Tους ηλικιωμένους ανθρώπους τους βλέπεις συνήθως σε συγκεκριμένα σημεία: Τους βλέπεις στο ΙΚΑ να περιμένουν σε κάποια ουρά με υπομονή. Τους βλέπεις να βαδίζουν στην παραλία διότι έτσι διέταξε μετά το έμφραγμα ο γιατρός. Θα τους δεις στη στάση του λεωφορείου ή θα τους δεις σ’ ένα παγκάκι του δημοτικού κήπου με το βλέμμα μετέωρο, συννεφιασμένο. Τι δεν …καταλαβαίνεις Θωμά;
– Καταλαβαίνω πολλά. Αλλά καθώς πλησιάζει η 1η Οκτωβρίου, η παγκόσμια ημέρα ηλικιωμένων, αναπαράγω στο νου μου εικόνες και συνειρμούς που με αναγκάζουν να γράψω κάτι γι’ αυτούς τους ανθρώπους.
Από ιδεολογία και από οικογενειακή παράδοση (Σταύρος Καλλέργης), αγαπώ τον άνθρωπο. Πιστεύω στην καλή του φύση. Αν είναι αδύναμος νοιάζομαι για τη μοίρα του. Αδύναμος κι ανήμπορος, περίπου ένας ήρωας της καθημερινότητας είναι ο άνθρωπος της τρίτης ηλικίας, για τούτο πάντα με συγκινούσε.
Απόρροια φυσική του ενδιαφέροντός μου για την Τρίτη ηλικία ήταν να δεχτώ να θητεύσω για λίγα χρόνια ως 
μέλος του διοικητικού συμβουλίου διαφόρων ΚΑΠΗ. Για λίγα μόνο χρόνια, ώσπου κάποιοι φρόντισαν να με απομακρύνουν. Να με απομακρύνουν γιατί; Καλά τώρα… δεν χρειάζεται να τα καταλαβαίνετε όλα! Ασφαλώς ήμουν ενοχλητικός, δεν καθόμουν στ’ αυγά μου, όλο προτάσεις είχα και ιδέες περίεργες. Τι δεν καταλαβαίνεις;
μέλος του διοικητικού συμβουλίου διαφόρων ΚΑΠΗ. Για λίγα μόνο χρόνια, ώσπου κάποιοι φρόντισαν να με απομακρύνουν. Να με απομακρύνουν γιατί; Καλά τώρα… δεν χρειάζεται να τα καταλαβαίνετε όλα! Ασφαλώς ήμουν ενοχλητικός, δεν καθόμουν στ’ αυγά μου, όλο προτάσεις είχα και ιδέες περίεργες. Τι δεν καταλαβαίνεις; Αυτά βέβαια δεν με αγγίζουν εμένα. Εμένα με ενδιαφέρει η ουσία: Να μπω στα τρίσβαθα της ψυχής του ηλικιωμένου, να κατανοήσω πρώτα τι γίνεται εκεί μέσα και να δράσω κατόπιν με λόγους, με πράξεις, όπως μπορώ.
Ακούστε λοιπόν σύντροφοι. Θα σας πω την αλήθεια. Στους νέους, η συντροφιά με ηλικιωμένα άτομα δεν αρέσει καθόλου! Οι ρυτίδες φοβίζουν. Οι ρυτίδες απωθούν. Αν τα χέρια σου τρέμουν και τα σάλια σου τρέχουν, δεν σε θέλει κανένας.
Σου λέει ο νέος: Tι με νοιάζει; Σκοτίστηκα! Τα δικά μου προβλήματα είναι μεγαλύτερα. Έχει κι αυτός το δίκιο του. Αλλά εγώ τι να κάνω;
Ο Θωμάς έβλεπε το θέμα πιο σφαιρικά:
– Μπορούμε να καταλάβομε καλύτερα την ψυχολογία του ηλικιωμένου ανθρώπου αν τον φανταστούμε τυλιγμένο, μπερδεμένο στα δίχτυα του χρόνου, σαν το ψάρι στα δίχτυα του ψαρά. Να δραπετεύσει, αδύνατον.
– Είναι απαραίτητο να καταλάβομε την ψυχολογία του;
– Ναι, είναι απαραίτητο, βέβαια. Με δεδομένη την αδιάφορη έως περιφρονητική στάση που τηρούν οι νεώτεροι απέναντι στους γεροντότερους, θα πρέπει κάποιοι από εμάς να προσπαθήσομε να κατανοήσομε τους δεύτερους, να φτάσομε στα κατάβαθα της ψυχής τους, υπερασπιζόμενοι έτσι τον ταλαίπωρο πολιτισμό μας. Τι άλλο θα πρότεινε κάποιος δηλαδή; Μήπως έναν Καιάδα;
Ο Θωμάς είχε επεξεργαστεί μια ολόκληρη φιλοσοφική θέση:
– Αν εξαιρέσομε τη ληξιαρχική ημερομηνία γέννησης ενός ανθρώπου, η πραγματική του ηλικία είναι κάτι που δεν προσδιορίζεται εύκολα. Όσο κρατιέται ζωντανός, δραστήριος, με ενδιαφέρον και ενδιαφέροντα για τη ζωή και τον διπλανό του, παραμένει μέσα του νέος. Όταν συνομιλούμε με το βαθύτερο εαυτό μας, νοιώθομε πως συνομιλούμε με ένα νέο σφριγηλό και ασυγκράτητο. Ένα κρυμμένο κομμάτι εφηβείας μέσα μας, μάς κρατά συνδεδεμένους με το σφριγηλό κομμάτι της ζωής.
Ας πάμε ακόμη βαθύτερα: Ο ηλικιωμένος άνθρωπος εκπροσωπεί την ύστατη φάση της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο γεροντικός εγκέφαλος υποδηλώνει το απώτατο στάδιο της γνώσης. Στο γεροντικό σώμα μοιάζει να εγκαθίσταται και να βαραίνει καταθλιπτικά ο χρόνος του κόσμου, αποτυπώνοντας πάνω σ’ αυτό την ηγεμονία του. Γιατί, τι άλλο είναι οι ρυτίδες παρά τα αποτυπώματα του χρόνου;
Ας έρθομε τώρα και στο πικρότατο σήμερα: Η Ελλάδα του μνημονίου «μαστιγώνει» την τρίτη ηλικία πολύ σκληρά. Οι περικοπές στο σύστημα υγείας ποιους απειλούν κυρίως; Μα φυσικά αυτούς που έχουν ανάγκη περισσότερο το σύστημα υγείας λόγω των νόσων φθοράς, δηλαδή τους ηλικιωμένους.
Λυπούμαι γι’ αυτούς που δεν το βλέπουν, γιατί το αυτονόητο, αν δεν το βλέπεις δεν ωφελεί να κάτσω εγώ να σου το εξηγώ.
– Στου κουφού την πόρτα όσο θέλεις βρόντα, είπε ο Θωμάς, και στη φωνή του διέκρινες το θυμό και το παράπονο μαζί. Τουλάχιστον την 1η του Οκτώβρη, παγκόσμια ημέρα για τους ηλικιωμένους, θα τους θυμηθεί κάποιος; Θα γίνει κάτι γι’ αυτούς;
Αν δεν τις έχετε δει, να τις δείτε. Τις «Άγριες φράουλες» του Σουηδού Ίγκμαρ Μπέργκμαν. Οι Σουηδοί έχουν παράδοση στην κοινωνική προστασία των αδυνάτων πολιτών. Μέσα από αυτή την ταινία θα μπείτε μέσα στην ψυχή του ηλικιωμένου ανθρώπου κα θα καταλάβετε πάρα πολλά.
Αλλιώς, ακούστε τουλάχιστον το …τραγούδι του Καρβέλα:
– «Η τρίτη ηλικία … είναι μεγάλη αδικία», συνοψίζει απλά και σταράτα, ο Καρβέλας! Και φυσικά δεν έχει άδικο.
* Ο Μανόλης Καλλέργης είναι γιατρός
