Κάθε χρόνο τέτοιες μέρες η μνήμη γυρίζει πίσω στο χρόνο στα γεγονότα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, το Νοέμβρη του 1973. Αρκετοί είναι αντίθετοι με τη γιορτή. Δεν έχουμε καταλάβει μετά από τόσες χιλιάδες εθνικές γιορτές, ότι κάθε γιορτή μνήμης είναι η απόδοση τιμής σε γεγονότα του παρελθόντος που έχουν άμεση σχέση με το παρόν. Σε γεγονότα που σε κάθε περίπτωση μας διδάσκουν είτε με θετικό, είτε με αρνητικό τρόπο, γιατί αυτός είναι ο σκοπός της ιστορίας. Υπάρχει η λαϊκή παροιμία που λέει πως αν δεν πάθεις δεν μαθαίνεις. Η ανθρωπότητα, από την αρχή της ύπαρξης της, κάνει τα βήματα της μπροστά στο χρόνο, μέσα από αυτή τη διαδικασία, μέσα από το παθαίνω και μαθαίνω. Μαθαίνουμε όμως τελικά στην Ελλάδα;
Σε όσους, για διάφορους λόγους, είναι αρνητές των γιορτών όπως το πολυτεχνείο, το ερώτημα είναι: με ποιον τρόπο δεν θα επαναλάβουμε τα λάθη του παρελθόντος, όποια κι αν είναι αυτά, αν δεν τα γνωρίζουμε; Ο αρχαιολόγος σκάβει ατέλειωτα ψάχνοντας την ιστορική αλήθεια. Εμείς πρέπει να ανασκαλεύουμε τη μνήμη, να ψάχνουμε διαρκώς με τη γνώση, γιατί μόνο μέσα από αυτήν θα μπορέσουμε να βγάλουμε σωστά συμπεράσματα και να κατανοήσουμε πλήρως τα γεγονότα. Αν υπάρχουν αντίθετες απόψεις μόνο με τη γνώση μπορούμε να τις αντιμετωπίσουμε. Το Πολυτεχνείο ειδικά, είναι ένα γεγονός πολύ κοντά μας χρονικά και οι μνήμες ακόμη νωπές. Μέσα από ζωντανές μαρτυρίες όσων συμμετείχαν στα γεγονότα και χιλιάδες φωτογραφικά ντοκουμέντα, μπορούμε με ακρίβεια να ανακαλύψουμε την αλήθεια, όσο κι αν αυτή δεν αρέσει σε κάποιους.
Οι αντιρρήσεις όσων ακόμη και σήμερα, δυστυχώς, υποστηρίζουν το δικτατορικό καθεστώς που υπήρχε την εποχή των γεγονότων του πολυτεχνείου, υπάρχουν πάντα. Δεν είναι άλλωστε η πρώτη φορά! Μπορεί όμως να τεθεί ένα απλό ερώτημα. Αν οι χούντες ανά τον κόσμο ήταν καλές και προς όφελος του λαού, τότε γιατί καταρρέουν πάντα με επαναστάσεις του απλού κόσμου και με αρκετά θύματα; Σε ποιο κράτος του κόσμου η δια της βίας διακυβέρνηση του από χούντα, η οποία παραδοσιακά καταργεί κάθε έννοια ελευθερίας, δικαιοσύνης και δημοκρατίας, όπως η δική μας τότε, συνεχίστηκε επ’ αόριστον και η πτώση της δεν έγινε με εκκωφαντικό κρότο και τρόπο; Σε ποιο κράτος του πλανήτη αποδέχτηκε ο λαός μια χουντική διακυβέρνηση στο διηνεκές και εφ’ όρου ζωής των πολιτών του; Σε καμία! Αυτό νομίζω τα λέει όλα!
Στη φετινή γιορτή του Πολυτεχνείου θα πρέπει να αναλογιστούμε πέρα από τον αγώνα των φοιτητών και του απλού κόσμου τότε, τι ακριβώς θέλουμε σήμερα σαν λαός; Οι σειρήνες στη σημερινή εποχή είναι πολλές και ο τρόπος που μας περιβάλλουν πολύπλοκος. Το κεντρικό σύνθημα του Πολυτεχνείου του 1973 που ήταν ψωμί- παιδεία – ελευθερία, παρ’ ότι έχουν περάσει από τότε 48 χρόνια, παραμένει ακόμη και σήμερα πάντα επίκαιρο. Ίσως μια μικρή διόρθωση του, με τρεις λέξεις ακόμη είναι αναγκαία, για να προσαρμοστεί στις καταστάσεις των καιρών και στις απαιτήσεις της σημερινής εποχής. Ψωμί – παιδεία – αυτογνωσία, για πραγματική ελευθερία! Γιατί εκεί πάσχει πολύ ο Έλληνας σήμερα. Στην αυτογνωσία!
Μέσα μας πάντα υπάρχει το καλό και το κακό, οι άγγελοι και οι δαίμονες, η ευθύνη και η ανευθυνότητα, η πιστή και η απιστία, το δίκαιο και το άδικο. Όταν χρειάζεται να πάρουμε μια οποιαδήποτε απόφαση, είτε αφορά τον εαυτό μας, είτε αφορά το κοινωνικό σύνολο, θα πρέπει πάντα να εστιάζουμε σ’ αυτήν, με υπευθυνότητα και όχι ανευθυνότητα, με τη λογική και όχι την παράνοια, με το αίσθημα του δίκαιου και όχι το άδικο, να προτιμούμε τον Άγγελο και όχι τον δαίμονα, και πάντα με μοναδικό στόχο το καλό και όχι το κακό. Τότε και μόνο τότε εμείς και η κοινωνία που ζούμε θα κάνουμε σίγουρα και σταθερά βήματα μπροστά, για τη σωστή εξέλιξη μας.
Ο Ισοκράτης (436 π.Χ. – 338 π.Χ.) έλεγε πριν από 2500 χρόνια ότι: Η δημοκρατία μας αυτοκαταστρέφεται διότι κατεχράσθη το δικαίωμα της ελευθερίας και της ισότητας, διότι έμαθε στους πολίτες να θεωρούν την αυθάδεια ως δικαίωμα, την παρανομία ως ελευθερία, την αναίδεια του λόγου ως ισότητα και την αναρχία ως ευδαιμονία…
Καλό θα είναι να σκεφτεί ο καθένας μας στη σημερινή πραγματικότητα, αυτά που έλεγε ο Ισοκράτης και να πράξει ανάλογα, αν θέλει πρώτα απ’ όλα να είναι σοβαρό και υπεύθυνο άτομο για τον εαυτό του και κατ’ επέκταση για το κοινωνικό σύνολο.
Το Πολυτεχνείο παρ’ ότι αρκετοί από τους αγωνιστές του το ξεπούλησαν στη συνέχεια, για ίδιον όφελος, δεν έχει χάσει στο παραμικρό την αξία του, ούτε και τις ιδέες για τις οποίες αγωνίστηκαν οι φοιτητές τότε. Όσο και να το κατηγορούν, όσο και να το απαξιώνουν κάποιοι, για δικούς τους λόγους, η αλήθεια παραμένει ζωντανή, για όλους όσους το ζήσαμε τότε, είτε από κοντά, είτε από μακριά και είναι αυτή που δίδαξαν οι αγωνιστές του. Πως με όσες αλυσίδες και να αλυσοδέσουν έναν λαό, όσο γερές και πολύχρωμες, με άρτο και θεάματα, κι αν είναι, κάθε φορά οι ελληνίδες θεές, η Ελευθερία, η Δημοκρατία, η Δικαιοσύνη και η Ευθύνη, μπορούν να τις κάνουν θρύψαλα. Γιατί όπως λέει και μια μαντινάδα, «Όσο κι αν είναι σκοτεινιά και καταχνιά μεγάλη, θα την ε-βρεί τη περασά, ο ήλιος να προβάλει!»
Αφιερωμένο στη μνήμη του συγγενή μου Σπηλιανού αγωνιστή φοιτητή στο Πολυτεχνείο, και με σεβασμό σε όλους όσους αγωνίστηκαν αθώα τότε, προτάσσοντας τα εφηβικά κορμιά τους απέναντι στα τανκς, με το μόνο πράγμα που είχαν. «Μιά παλάμη τόπο κάτω από τ’ ανοιχτό πουκάμισο, με τις μαύρες τρίχες και το σταυρουδάκι του Ήλιου, απέναντι στους στυγνούς δυνάστες, που είχαν μια πήχη φωτιά κάτω απ’ τα σίδερα, με τις μαύρες κάννες και τα δόντια του Ήλιου». Οδυσσέας Ελύτης «Η μεγάλη έξοδος».
* Ο Βαγγέλης Παπαδάκις είναι π. διευθυντής του 1ου Γυμνασίου Ρεθύμνου -Ε:11 Φυσικής αγωγής
