Η Ρεθεμνιώτισσα κ. Φαλή Βογιατζάκη με την ενασχόλησή της για ζητήματα πολιτισμού τιμά τον τόπο που την γέννησε αλλά ταυτόχρονα τον ευεργετεί. Δίκαια χαρακτηρίζεται πρέσβειρα των ιδεωδών του πολιτισμού του Ρεθύμνου. Πρόεδρος του Ιστορικού Λαογραφικού Μουσείου, που στεγάζεται σε ένα εξαιρετικής αρχιτεκτονικής βενετσιάνικο κτίσμα που η ίδια δώρισε στο Ρέθυμνο και φιλοξενεί μια εξαιρετική συλλογή με ιστορικό και λαογραφικό υλικό της Κρήτης. Πρόεδρος όμως και του Δ.Σ. του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, ενώ με δική της πρωτοβουλία και προσπάθεια ιδρύθηκε και λειτουργεί το Παλαιοντολογικό Μουσείο Ρεθύμνης, που στεγάζεται σε μνημειακό κτίσμα, πρώην Τέμενος, το οποίο παραχωρήθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού στο Μουσείο Γουλανδρή. Χαρη στις δικές της επίσης προσπάθειες, το κτίσμα αναστηλώθηκε και βάσει σχετικής μουσειολογικής μελέτης, λειτουργεί ως Παλαιοντολογικό Μουσείο Ρεθύμνου – Παράρτημα Μουσείου Γουλανδρή.
Πάντα ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη σε ζητήματα περιβάλλοντος, η κ. Φαλή Βογιατζάκη, θεωρεί πως η κλιματική αλλαγή είναι το σοβαρότερο περιβαλλοντικό πρόβλημα σήμερα και δεν θα μπορούσε να μην προσπαθήσει να αφυπνίσει κυρίως τη νέα γενιά για την προστασία του περιβάλλοντος. Το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, θέτει στις προτεραιότητές του το μείζον αυτό πρόβλημα με την πραγματοποίηση μεγάλου προγράμματος για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Ελλάδα και με άλλες σημαντικές δράσεις που θα απευθύνονται σε όλους τους επισκέπτες του αλλά κυρίως στους μαθητές.
Για το θέμα αυτό, η κ. Φαλή Βογιατζάκη, με αφορμή την επαναλειτουργία του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας (που είχε ανασταλεί εξ αιτίας του κορωνοϊού), μίλησε πρόσφατα στο ένθετο του Κυριακάτικου Βήματος, «ΒΗΜΑgazίnο». Η πρόεδρος του Μουσείου, στέλνοντας, έπειτα από αρκετές δεκαετίες ενασχόλησης με θέματα του Μουσείου και γενικότερα του περιβάλλοντος, μήνυμα ελπίδας, καθώς «οι δυσκολίες είναι ευκαιρίες για την εξέλιξή μας, γιατί μας αναγκάζουν να σκεφθούμε βαθύτερα», αλλά και προτρέποντάς μας με τις ενέργειές μας, δείχνοντας έμπρακτα την αγάπη μας προς τη φύση, «να δικαιώσουμε το όνομα του είδους μας, ως Homo Sapiens (άνθρωπος ο σοφός)», όπως τονίζει.
ΕΡ. Πώς είναι η επόμενη ημέρα του Μουσείου μετά την επαναλειτουργία του;
ΑΠ. «Η πανδημία του Covid-19 επέδρασε καταλυτικά στην πορεία του Μουσείου. Με το κλείσιμό του, χάθηκαν όλα τα ίδια έσοδα. Όμως, η αναγκαστική καραντίνα και οι περιορισμοί αποδείχθηκαν ευκαιρία για συγκέντρωση, περισυλλογή και συστηματική εργασία».
ΕΡ. Πώς αντιδράσατε σε αυτό που συνέβη/συμβαίνει; Και ποιες είναι τώρα οι νέες προκλήσεις που καλείται το Μουσείο να αντιμετωπίσει;
ΑΠ. «Ο μεγαλύτερος φόβος μας ήταν η αβεβαιότητα που δυστυχώς συνεχίζεται και σήμερα. Παρ’ όλα αυτά, γρήγορα προσαρμοστήκαμε στα νέα δεδομένα: τηλεργασία, διαδικτυακή επικοινωνία, αναζήτηση νέων τρόπων επικοινωνίας, με την τεχνολογία να έχει την τιμητική της… Μέσα σε αυτό το τρίμηνο ολοκληρώσαμε μία ποικιλία σύγχρονων ψηφιακών υπηρεσιών και δράσεων, βάσει της δράσης Ερευνώ – Δημιουργώ – Καινοτομώ του ΕΣΠΑ, στο πλαίσιο των καινοτόμων εφαρμογών Μουσείων, που είχαμε προγραμματίσει. Εικονική ξενάγηση (virtual tour) στα εκθέματα Φυσικής Ιστορίας, ελεύθερη περιήγηση με τη βοήθεια tαblet μέσω των οποίων ο επισκέπτης έχει πρόσβαση σε πλούσιο πολυμεσικό υλικό, απευθείας σύνδεση με το Αττικό Πάρκο (live streaming) και σύνδεση των εκθεμάτων μας με τη ζωή στον φυσικό κόσμο, ακόμη ψηφιακά παιχνίδια και εκπαιδευτικά προγράμματα για πολλές Θεματικές ενότητες. Όλα αυτά έχουν αρχίσει να εφαρμόζονται σταδιακά. Μπήκαμε σε μία νέα εποχή!».
ΕΡ. Είστε πάντα ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι στο θέμα της κλιματικής αλλαγής…
ΑΠ. «Φυσικά! Η κλιματική αλλαγή είναι το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό πρόβλημα που απασχολεί την παγκόσμια κοινότητα, καθώς απειλεί άμεσα πολλές και σημαντικές πτυχές της ζωής στον πλανήτη όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Ως Μουσείο Φυσικής Ιστορίας δεν θα μπορούσαμε παρά να την παρακολουθούμε με ενδιαφέρον, αφού τα οικοσυστήματα (ωκεανοί, δάση, υγρότοποι) διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση του κλίματος, απορροφώντας περίπου τις μισές ανθρωπογενείς εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Και θεωρώντας πολύ σημαντικό να διατηρήσουμε αυτά τα οικοσυστήματα σε καλή κατάσταση, αν θέλουμε να πετύχουμε την ανάσχεσή της!».
ΕΡ. Με ποιον τρόπο επικοινωνείτε στους επισκέπτες σας το θέμα της κλιματικής αλλαγής;
ΑΠ. «Προετοιμάζουμε μεγάλες αλλαγές στον μόνιμο εκθεσιακό χώρο του Κέντρου ΓΑΙΑ, ήδη και προ του κορωνοϊού. Το 2019 το Μουσείο αποφάσισε την πραγματοποίηση μεγάλου προγράμματος για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Ελλάδα. Το πρόγραμμα βασίζεται στα πορίσματα της Επιτροπής Μελέτης Επιπτώσεων της Κλιματικής Αλλαγής (ΕΜΕΚΑ) της Τράπεζας της Ελλάδος και για τον σκοπό αυτόν το Μουσείο υπέγραψε Μνημόνιο Συνεργασίας με την Τράπεζα, για τρία χρόνια. Θα απευθύνεται σε όλους τους πολίτες, με έμφαση στα παιδιά ηλικίας 8-15 ετών, και θα περιλαμβάνει εκπαιδευτικές και ενημερωτικές δράσεις. Στόχος είναι να κατανοήσουν οι επισκέπτες μας, από τους οποίους το μεγαλύτερο μέρος είναι μαθητές, τι σημαίνει κλιματική αλλαγή, ποιες είναι οι επιπτώσεις στον ελλαδικό χώρο σε επιμέρους τομείς, καθώς και τι σημαίνει προσαρμογή και λήψη κατάλληλων μέτρων για την πρόληψη ή την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεών της. Για τον σκοπό αυτόν αλλάζουμε όλη τη μόνιμη έκθεση του ΓΑΙΑ και ανανεώνουμε τεχνολογικά τη Σφαίρα στο Αίθριο. Επίσης, δημιουργούμε ένα μικρό πλανητάριο (Dome) για προβολή περιβαλλοντικών ταινιών. Όλα αυτά χάρη στους γενναιόδωρους χορηγούς μας που κατάλαβαν την άμεση ανάγκη αυτής της ανανέωσης».
ΕΡ. Τελικά, ποιος είναι ο ρόλος ενός Μουσείου Φυσικής Ιστορίας σήμερα; Ποια μπορεί να είναι η προσφορά του σε θέματα π.χ. αφύπνισης της οικολογικής συνείδησης;
ΑΠ. «Να προβάλλει τα κύρια περιβαλλοντικά προβλήματα: για τη βιοποικιλότητα, τις θάλασσες, τα δάση, τους υγροτόπους, το έδαφος, την ποιότητα της ζωής. Να αλλάξει τον τρόπο σκέψης, να επανακαθορίσει τις προτεραιότητες και τις αξίες ώστε να αντιμετωπιστούν οι ορατοί πλέον κίνδυνοι. Η ταύτιση της προόδου με την απόκτηση όλο και περισσότερων καταναλωτικών αγαθών και ανέσεων μάς έχει αιχμαλωτίσει σε έναν τρόπο ζωής που ανατρέπει βασικές βιολογικές λειτουργίες, που με αυτές λειτούργησε η ζωή στον πλανήτη για εκατομμύρια χρόνια. Σκοπός μας είναι να γίνουμε ένας σημαντικός παράγοντας για να οδηγήσουμε τη νέα γενιά σε δρόμους βιώσιμης ανάπτυξης, ανάπτυξης που δεν θα βασίζεται μόνο στο κέρδος αλλά και στον σεβασμό των φυσικών διαδικασιών. Αυτός είναι και ο μόνος δρόμος για την πραγματική πρόοδο».
ΕΡ. Ενίοτε ο άνθρωπος αντιδρά με αδιαφορία σε θέματα του περιβάλλοντος. Πόσο εύκολα μπορεί να αλλάξει αυτό;
ΑΠ. «Γνωρίζουμε ότι η αλλαγή νοοτροπίας δεν θα γίνει εύκολα και γρήγορα. Η αλλαγή του τρόπου σκέψης δεν είναι δυνατή παρά με συστηματική εκπαίδευση από την προσχολική ηλικία. Και το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας ήταν το πρώτο Μουσείο που εφάρμοσε την περιβαλλοντική εκπαίδευση».
ΕΡ. Τελικά, τα δύσκολα μας κάνουν καλύτερους ανθρώπους ή αυτό είναι ένας μύθος και μόλις περνούν ξαναβρίσκουμε τον παλιό εαυτό μας με όλα του τα ελαττώματα;
ΑΠ. «Οι δυσκολίες είναι ευκαιρίες για την εξέλιξή μας γιατί μας αναγκάζουν να σκεφθούμε βαθύτερα. Θέλω να πιστεύω ότι κάτι καλό θα προκύψει για τον άνθρωπο με όλα αυτά. Η αλλαγή τρόπου ζωής που έρχεται να μας επιβάλει η κλιματική αλλαγή θα έπρεπε να γίνει και χωρίς αυτήν, για να καλυτερεύσει η ποιότητα της ζωής μας. Είναι κρίμα που μόνο υπό την πίεση των καταστροφών που προκαλούν τα ακραία φαινόμενα προσπαθούμε το αυτονόητο»,
ΕΡ. Όλα αυτά τα χρόνια που δραστηριοποιείστε στον χώρο, έχετε δει αλλαγές στο κοινό που επισκέπτεται το Μουσείο;
ΑΠ. «Οι επισκέπτες μας είναι πιο συνειδητοποιημένοι και πιο ευαισθητοποιημένοι από όσο παλαιότερα. Αυτό ισχύει και για τους μεγάλους και για τους μικρούς, που αναζητούν τη γνώση συμμετέχοντας στα εκπαιδευτικά μας προγράμματα».
ΕΡ. Πώς είναι, αλήθεια, να προΐστασαι σε ένα μουσείο στην Ελλάδα αυτή την περίοδο; Πόσο μόνοι νιώθετε στις προσπάθειες που καταβάλλετε εσείς και οι συνεργάτες σας;
ΑΠ. «Με ρωτάτε αν αισθάνομαι μόνη στις προσπάθειές μας… Τι να πω τότε για την εποχή που ο Άγγελος και η Νίκη Γουλανδρή δημιούργησαν το Μουσείο; Εκεί να δείτε μοναξιά! Είχα την τύχη να είμαι δίπλα τους από το 1971 στο Δ.Σ., γενική γραμματέας και μετά αντιπρόεδρος. Παρακολούθησα από κοντά όλη την εξέλιξη του Μουσείου, που δημιουργήθηκε σε ανύποπτο χρόνο, όταν οι λέξεις περιβάλλον, ρύπανση, προστασία, δεν είχαν την έννοια τη σημερινή. Η πίστη στο όραμα του προέδρου μας ήταν μεταδοτική. Και η αναγνώριση σήμερα του τι κατορθώθηκε, ώστε να έχουμε ένα σύγχρονο Κέντρο για περιβαλλοντικά θέματα, την ώρα που το χρειαζόμαστε, μας δίνει ελπίδες πως όταν πιστέψουμε σε κάτι, μπορούμε να κάνουμε θαύματα. Να δικαιώσουμε και το όνομα του είδους μας, ως Homo Sapiens!».
