Ο Ρεθεμνιώτης πλέον ζωγράφος, Φρειδερίκος Φήταμ, παρουσιάζει στη 13η ατομική του έκθεση 20 ελαιογραφίες με θέμα τη Φορτέτζα του Ρεθύμνου. Τίτλος της έκθεσης «Φορτέτζα: Φόρος τιμής». Θα παρουσιαστεί στο Κτίριο Πυροβολικού της Φορτέτζας από τις 6 έως τις 23 Αυγούστου.
Στο παρελθόν ο Φήταμ σαν τοπιογράφος έχει ζωγραφίσει άπειρα θέματα -χωριά, ουρανούς, θάλασσες- χρησιμοποιώντας τις τεχνικές της ακουαρέλας, ελαιογραφίας και χαρακτικής. Όμως, για αυτή την έκθεση επέλεξε να έχει μοναδικό -και αγαπημένο του- θέμα τη Φορτέτζα, η οποία τον έχει εμπνεύσει ποικιλοτρόπως γιατί η όψη της αλλάζει εντυπωσιακά ανάλογα με την ώρα της ημέρας (ή της νύχτας!), την εποχή, με καλό ή κακό καιρό, με ήρεμη ή φουρτουνιασμένη θάλασσα.
Εκτός από τις 13 ατομικές εκθέσεις, έχει λάβει μέρος σε 17 ομαδικές εκθέσεις, από τις οποίες οι πιο σημαντικές είναι η Biennale στη Φλωρεντία, και τον προσεχή Σεπτέμβριο μια διεθνής έκθεση που διοργανώνεται από την ιστορική Galleria della Biblioteca Angelica στη Ρώμη.
Πίνακες και χαρακτικά του βρίσκονται σε σημαντικές συλλογές σε Ελλάδα, Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία, Βέλγιο, Ολλανδία, Γερμανία και ΗΠΑ.
Στο Ρέθυμνο ο Φήταμ είναι ίσως πιο γνωστός ως καθηγητής αγγλικών. Γεννήθηκε στην Αγγλία όπου σπούδασε Καλές Τέχνες και Αγγλική Φιλολογία (Cheltenham School of Art και St Paul’s College, University of Bristol). Μετά από τις σπουδές διορίσθηκε καθηγητής ζωγραφικής στο St. Crispin’s School κοντά στο Λονδίνο. Αργότερα, σαν ανήσυχο πνεύμα, αποφάσισε να εγκαταλείψει την Αγγλία και να ανακαλύψει τον κόσμο. Τελικά βρέθηκε σε μια όμορφη παραθαλάσσια πόλη που λέγεται Ρέθυμνο, και στο Ρέθυμνο δειλά-δειλά απέκτησε καλούς φίλους, γνώρισε τον θαυμάσιο κρητικό τρόπο ζωής, άρχισε να μαθαίνει την απαράμιλλη άλλα δύσκολη ελληνική γλώσσα, και -ως εκ θαύματος- γνώρισε την Ασημένια!
Η έκθεση τελεί υπό την αιγίδα του δήμου Ρεθύμνης.
Ο Φρεντ Φήταμ στην Φορτέτζα και η αυτοβιογραφική τέχνη
Ο Αντώνης Κωτίδης, καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, γράφει για τον Φρεντ Φήταμ και την τελευταία του δουλειά:
Μπορεί να αυτοβιογραφηθεί ένας ζωγράφος με τα μέσα της τέχνης του; Το ερώτημα ισχύει για κάθε καλλιτεχνική έκφραση, από τη λογοτεχνία ως την αρχιτεκτονική και από τη ζωγραφική ως τη θεατρική τέχνη. Το μεγαλύτερο και πιο γνωστό τμήμα της «ενδογλωσσικής» αυτοβιογραφίας καταλαμβάνει, αναπόφευκτα, η λογοτεχνία αφού το μέσον της είναι η γλώσσα. Αν ήθελε ένας ηθοποιός να αυτοβιογραφηθεί, θα διάλεγε, άραγε, τους ρόλους που τον συγκίνησαν σε τέτοιο βαθμό ώστε να τον σημαδέψουν και θα τους παρουσίαζε ως κομμάτι αναπόσπαστο της ζωής του πιστεύοντας ότι η εικόνα της θα ήταν λειψή χωρίς αυτό;
Ο Φρεντ Φήταμ, Άγγλος ζωγράφος πολιτογραφημένος Έλληνας εδώ και δεκαετίες, Κρητικός και Ρεθεμνιώτης, με τη νέα σειρά των έργων που παρουσιάζει στην αίθουσα του Πυροβολικού στη Φορτέτζα του Ρεθύμνου το κάνει με το δικό του ξεχωριστό τρόπο: εμβληματοποιεί ένα θέμα ως κομμάτι από τη ζωή του, το ίδιο αποκαλυπτικά όσο αν το έκανε με λόγια: η Φορτέτζα (το Κάστρο) του Ρεθύμνου γίνεται το θέμα που αποκαλύπτει τον Φήταμ το 2021, όπως οι Τριανταέξι απόψεις του Όρους Φούτζι στην Ιαπωνία στο 1831 αποκαλύπτουν τη σημασία του περίφημου βουνού ως μέρος της αυτοβιογραφίας του Χοκουσάι ή όπως τα πολυάριθμα «πορτρέτα» του Όρους Σαιν Βικτουάρ δείχνουν το ρόλο αυτού του βουνού στο βίο του Σεζάν στην Προβηγκία αργότερα στον 19ο και στις αρχές του 20ού αιώνα.
Αποκαλώ αυτές, και πολλές άλλες ανάλογες, θεματικές επιλογές δείγματα αυτοβιογραφικής τέχνης που, με τα μέσα του ζωγράφου, ανάγουν τα αφηγηματικά στοιχεία του βίου σε συμβολικά καθώς σφραγίζουν τη διαδρομή του ως σταθμοί. Το επιβλητικό κάστρο που έχτισαν οι Ενετοί για να ενισχύσουν την πόλη από τις οθωμανικές επιθέσεις δεν θα ήταν δύσκολο να χαραχτεί στη συνείδηση του νεαρού Άγγλου καλλιτέχνη ως σύμβολο μιας ατομικής, της δικής του, υπόσχεσης να κρατήσει τους συναισθηματικούς, οικογενειακούς και φιλικούς δεσμούς του με την πόλη και τους ανθρώπους της διαρκείς και απαραβίαστους.
Σε αυτά τα έργα χρησιμοποιεί το λάδι, σε όλη του την εκτεταμένη γκάμα, με την ίδια μαεστρία που χειρίζεται, σε παλιότερα τοπία, την ακουαρέλα. Η χρήση του λαδιού ως υλικού του παρέχει την ευχέρεια να δώσει την ευρύτερη δυνατή κλίμακα των μεταβολών που προκαλεί το φως στα χρώματα και στους όγκους και να αποδώσει κάθε είδους πλαστική εντύπωση. Έτσι το Κάστρο σε ορισμένες συνθέσεις δίνει την αίσθηση του στιβαρού και του μνημειακού με τονισμένο το βαρύ του όγκο. Σε άλλες διαγράφεται αχνά στον ορίζοντα δημιουργώντας μια εντύπωση του σχεδόν αβαρούς. Άλλοτε πάλι, με το λάδι αραιωμένο οδηγεί το βλέμμα μας στη μοναδική διαύγεια της ατμόσφαιρας και των νερών που αλληλεπιδρούν σε φαντασμαγορίες εξαΰλωσης του συμπαγούς οχυρού.
Σε μερικές συνθέσεις το Κάστρο δεν είναι κάτι περισσότερο από ένα σημείο του ορίζοντα που επιμένει- άλλος είναι όμως ο πρωταγωνιστής. Σε αυτές τις εικόνες ηγεμονικός ελέγχεται ο ρόλος του ουρανού, του μεγαλόπρεπου θόλου πάνω από θάλασσα και Κάστρο. Θα διακινδύνευα την υπόθεση ότι και εδώ έχουμε μια άλλη πτυχή του αυτοβιογραφικού στοιχείου: του θαυμασμού που έχει ο Φήταμ για κάποιους καλλιτέχνες από την ιστορία της τέχνης. Ίσως δεν είναι τυχαίες οι αναφορές στους Τιέπολο, Ρένι, Τέρνερ, Κόνσταμπλ στην απόδοση του ουρανού πάνω από το Κάστρο σε ορισμένες από τις συνθέσεις του συνόλου.
Πριν ακόμα από το τέλος του περασμένου αιώνα και με αυξανόμενη συχνότητα στις πρώτες δεκαετίες του τωρινού, φαίνεται να επικρατεί το πνεύμα του υποκειμενικού κανόνα. Οι καλλιτέχνες δίνουν όλο και μικρότερη σημασία σε έννοιες συλλογικότητας όπως οι ποικίλοι -ισμοί που καθιέρωσε η μοντέρνα τέχνη. Στη θέση τους, η μεταμοντέρνα συνθήκη ίδρυσε μια ελεύθερη διαλεκτική σχέση του καθενός ξεχωριστά με το παρελθόν της ιστορίας της τέχνης. Επιπλέον η στροφή προς τον ατομικό βίο ως δεξαμενή εμπειριών και βιωμάτων είναι σύμμετρη με το υποκειμενικό πνεύμα που διατρέχει τη σύγχρονη τέχνη και νομιμοποίησε την αυτοβιογραφική διάσταση στο έργο των περισσότερων καλλιτεχνών της εποχής μας. Τα έργα αυτά τιμής στη Φορτέτζα του Φρεντ Φήταμ το επιβεβαιώνουν με εξαιρετικά εκφραστικά αποτελέσματα.
