσα του Πολιτιστικού Συλλόγου Άνω Μέρους.
Εκεί προβλήθηκε η νέα μου ταινία μικρού μήκους «Ιωάννης Αναγνώστης Κατσαντώνης».
Η ταινία «Ιωάννης Αναγνώστης Κατσαντώνης».
Η ταινία αρχίζει με εισήγηση του κ. Στέλιου Μπαγουράκη, παθιασμένου Ανωμεριανού που χρόνια τώρα αγωνίζεται για την προβολή του χωριού του και την ανάδειξη της τοπικής ιστορίας κυρίως των Ολοκαυτωμάτων των χωριών του Κέντρους.
Υπόσχεση που είχε δώσει ο εκλεκτός εκπαιδευτικός και σπουδαίος πολιτιστικός παράγοντας στον αείμνηστο Σπύρο Μαρνιέρο συμμετέχοντας και αυτός στην ομάδα ιστορικής έρευνας που συντόνιζε ο αείμνηστος ερευνητής και συγγραφέας των Ολοκαυτωμάτων.
Στη συνέχεια θέλησα να δώσω με δρώμενα την πορεία του Ιωάννη Κατσαντώνη που η ζωή του ήταν ένας διαρκής αγώνας.
Όπως αναφέραμε σε προηγούμενο αφιέρωμα ο Ιωάννης – Αναγνώστης, γνωστός από την επανάσταση του 1866 γεννήθηκε στο Άνω Μέρος το 1817 και πέθανε στις 2 Μαΐου 1916.
Ήταν υψηλόσωμος, ευθυτενής, γενναίος πολεμιστής και σεβάσμιος μέχρι τα βαθιά του γηρατειά.
Όταν δεν πολεμούσε ασχολείτο με τη γεωργοκτηνοτροφία.
Από νωρίς πήρε τα όπλα. Πήρε μέρος και στην επανάσταση του 1841 και στην επανάσταση του 1858.
Η επανάσταση του 1866 τον βρίσκει πανταχού παρόντα έτσι ώστε να λέγεται ότι «όπου πρίνος και κλαδί Κατσαντώνης κατοικεί».
Ήταν φυσικό να τον επιλέξει ο Πάνος Κορωναίος και τον έχει πρωτοπαλίκαρό του.
Αναγνωρίστηκε ως αρχηγός μέρους της επαρχίας του και με αυτή την ιδιότητα συμμετείχε σε όλες τις πολεμικές επιχειρήσεις του νομού Ρεθύμνης.
Διακρίθηκε επίσης στις μάχες κατά του Ομέρ πασά που είχε εισβάλει στα Σφακιά δείχνοντας απαράμιλλο θάρρος.
Λέγεται ότι αυτός παρά την καταρρακτώδη βροχή έσπευσε προς βοήθεια των ελεύθερων πολιορκημένων του Αρκαδίου. Δεν πρόφτασε όμως και αυτό τον λύπησε βαθύτατα.
Εξαιρετικά ενδιαφέροντα στοιχεία για τον Αναγνώστη Ιωάννη Αναγνώστη μας δίνει ο λόγιος του Ρεθύμνου και εκλεκτός ερευνητής, ο κ. Στέργιος Μανουράς δικηγόρος.
Η γιαγιά του, που ήταν εγγονή του Ιωάννη Αναγνώστη έλεγε στο μικρό τότε Στέργιο ότι ο ήρωας παππούς, κατέφευγε συχνά στην Καλόειδαινα επικηρυγμένος από τους Τούρκους. Ήταν πολύ πιστός και ενάρετος, σχεδόν άγιος. Κάποιες φορές μάλιστα είχε ακούσει αγγελική λειτουργία εκεί, ενώ η εκκλησία ήταν άδεια.
Μια μέρα μάλιστα ενώ προσευχόταν άκουσε μια φωνή να του λέει: «φύγε… φύγε…». Βγήκε έξω και τι να δει;
Ανέβαινε ένα τούρκικο ασκέρι για να τον πιάσει. Και χάρις στη φωνή αυτή κατάφερε να ξεφύγει.
Συμμετείχε αργότερα στις επαναστάσεις 1878 και 1889 σαν υπαρχηγός της επαρχίας του. Στην επανάσταση του 1896 -1897 ήταν πολύ γέρος για να λάβει μέρος στη μάχη. Εξελέγη όμως πληρεξούσιος της επαρχίας του και σε κάθε συνέλευση συμμετείχε ένοπλος δίνοντας πολύτιμες συμβουλές στρατηγικής.
Κάτι επίσης θαυμαστό είδαμε να αναφέρεται σε αρκετές έγκριτες πηγές:
Όταν το 1899 ο πρίγκιπας Γεώργιος επισκέφτηκε το Άνω Μέρος ζήτησε να δει τον ήρωα. Και με ιδιαίτερο σεβασμό τον πλησίασε και τον φίλησε στο μέτωπο.
Σύμφωνα με τον Ανωμεριανό Εμμανουήλ Σοφιαδάκη, από τους γενναίους συμπολεμιστές του Αναγνώστη, όπως κατέθεσε στο συγγραφέα Εμμ. Ζαχ. Κατσαντώνη ο σεβάσμιος πολεμιστής είχε πάρει μέρος σε 63 μάχες με απαράμιλλο ηρωισμό.
Ο Ιωάννης Κατσαντώνης, που με τα αδέλφια του Γεώργιο και Θεοχάρη όπως οφείλουμε να αναφέρουμε, πρόσφερε μεγάλες υπηρεσίες στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες υπήρξε και άριστος οικογενειάρχης.
Είχε παντρευτεί από το Μοναστηράκι και είχε αποκτήσει τον Κυριάκο, τον Εμμανουήλ, τον Κωνσταντίνο, την Αμαλία που παντρεύτηκε στο Άνω Μέρος, (Παπουτσάκη) τη Χαρίκλεια που παντρεύτηκε στον Άγιο Ιωάννη (Καλογεράκη), τη Μαρία που παντρεύτηκε στο Γερακάρι (Χανδράκη), την Ελένη παντρεμένη στο Άνω Μέρος (Ευθ. Φουρφουλάκη).
Η ανάπτυξη της βιογραφίας του Κατσαντώνη βασίστηκε στο διάλογο που απέδωσαν ξεχωριστά ο βετεράνος της θεατρικής σκηνής Μάρκος Πελαντάκης και ο επίσης θαυμάσιος και πολυτάλαντος Κωστής Μεργέμογλου.
Βασικοί συντελεστές της παράστασης ήταν τα μέλη του Λαογραφικού Ομίλου Κρήτης «Νικηφόρος Φωκάς»: Αλεξάκης Μάριος, Ανδρουλάκης Νικόλαος, Βαϊδάκης Κανάκης, Ελευθέριος Γαγάνης, Καπετανάκη Μαρία, Κόκκινου Μαρία, Κοντουδάκης Παύλος, Κριτσιώτης Κωνσταντίνος, Μαθιουλάκης Γεώργιος, Μανωλιούδη Γεωργία, Μαραγκουδάκη Μαριάννα, Νικηφόρος Σταύρος, Ξεκάλου Ιωάννα και Ρουσσάκης Γεώργιος.
Συμμετείχαν επίσης στα δρώμενα η Μαρία Πολιτάκη και η Θάλεια Πελαντάκη. Στο ρόλο του Αναγνώστη ήταν ένας από τους βετεράνους της πολιτιστικής μας ζωής και μέλος της δημοτικής χορωδίας ο Σταμάτης Μιχάλας και στο ρόλο του ύπατου αρμοστή πρίγκιπα Γεωργίου ο Νικόλας Πολιτάκης.
Για μια ακόμα φορά ο μεγάλος μας συνθέτης Μπάμπης Πραματευτάκης άφησε το αποτύπωμά του και στη δημιουργία αυτή με δυο τραγούδια που ερμήνευσε εξαιρετικά ο Ρομανός Σκουμπουρδής.
Για τη δημιουργία ατμόσφαιρας είχα προσθέσει ένα μικρό απόσπασμα από την ταινία μου «Από το Μέρωνα στο Αρκάδι» με τους Παντελή Καραδάκη και Γιώργη Τζωρτζινάκη με το τραγούδι του Μπάμπη Πραματευτάκη «Η Κρήτη πιάνει τα άρματα» που ερμήνευσε η Εύα Πολιτάκη.
Το μοντάζ που εντυπωσίασε υπογράφει μια ταλαντούχα νέα κινηματογραφίστρια που σύντομα θα αναδειχθεί σε σημαντικές δημιουργίες η Παρασκευή Λουτριανάκη.
Στο σόλο τρομπέτα ακούγεται ο Αντώνης Μαυράκης, που όπως πάντα δεν αρνήθηκε την συμβολή και συμμετείχε αφιλοκερδώς στην εθελοντική αυτή προσπάθεια ανάδειξης της τοπικής ιστορίας.
Η ταινία προκάλεσε τα θερμά σχόλια των θεατών που αποτέλεσαν και μια δικαίωση για όλους τους συντελεστές τους οποίους και ευχαρίστησε δημόσια ο δήμαρχος κ. Παντελής Μουρτζανός.
Η εκδήλωση έκλεισε με την αβραμιαία φιλοξενία των Ανωμεριανών που αποτελεί παράδοση αιώνων.
Η ταινία «Ιωάννης Αναγνώστης Κατσαντώνης», σύντομα θα προβάλλεται και στο Youtube.
