Ένα χρήσιμο επιστημονικό εργαλείο, το οποίο θα συμβάλλει καθοριστικά στην αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών, που κάθε καλοκαίρι πλήττουν τη χώρα μας προκαλώντας τεράστια περιβαλλοντική καταστροφή, ενώ σε πολλές περιπτώσεις κοστίζουν και ανθρώπινες ζωές, βρίσκεται πλέον στα χέρια του Πυροσβεστικού Σώματος. Πρόκειται για ένα ηλεκτρονικό σύστημα, το οποίο διαχειρίζεται το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών μέσω ενός ευρωπαϊκού προγράμματος με τίτλο «Disarm», το οποίο δίδει πληροφορίες τόσο για τον δείκτη επικινδυνότητας πυρκαγιάς, αλλά και για την εξάπλωση του μετώπου λαμβάνοντας υπόψη τα γεωγραφικά και μετεωρολογικά χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής.
Το σύστημα αυτό εφαρμόστηκε ήδη από πέρυσι στις μεγάλες πυρκαγιές που κατεγράφησαν στη χώρα και χθες σε ειδική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στην Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνου παρουσιάστηκαν στους εμπλεκομένους φορείς πολιτικής προστασίας τα αποτελέσματά τους.
Ο , Δρ. Κώστας Λαγουβάρδος, διευθυντής Ερευνών ΕΑΑ, μιλώντας για τη σημασία και τον σκοπό του προγράμματος ανέφερε: «Είναι ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα, το οποίο έχει στόχο να δούμε το σύνολο της αντιμετώπισης των δασικών πυρκαγιών. Ονομάζεται «Disarm». Συμμετέχουν επιστήμονες από τις χώρες Βουλγαρία, την Κύπρο και την Ελλάδα και συντονιστής είναι το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών. Το πρόγραμμα ασχολείται τόσο με την πρόγνωση δεικτών επικινδυνότητας πυρκαγιών, ώστε να έχουμε μία εικόνα σε μεγάλη ανάλυση, το τι θα συμβεί τις επόμενες ημέρες κι αν υπάρχει μεγάλη επικινδυνότητα για πυρκαγιές. Ένα πολύ σημαντικό κομμάτι είναι το σύστημα «IRIS», ένα σύστημα το οποίο προβλέπει την εξάπλωση του μετώπου μιας δασικής πυρκαγιάς, δηλαδή το πώς εξελίσσεται η φωτιά όταν αυτή ξεκινήσει κάπου, λαμβάνοντας υπόψη τη μετεωρολογία της περιοχής, την καύσιμη ύλη και όλες τις άλλες παραμέτρους που χρειάζονται, ώστε να μπορέσει να κάνει μια σωστή πρόγνωση της εξέλιξης του μετώπου της πυρκαγιάς. Αυτό γίνεται σε συνεργασία με το Πυροσβεστικό Σώμα, το οποίο μας δίνει το αρχικό στίγμα της πυρκαγιάς σε μεγάλες πυρκαγιές και στη συνέχεια το μοντέλο μας προβλέπει προς τα πού θα πάει. Δοκιμάστηκε το ’18 αρχικά και επιχειρησιακά λειτούργησε το ’19· σε 19 περιπτώσεις δασικών πυρκαγιών τρέξαμε αυτό το μοντέλο και δώσαμε τα αποτελέσματα στο Πυροσβεστικό Σώμα αλλά και δημοσίως, μέσω των ιστοσελίδων μας. Και φυσικά υπάρχει κι ένα κομμάτι που αφορά το πώς θα εξελιχθούν οι δείκτες επικινδυνότητας και ο κίνδυνος για τη δασική πυρκαγιά τις επόμενες δεκαετίες λόγω της κλιματικής αλλαγής».
Σύμφωνα με τον Διευθυντή του Εθνικού Αστεροσκοπείου το εργαλείο αυτό αξιοποιήθηκε το 2019 στις μεγάλες πυρκαγιές σε Εύβοια, Ελαφόνησο, Ζάκυνθο και δυτική Αττική και στόχος είναι να παραμείνει στην διάθεση του Πυροσβεστικού Σώματος και του Εθνικού Αστεροσκοπείου: «Εμείς αυτό που δοκιμάζουμε είναι να δημιουργήσουμε ένα εργαλείο που επιχειρησιακά θα μπορεί να συνδράμει τις προσπάθειες που γίνονται κατά την κατάσβεση μιας πυρκαγιάς. Αφορά τις μεγάλες πυρκαγιές, επικίνδυνες πυρκαγιές, οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα και «έτρεξε», αυτό το μοντέλο επιχειρησιακά σε μεγάλες πυρκαγιές του ’19 όπως ήταν Εύβοια, στην Ελαφόνησο, στη Ζάκυνθο, στη δυτική Αττική. Δεν «έτρεξε» στην Κρήτη, διότι δεν παρέστη η ανάγκη. Από κει και πέρα, βλέπουμε και τι θα συμβεί και στο μέλλον και βλέπουμε τις επόμενες δεκαετίες, δηλαδή μέχρι το 2050 που φτάνουμε, ότι υπάρχει αύξηση των ημερών όπου οι δείκτες επικινδυνότητας να είναι υψηλότεροι από ό,τι είναι σήμερα, δηλαδή θα έχουμε περισσότερες επικίνδυνες ημέρες κάθε καλοκαίρι για εκδήλωση πυρκαγιάς, κυρίως λόγω αύξησης θερμοκρασίας και σε ορισμένες περιπτώσεις και λόγω της αύξησης της έντασης των ανέμων» εξήγησε ο κ. Λαγουβάρδος.
Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα ολοκληρώνεται σε τρεις μήνες, είπε ο κ. Λαγουβάρδος και πρόσθεσε ότι: «Εμείς θέλαμε οπωσδήποτε να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε κάτι το οποίο θα μείνει και μετά. Δεν είναι σκοπός, δηλαδή, να φτιάξουμε κάτι και να τελειώσει με το τέλος του ερευνητικού προγράμματος. Αυτό το εργαλείο, το «IRIS», το οποίο δημιουργήσαμε συνεργασία όλων των συναδέλφων, είναι κάτι το οποίο θα παραμείνει και θα είναι στη διάθεση του Πυροσβεστικού Σώματος και για τις επόμενες αντιπυρικές περιόδους. Είναι πάρα πολύ χρήσιμο να ξέρουμε το αρχικό στίγμα, από πού ξεκινάει μια πυρκαγιά κι αυτό το ξέρει πάρα πολύ καλά το Πυροσβεστικό Σώμα, γιατί κάνει τις επεμβάσεις εκεί και στη συνέχεια, με μορφή χαρτών, να μπορούν να δουν γρήγορα προς τα πού θα πάει το μέτωπο της πυρκαγιάς, ώστε να πάρουν τα απαραίτητα μέτρα. Η δικιά μας φιλοδοξία -και νομίζω ότι θα το καταφέρουμε- είναι η συνεργασία με τους φορείς και στο τοπικό αλλά και σε εθνικό επίπεδο, το εργαλείο να παραμείνει γιατί η επιστήμη κάνει βήματα και θα πρέπει να τα χρησιμοποιούμε για να μπορέσουμε να προστατεύσουμε καλύτερα τη ζωή και την περιουσία των πολιτών».
Ο κ. Λαγουβάρδος έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην ανάγκη ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών ιδίως των παιδιών για την πρόληψη αλλά και αντιμετώπιση έκτακτων φυσικών φαινομένων, όπως οι πυρκαγιές και οι πλημμύρες.
«Είναι μια μεγάλη κουβέντα κι εδώ θα παίξουν μεγάλο ρόλο τα σχολεία. Θα πρέπει να ξεκινήσουμε αυτή την κουβέντα και όχι μόνο για τις δασικές πυρκαγιές αλλά και για άλλες φυσικές καταστροφές, και να γίνεται η ενημέρωση από τις μικρές ηλικίες, ώστε να μην είμαστε προ εκπλήξεων όταν συμβαίνει κάτι· ένα πλημμυρικό επεισόδιο, όπως είχαμε, για παράδειγμα, το Φεβρουάριο στην Κρήτη. Ο σκοπός μας είναι αυτό το σύστημα να επεκταθεί και επεκτείνεται και σε άλλες φυσικές καταστροφές. Από τη στιγμή που χρησιμοποιούμε εργαλεία πρόγνωσης καιρού, παρακολούθησης του καιρού με μετεωρολογικούς σταθμούς, αυτό το πράγμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί όχι μόνο για τις πυρκαγιές αλλά και για άλλα φυσικά φαινόμενα», επεσήμανε.
Στην εκδήλωση παραβρέθηκε και ο διοικητής Πυροσβεστικών Υπηρεσιών Κρήτης, Νίκος Λαγουδάκης, ο οποίος σε σχετικές δηλώσεις του επέστησε για πολλοστή φορά την προσοχή των πολιτών υπενθυμίζοντας τα μέτρα που προβλέπει ο νόμος στην διάρκεια της αντιπυρικής περιόδου, που λήγει στις 31 Οκτωβρίου: «Έχουμε ένα μήνα ακόμα αντιπυρική περίοδο και τα μέχρι στιγμής στοιχεία μας δείχνουν ότι σε επίπεδο Κρήτης είμαστε σε ιστορικά χαμηλά. Όμως μέχρι 31 Οκτωβρίου ισχύουν τα μέτρα που προβλέπει η νομοθεσία, δηλαδή δεν επιτρέπεται το άναμμα φλόγας άσχετα με τον καιρό. Για αυτό και ζητάμε τη συνεργασία και την προσοχή των πολιτών, ώστε να αποφευχθούν φαινόμενα πυρκαγιών».
Το πρόγραμμα συντονίζεται από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και εταίροι του έργου είναι: το National Institute of Meteorology and Hydrology – NIMH, Βουλγαρία, το Τμήμα Μετεωρολογίας, Κύπρος, το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το The Cyprus Institute -CyI, Κύπρος. Επίσης το έργο περιλαμβάνει και δύο παρατηρητές: την 7η Κυνηγετική Ομοσπονδία Θεσσαλίας και την Πολιτική Προστασία Κύπρου.
Τι είναι το IRIS;
Το σύστημα «IRIS» είναι ένα προγνωστικό σύστημα, το οποίο βασίζεται στη σύζευξη ενός τυπικού μετεωρολογικού μοντέλου με ένα μοντέλο εξάπλωσης πυρκαγιάς. Αποτελεί ένα σύστημα ταχείας απόκρισης που αναπτύχθηκε από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ), με στόχο την παροχή λεπτομερών προγνώσεων για την εξάπλωση πυρκαγιών, σε πολύ υψηλή οριζόντια ανάλυση (100 m).
Η λειτουργία του προγνωστικού συστήματος «IRIS» βασίζεται στην προσομοίωση (πρόγνωση) και την παραμετροποίηση των τριών βασικών στοιχείων που καθορίζουν τη συμπεριφορά κάθε πυρκαγιάς: του καιρού, της τοπογραφίας κα της καύσιμης ύλης. Επιπροσθέτως, το «IRIS» λαμβάνει υπόψη του την αμφίδρομη αλληλεπίδραση μεταξύ της πυρκαγιάς και του καιρού («η φωτιά δημιουργεί το δικό της καιρό»).
Η εφαρμογή του προγνωστικού συστήματος IRIS είναι πλήρως αυτοματοποιημένη, επιτρέποντας στους αξιωματικούς της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας που βρίσκονται στο Ενιαίο Συντονιστικό Κέντρο Επιχειρήσεων να ενεργοποιούν το σύστημα σε περίπτωση εκδήλωσης πυρκαγιάς σε οποιαδήποτε περιοχή της Ελλάδας. Μέσα από ειδική διαδικτυακή εφαρμογή που ανέπτυξε το ΕΑΑ, δίνονται οι συντεταγμένες και η ώρα έναρξης της πυρκαγιάς. Τα στοιχεία αυτά αποστέλλονται άμεσα και αυτόματα στην υπολογιστική υποδομή του ΕΑΑ, ενεργοποιώντας την εφαρμογή του IRIS.
Εντός 10-15 λεπτών από την ενεργοποίησή του, το προγνωστικό σύστημα IRIS παρέχει λεπτομερή πρόγνωση για την εξέλιξη μιας πυρκαγιάς για τις επόμενες 6 ώρες. Στα προγνωστικά προϊόντα που παρέχονται, περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων (1) η εξάπλωση των μετώπων της πυρκαγιάς (θέση και ταχύτητα εξάπλωσης), (2) ο άνεμος, (3) ο καπνός που εκλύεται από την πυρκαγιά, και (4) το ύψος των φλογών.
Ποιες οι επιπτώσεις των δασικών πυρκαγιών τις τελευταίες 2 δεκαετίες:
(2000-2018 -αντιπυρική περίοδος Μάιος-Οκτώβριος)
– 38.000 δασικές πυρκαγιές έκαψαν 5 εκατ. στρέμματα.
– Καίγονται κατά μέσο όρο 270.000 στρέμματα ετησίως.
– Το 80% της συνολικής καμένης δασικής έκτασης κάηκε τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο.
– Το 40% των συνολικών καμένων εκτάσεων αναλογεί στις Περιφέρειες Δυτικής Ελλάδας και Πελοποννήσου.
– Το 2007 ήταν το έτος με τη μεγαλύτερη καταστροφή: Κάηκαν 1.7 εκατ. στρέμματα (34% της συνολικής καμένης έκτασης της περιόδου 2000-2018). Συγκεκριμένα οι πυρκαγιές του Αυγούστου έπληξαν τις Περιφέρειες Δυτικής Ελλάδας και Πελοποννήσου και είχαν ως αποτέλεσμα το θάνατο 84 ανθρώπων και ανυπολόγιστες οικονομικές και περιβαλλοντικές ζημιές.
– Το 2018 ήταν το έτος με το μεγαλύτερο αριθμό θυμάτων λόγω δασικών πυρκαγιών. Συγκεκριμένα τον Ιούλιο έχασαν τη ζωή τους 102 άνθρωποι στο Μάτι Αττικής.
Βραδιά Ερευνητή αύριο στο Ρέθυμνο
Το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών/meteo.gr έρχεται για τρίτη συνεχόμενη χρονιά στο Ρέθυμνο την Παρασκευή 27 Σεπτεμβρίου από τις 6:00 το απόγευμα μέχρι τις 10:00 το βράδυ, στο Παλαιοντολογικό Μουσείο Ρεθύμνου (δωρεάν είσοδος) με αφορμή την πανευρωπαϊκή «Βραδιά Ερευνητή».
Η βραδιά περιλαμβάνει:
• Πειράματα για παιδιά από το πρόγραμμα «Περί ανέμων και υδάτων».
• Προβολές εικονικής πραγματικότητας με θέμα το κλίμα της Γης (με χρήση γυαλιών εικονικής πραγματικότητας).
• Μετρήσεις καιρού με φορητό αυτόματο μετεωρολογικό σταθμό.
• Ρέθυμνο-έξυπνη πόλη: η χρήση μικροαισθητήρων για την παρακολούθηση του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος.
• Βίντεο και ομιλίες για τον καιρό, το κλίμα και τις δασικές πυρκαγιές (παρουσίαση του προγράμματος DISARM).
Πρόγραμμα ομιλιών
19:00-19:10: Χαιρετισμοί.
19:10-19:30: «Οι βροχές του Φεβρουαρίου 2019 στην Κρήτη» Δρ. Κώστας Λαγουβάρδος, διευθυντής Ερευνών, Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.
19:30-19:50: «Το πρόγραμμα DISARM για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών» Δρ. Βάσω Κοτρώνη, διευθύντρια Ερευνών, Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.
