Χρωμοναστηριανή και παγκρήτια υπόθεση η αναστήλωση του Κoνακιού

Το 1990 εκλέγομαι πρόεδρος της Παγκρητίου Ενώσεως (Π.Ε.) και εντάσσω την αναστήλωση του Κονακιού στο πρόγραμμα της θητείας μου, μια και οι καταστατικές διατάξεις το προβλέπανε.

 

Φίλος από τα φοιτητικά μας χρόνια ο αείμνηστος Γιάννης Κεφαλογιάννης είχε τοποθετηθεί Υπουργός Τουρισμού, ο οποίος και μας έβγαλε τα πρώτα 10.000.000 δρχ. για να ξεκινήσει το έργο της αποψίλωσης της άγριας βλάστησης, που ξεπερνούσε τα 2,50-3,00 μ. ύψος και να αρχίσουν τα γκρεμίσματα των ετοιμόρροπων μερών, περί τα τέλη του 1990.

 

Περί τα 300 τριαξονικά ανατρεπόμενα αυτοκίνητα μπάζα βγήκαν από κει μέσα.

 

Τυχερό φάνηκε το Κονάκι γιατί ο Κεφαλογιάννης μετακινήθηκε στο Υπουργείο Εσωτερικών, όπου είχε μεγαλύτερη ευχέρεια και οι εργασίες αναστηλώσεων που ξεκίνησαν την άνοιξη του 1991, έτρεξαν με γοργότερους ρυθμούς.

 

Τον Ιούλιο του 1993 είχαν σωθεί τα τελευταία χρήματα, που συζητώντας το θέμα με τον Υπουργό τον έπεισα να επισκεφθεί το Κονάκι, για να δει και το έργο που έχει γίνει, αλλά και το ίδιο το κτιριακό συγκρότημα που δεν το ήξερε. Είχα καλέσει και τους τεχνικούς, τους τεχνίτες και κάποια στελέχη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας Ρεθύμνου (Α.Υ.P.), η οποία εκτός από τη μελέτη είχε αναλάβει με αυτεπιστασία και την εκτέλεση του αναστηλωτικού έργου, το οποίο υπήρξε άριστο. Αυτά που ακούστηκαν από τους επόμενους εργολάβους που μπήκαν όταν δωρίθηκε το Κονάκι στο Στρατό και από ορισμένους κοινοτικούς άρχοντες του χωριού μας, είναι όλα «εκ του πονηρού». Ποιος εργολάβος μπήκε να συνεχίσει ένα έργο και είπε καλή κουβέντα για τον προηγούμενό του; Εγώ μένω σε αυτά που αναφέρει το προς τον Στρατό δωρητήριο Συμβόλαιο 10046/2.11.1998 του Συμβολαιογράφου Ιωάν. Σαρμάνη που στη σελίδα του 5 λέει: «…η δωρήτρια κοινότητα… δωρίζει παραχωρεί και μεταβιβάζει το όλο συγκρότημα όπως το περιγράφει, σε όποια καλή κατάσταση βρίσκεται αυτό σήμερα, γνωστή στον δωρεοδόχο το Στρατό δηλαδή…». Τα χαλάσματα του Κονακιού, όταν δωρίθηκαν στην κοινότητα η Δ.Ο.Υ. Ρεθύμνου τα εκτίμησε 600.000 δρχ. Το αναστηλωμένο Κονάκι που δωρίθηκε στο Στρατό το εκτίμησε 32.300.000 δρχ. Η υπεραξία αυτή προέκυψε από το αναστηλωτικό έργο. Τα άλλα εγώ τ’ ακούω βερεσέ.

 

O Υπουργός εντυπωσιάστηκε από τη μεγαλοπρέπεια του κτιρίου. Έγιναν διάφορες συζητήσεις και μετά ρώτησε: «Πόσα χρήματα χρειάζεστε για να αρθεί η ετοιμορροπία και οι επικινδυνότητα όλων των χώρων του συγκροτήματος και να παραδοθεί ολόκληρο σε ασφαλή επισκεψιμότητα…».

 

Ύστερα από σκέψεις και υπολογισμούς του απάντησαν 30-35 εκ. δρχ. «Συνεχίστε και από βδομάδα τα έχετε. Όταν φτάσετε εκεί θα σταματήσετε και θα πάμε με τον Πρινάρη στις Βρυξέλλες, να το εντάξομε σε ένα χρηματοδοτικό πρόγραμμα να το κάνομε κούκλα».

 

Αρχές του 1995 είχαν πλήρως αναστηλωθεί οι τοξοστοιχίες, η μεγάλη θολωτή αίθουσα και οι όροφοι, είχαν πέσει σενάζια οπλισμένου σκυροδέματος σε όλα τα κτίσματα θολοσκέπαστα και μη και πλάκες στέγασης από το ίδιο υλικό και είχαν αρχίσει εξωτερικά να γίνονται οι κόκκινοι σουβάδες, που βλέπουμε ακόμα και σήμερα. Το Κονάκι είχε σωθεί.

 

Θεωρώ ότι λίγες φορές γιορτάστηκε η Μάχη της Κρήτης με τόση μεγαλοπρέπεια, όσο η 69^η επέτειος στο Χρωμοναστήρι. Μια λαμπρή διπλή εθνικοπατριωτική γιορτή που τη λάμπρυνε ακόμα περισσότερο το περιβάλλον μέσα στο οποίο γινόταν, που δεν ήταν άλλο από το Στρατιωτικό Μουσείο Χρωμοναστηρίου, δεν ήταν άλλο από το παλιό γνωστό μας Κονάκι, που πέρασε τόσες περιπέτειες, ώσπου να διασωθεί, για να το πάρει ο Ελληνικός Στρατός να το αξιοποιήσει προσδίδοντάς του όλη τούτη τη μεγαλοπρέπεια που ορθωνόταν μπροστά μας και θάμπωνε τα μάτια μας.

 

Είχα κατέβει για να παραστώ στην τελετή των εγκαινίων, την οποία παρακολουθούσα βαθύτατα συγκινημένος και ικανοποιημένος, αναπολώντας τον 6ετή αγώνα που είχα κάνει για την αναστήλωση και διάσωση αυτού του Μνημείου. Ομολογώ όμως ότι δοκίμασα μεγάλη πικρία και απογοήτευση, καθώς δεν άκουσα να γίνεται κανένας λόγος για τις πρωτοβουλίες που ανέπτυξαν για την αναστήλωση του Κονακιού, τα δυο κορυφαία κρητικά σωματεία, Παγκρήτιος Ένωση και Πολιτιστική Κρήτη. Κατάλαβα πως η παραπληροφόρηση των Στρατιωτικών παραγόντων από τους καλοθελητές μου, είχε κάνει το «θαύμα της». Δεν χαλάς όμως δυο τόσο σημαντικές εθνικοπατριωτικές εκδηλώσεις μέσα σε τούτο τον περίλαμπρο Ναό του πολιτισμού, όπως είχε κάνει ο Στρατός το Κονάκι, όταν ο ίδιος είσαι ένας άνθρωπος του πολιτιστικού χώρου, που είχες δώσει την ψυχή σου επί έξι χρόνια για την αναστήλωση των χαλασμάτων του Κονακιού.

 

Όλοι οι Χρωμοναστηριανοί που δούλευαν εκεί μέσα πήραν την υπόθεση του Κονακιού για προσωπική τους υπόθεση και ενώ έπαιρναν μεροκάματο 20 δρχ. δούλευαν για 40, το ίδιο και ο κορυφαίος Χρωμοναστηριανός Μανούσος Παραγιουδάκης Αρχηγός τότε του ΓΕΣ, πήρε την υπόθεση του Κονακιού στα χέρια του, σαν δική του υπόθεση, στην κατάσταση που βρισκόταν όπως την περιγράφει το δωρητήριο προς το Στρατό συμβόλαιο, τούτο το αναστηλωμένο κτιριακό συγκρότημα γιαπί, για να το προσαρμόσει στη μουσειακή του χρήση.

 

Έτσι το έργο που συνετελέσθη εκεί μέσα, είναι μοναδικό και ασύγκριτο, όπως το γνωρίζουμε όλοι, κατά τις εργασίες προσαρμογής του Μνημείου στη νέα του χρήση, όπου η ποιότητα και η καλαισθησία των κατασκευών κυριαρχεί παντού.

Η περίοδος των πρώτων αναστηλωτικών αποκαταστάσεων του Κονακιού, που έγιναν επί ιδιοκτησίας της Κοινότητας Χρωμοναστηρίου κατά τα έτη 1990-1995, είναι μια χωριστή σελίδα στην ιστορία αυτού του Μνημείου, που για να γραφτεί κατέθεσαν την αγάπη και το μόχθο τους, οι Χρωμοναστηριανοί και του χωριού μας και της Αθήνας. Γι’ αυτό τούτη η σελίδα πρέπει να διαφυλαχθεί και να καταγραφεί στην ιστορία του Κονακιού, όπως ακουγόταν από παλιά στο χωριό μας, σαν μια Χρωμοναστηριανή, σαν μια Παγκρήτια προσφορά στη διάσωση του Μνημείου, επί ιδιοκτησίας της Κοινότητάς μας. Είναι πλέον βέβαιον πως αν το 1990 δεν ξεκινούσαν οι εργασίες αναστήλωσης του Κανακιού με πρωτοβουλία της Παγκρητίου, δέκα χρόνια αργότερα που μπήκε ο Στρατός στο Κονάκι δεν θα έβρισκε ούτε τα θεμέλια και θα το σκεφτόταν να αποδεχτεί τη δωρεά.

 

Είναι τιμή για το χωριό μας και για το Κονάκι το ίδιο, στα χάλια που ήταν τότε, το ότι δυο Κορυφαίοι Κρητικοί Πολιτιστικοί Φορείς, η Παγκρήτιος Ένωση και η Πολιτιστική Κρήτη, έχοντας στους καταστατικούς τους σκοπούς τις σχετικές προβλέψεις, γνοιάστηκαν με τόσο ενδιαφέρον και ζήλο τη διάσωση αυτού του Μνημείου.

 

Μην ξεχνούμε εξάλλου τους δεσμούς που υπάρχουν μεταξύ Παγκρητίου Ενώσεως και του χωριού μας. Όταν έληγε η θητεία μου στην Π.Ε. που ήμουνα ο 7^ος πρόεδρός της, είχαν περάσει από την προεδρία της ο μακροβιότερος πρόεδρός της Γεώργιος Βογιατζάκης με 25 χρόνια θητεία και η θυγατέρα του Φαλή Βογιατζάκη με τρία χρόνια θητεία. Από τους επτά δηλαδή μέχρι τότε προέδρους του Κορυφαίου Κρητικού Σωματείου οι τρεις ήταν Χρωμοναστηριανοί και είχαν διοικήσει το Σωματείο για 31 από τα 47 χρόνια της ηλικίας του, κατά το 1993 που έληξε η θητεία μου. Κι οι άλλοι τέσσερις από την υπόλοιπη Κρήτη, το είχαν διοικήσει για 16 χρόνια. Κατά την άποψή μου η Π.Ε. το χρωστούσε αυτό στο Χρωμοναστήρι, όπως το χρωστούσε και το θυγατρικό της Σωματείο Πολιτιστική Κρήτη, του οποίου υπήρξα αιρετός πρόεδρος για 14 χρόνια.

 

Την πρώτη εξουσιοδότηση που μου έδωσε το Κοινοτικό Συμβούλιο Χρωμοναστηρίου να χειρίζομαι τα του Κονακιού, μου την έδωσε υπό την ιδιότητά μου ως προέδρου της Π.Ε. επί προεδρίας Εμμαν. Τσόγκα, και την δεύτερη μου την έδωσε υπό την ιδιότητά μου ως προέδρου της Π.Κ., επί προεδρίας Ιωάννου Τσαγκαράκη. Ως πρόεδρος της Π.Κ. έφερα τον Κεφαλογιάννη στο Κονάκι κι έβγαλε τα τελευταία 35.000.000 δραχμές κι έκανα και τις επαφές με την Grecotel και την ΑΙΓΙΙΔΑ.

 

Οι μικρόψυχοι όμως και μικρόνοες δεν έλειψαν ποτέ από καμιά κοινωνία μικρή ή μεγάλη. Όπως ευτυχώς δεν έλειψαν και οι συνετοί, οι λογικοί, εχέφρονες και μεγαλόψυχοι, οι οποίοι ετάχθησαν να διαφυλάττουν τις ηθικές αρχές και αξίες, που τόσο δοκιμάζονται στην εποχή μας, ιδιαίτερα μάλιστα η αλήθεια και το δίκαιο.

 

Το έργο που συνετελέσθη από τον Ελληνικό Στρατό στο Κονάκι, προεξάρχοντος του συγχωριανού μας Μανούσου Παραγιουδάκη, συνεπικουρούμενου από συναδέλφους του, του Στρατεύματος, με κορυφαίο τον κατά πάντα πληθωρικό και όχι μόνο κατά το δέμας, Στρατηγό Φράγκο Φραγκούλη, γνωρίζουμε όλοι πως είναι μοναδικό και ασύγκριτο. Και δεν μειώνεται σε τίποτα αυτό το έργο, από το γεγονός ότι κάποιοι άνθρωποι και κάποιοι Πολιτιστικοί Φορείς τούτου του τόπου, από αγάπη προς τον τόπο τους, αγωνίστηκαν και μόχθησαν, πολλές φορές εις βάρος των ανέσεων και των συμφερόντων τους, για να διασωθεί αυτό το Μνημείο, ώσπου να το παραλάβει ο Στρατός και να συντελέσει τούτο το θαύμα, που οι πολίτες όλου του κόσμου απολαμβάνουν σήμερα και ταυτόχρονα κοσμεί το νησί μας, το χωριό μας και την Ελλάδα ολόκληρη.

 

Τη συμμετοχή αυτή εις τη διάσωση του Μνημείου, με την οποία επί έξι ολόκληρα χρόνια ασχολήθηκαν οι δυο προαναφερθέντες Κορυφαίοι Κρητικοί Πολιτιστικοί Φορείς, επί προεδρίας μου, συνεζήτησε ο σημερινός πρόεδρος της Π.Ε. κος Γιώργος Μαριδάκης, σε ένα δείπνο που παραβρέθηκαν στο χωριό μας, με τους Επίτιμους Αρχηγούς Γ.Ε.Ε.Θ.Α. και Γ.Ε.Σ. κ.κ. Μανούσο Παραγιουδάκη και Φράγκο Φραγκούλη, αντίστοιχα, (δεν είμαι βέβαιος εάν εκείνη την εποχή ο δεύτερος εξ αυτών ήταν και Υπουργός Εθνικής Αμύνης). Και οι δυο απεδέχθησαν ότι είναι παράλειψη και είπαν στον πρόεδρο της Π.Ε. ότι αυτό διορθώνεται και σήμερα εντοιχίζοντας μια σχετική πλάκα.

 

Κι αν τηρήθηκε τόση, μπορώ να πω μυστικότητα, στην πρωτοβουλία της Π.Ε. για την αναστήλωση τούτου του Μνημείου κι αν μπήκε σ’ όλη τη διάρκεια της θητείας μου μόνο δυο φορές στα θέματα του Δ.Σ. Κι αν δεν αναφέρθηκε καθόλου ως έργο μας στον τόμο – Ταυτότητα της Παγκρητίου Ενώσεως, είναι γιατί ο επόμενος από μένα πρόεδρος της Π.Ε. Ανδρέας Αναγνωστάκης είχε κηρύξει, από την προεκλογική ακόμα περίοδο της εκλογής του, ένα ανελέητο πόλεμο ενάντια σε όλο το έργο μας και ιδιαιτέρως εναντίον του Μνημείου του Αστράτευτου Κρητικού Μαχητή της Μάχης της Κρήτης, τη ματαίωση του οποίου μανιωδώς επιδίωξε, διαθέτοντας όλη τη θητεία του μόνο γι’ αυτό το θέμα. Μόνο γιατί είχαν όλα γίνει απολύτως νόμιμα δεν κατάφερε να επιτύχει το σκοπό του, παρά το ότι είχε τόσα μέσα ως κομματικό στέλεχος και υποψήφιος Βουλευτής του ΠΑΣΟΚ. Κατάφερε όμως αρνούμενος να καταβάλει στον καλλιτέχνη τις επόμενες δόσεις, από τα χρήματά που εμείς είχαμε αφήσει κατατεθειμένα στους τραπεζικούς λογαριασμούς του Μνημείου, να καθυστερήσει η ανέγερσή του για δέκα ολόκληρα χρόνια. Με την παρεμβολή δε άλλων δυο επόμενων διοικήσεων, που η κάθε μια έκανε τα δικά της, στήθηκε τελικά ένα γλυπτό που δεν έχει καμία σχέση με αυτό που είχε εγκρίνει η κατά νόμον Επιτροπή κρίσεως και Ανεγέρσεως του Μνημείου. Έτσι γλιτώσαμε από τον Αναγνωστάκη να μας κάνει και με το Κονάκι ότι μας έκανε με το Μνημείο. Δε γλιτώσαμε όμως από τους συγχωριανούς μας κομματάρχες, που μόλις είδανε το Κονάκι να ορθώνεται μεγαλόπρεπο με τις πρωτοβουλίες της Π.Ε., παρότρυναν Ρεθεμνιώτη Κοινοβουλευτικό εκπρόσωπο του ΠΑΣΟΚ να υποβάλει ερώτηση στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, για να εκμεταλλευτεί το έργο που είχε γίνει, ψηφοθηρικά προς όφελός του. Τι να κάνουμε, αυτοί είμαστε.

 

Ευτυχώς υπάρχουν και οι θεματοφύλακες που λέγαμε των ηθικών αρχών και αξιών, που θέλησαν να δικαιώσουν την αλήθεια και το δίκαιο. Δεν έχουν περάσει εξάλλου και 100 χρόνια από τότε για να μη θυμάται κανείς τίποτα. Αναρίθμητες οι ζωντανές μαρτυρίες συγχωριανών μας και μη που δούλεψαν στο 6ετές εργοτάξιο που στήθηκε τότε στο Κονάκι, στο οποίο συμπληρώσανε συνταξιοδοτικό δικαίωμα περί τους 10-12 συγχωριανοί μας. Ολόκληρη εξάλλου η χρωμοναστηριανή παροικία της Αττικής, συμπαραστάθηκε ενεργά στις προσπάθειες που έκανα τότε. Η συμπαράσταση αυτή αποτυπώνεται ζωηρότατα, σε δυο ένθερμες και ενθουσιώδεις επιστολές που μου έστειλαν οι δυο πρόεδροι της Παναγίας Κεράς εκείνη την 6ετία, Γιάννης Χατζηνικήτας και Νίκος Ατσιπουλιανάκης.

 

Υπάρχει ακόμα ένα πλήθος εγγράφων, δημοσίων και ιδιωτικών, που πλουσιότατο φωτογραφικό υλικό που δείχνει το «κονάκι Φάντασμα», όπως το χαρακτήρισα πριν αρχίσομε τις εργασίες αποκαταστάσεως, καθώς και πως έγινε το όλο συγκρότημα μετά τις εργασίες αναστηλώσεως και άρσεως της ετοιμορροπίας του. Πλήρης φάκελος του υλικού αυτού παρεδόθη και στον προεξάρχοντα της δημιουργίας του Στρατιωτικού Μουσείου Χρωμοναστηρίου συγχωριανό μας Επίτιμο Αρχηγό Γ.Ε.Ε.Θ.Α. κ. Μανούσο Παραγιουδάκη και στη Διεύθυνση του Μουσείου. Κάτω από τούτες τις προϋποθέσεις, δικαιώνονται τελικά και τα δύο κορυφαία Κρητικά Σωματεία, για την πρωτοβουλία τους στη διάσωση τούτου του μοναδικού Μνημείου και σε τελευταία ανάλυση γιατί όχι και εγώ, που και την ιδέα είχα και τις διαδικασίες για μια ολόκληρη 6ετία εκκίνησα, διαχειριζόμενος και την υπόθεση της αναστήλωσης του Μνημείου και της αξιοποιήσεώς του. Μια υπόθεση που την ξεκίνησα σε μια εποχή που ούτε η ίδια η Κοινότητα δεν ενδιαφερόταν για το περιουσιακό της αυτό στοιχείο, αλλά αγόρασε οικόπεδο για να χτίσει λέει πολύκεντρο!!!

 

Έτσι δικαιώνονται εκτός από την Αλήθεια και το Δίκαιο και οι Φορείς και οι Άνθρωποι, που ανέλαβαν πρωτοβουλίες και εμόχθησαν για τη διάσωση αυτού του Μνημείου, με τον εντοιχισμό της παρακάτω αναμνηστικής πλάκας.