Αποτελεί ιστορικό δεδομένο ότι η δημοκρατία δεν ανατρέπεται μόνον από ένοπλες εξεγέρσεις και πραξικοπήματα, αλλά συχνά δημιουργεί και προωθεί η ίδια τις δυνάμεις που την υπονομεύουν. Κατά ειρωνικό τρόπο αυτό γίνεται μέσω της διαδικασίας των εκλογών, οι οποίες αποτελούν στοιχείο σύμφυτο με τον πυρήνα και την ύπαρξη της δημοκρατίας.
Σήμερα η εκ των έσω απειλή κατά της αστικής δημοκρατίας έχει πάρει επιδημικές διαστάσεις. Από την Ελλάδα της Αριστεράς μέχρι τη Ρωσία του Πούτιν, την Αμερική του Τραμπ, την Τουρκία του Ερτογάν και τις ανερχόμενες ακραίες δυνάμεις σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, η τάση είναι η ίδια. Διαφέρει μόνον η έκταση του φαινομένου και τα μέσα που χρησιμοποιούνται.
Είτε ευθέως και προκλητικά είτε έμμεσα και με διάφορα προσχήματα, εκλεγμένοι άρχοντες επιχειρούν να εξουδετερώσουν ζωτικά κύτταρα του δημοκρατικού πολιτεύματος, να καθυποτάξουν και να αλώσουν τον τύπο, τη δικαιοσύνη, τις ανεξάρτητες αρχές, τη διοίκηση, την παιδεία και τον στρατό.
Ο λόγος που ο Τούρκος Πρόεδρος απέλυσε χιλιάδες δικαστές είναι γιατί η δικαιοσύνη, παρά τις πολλές και ποικίλες αδυναμίες της, είναι σε θέση να προβάλει την πιο αποτελεσματική αντίσταση στη θανάσιμη απειλή κατά της δημοκρατίας. Και αυτό γιατί διαθέτει το θεσμικό κύρος και κυρίως τις εξουσίες του τρίτου πυλώνα του δημοκρατικού πολιτεύματος, ενώ όλοι οι άλλοι στόχοι του κυβερνητικού ολοκληρωτισμού, ακόμη και ο τύπος, είναι απροστάτευτοι και ευάλωτοι.
Στη δικαστική εξουσία προσβλέπουν οι αμερικανικές δημοκρατικές δυνάμεις για να αμυνθούν απέναντι στη λαίλαπα της Προεδρίας Τραμπ. Στην Ελλάδα η προσπάθεια της κυβέρνησης να αλώσει τη δικαιοσύνη μέσα από την επιλογή της ηγεσίας των ανώτατων δικαστηρίων προσέκρουσε στην ανεξάρτητη συνείδηση της μεγάλης πλειοψηφίας των δικαστών. Οι ήττες της στα θέματα των τηλεοπτικών αδειών και της έκδοσης των οκτώ Τούρκων αξιωματικών προήλθαν από τη δικαιοσύνη.
* Ο Μιχαήλ Πασχάλης είναι ομότιμος καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας – Πανεπιστήμιο Κρήτης
