Αποτέλεσε ευχάριστη έκπληξη για μένα η είδηση ότι ο Εκπολιτιστικός Σύλλογος Γουλεδιανών διοργανώνει εκδηλώσεις για την ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου της Ονυθές μετά τη λειτουργία στην εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής. Κι αυτό γιατί βρέθηκα εκεί, στη μετασκευασμένη το 1938 αρχαία κρήνη και στη βασιλική του 6ου αιώνα ακριβώς πριν από τρεις μέρες, την περασμένη Τρίτη 3 Μαΐου, και η κατάσταση ήταν απογοητευτική, χειρότερη από κάθε άλλη φορά που έχω επισκεφθεί τους χώρους αυτούς. Όπως φαίνεται και στη φωτογραφία, τα χόρτα έχουν καλύψει τη βασιλική και σε μερικές μάλιστα περιπτώσεις έχουν διαπεράσει το συνθετικό προστατευτικό και την άμμο με τα οποία η αρχαιολογική υπηρεσία έχει προσπαθήσει να διαφυλάξει το όμορφο ψηφιδωτό. Αναρωτήθηκα μάλιστα με τους συνεκδρομείς μου αν είναι τόσο δύσκολο για τους φορείς της περιοχής να πληρώνουν μία ή δύο φορές τον χρόνο κάποιον συγχωριανό να κόβει με ένα θαμνοκοπτικό μηχάνημα όλη αυτή τη βλάστηση που απειλεί να καταστρέψει το μνημείο. Να σημειωθεί ότι η βασιλική δεν σημαίνεται πια ούτε με κάποια σχετική επιγραφή, γεγονός που οδηγεί σε περιπλανήσεις στο απέραντο οροπέδιο ευάριθμους επισκέπτες, που δεν διστάζουν να επικοινωνούν τις άγονες προσπάθειές τους μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης…
Ευχάριστη ευτυχώς υπήρξε η έκπληξη στη συνέχεια από την όμορφη επισκευή και ανάδειξη διδακτηρίου άλλου κοντινού οικισμού του νότιου Βρύσινα, το οποίο χρησιμοποιείται από κάποιον τοπικό φορέα ως χώρος συνεστιάσεων, όπως φαίνεται από τα τραπεζοκαθίσματα και τα κουζινικά στο εσωτερικό του. Όμως η έκπληξη μετατρέπεται σε αποτροπιασμό όταν κανείς επισκεφθεί και τη διπλανή αίθουσα, των παλιότερων μαθητικών συσσιτίων, και αντικρίσει το σχολικό αρχείο κατά γης, στην κατάσταση που φαίνεται στην επισυναπτόμενη φωτογραφία. Το ίδιο συμβαίνει και με το κοντάρι της σημαίας αλλά και με εποπτικά μέσα διδασκαλίας (μαγνητόφωνο κ.ά.) που η απόκτησή τους κάποτε θα είχε αποτελέσει «επανάσταση» για τον απομονωμένο αυτό κτηνοτροφικό οικισμό.
Αναρωτιέμαι, αν κάποιος μορφωμένος χωριανός επιχειρήσει κάποτε να γράψει την ιστορία του χωριού του, σε ποια αρχεία πέραν του σχολικού θα ανατρέξει για να μπορέσει να αντλήσει πληροφορίες; Κι αν η κατάσταση αυτή δεν δικαιολογούνταν πριν από δύο δεκαετίες, οπότε ξεκινούσαμε τις προσπάθειες ενημέρωσης των τοπικών κοινωνιών για την αξία των σχολικών αρχείων και τη δημιουργία του Σχολικού Μουσείου του Δήμου Ρεθύμνης, πόσο αυτό μπορεί να γίνεται ανεκτό σήμερα και μάλιστα από φορείς που έχουν ως σκοπό τους τη «διάσωση της τοπικής παράδοσης και πολιτισμού», όπως συνηθίζεται να αναγράφεται στα καταστατικά λειτουργίας τους;
Ο πολιτισμός δεν είναι δυστυχώς μόνο συνεστιάσεις, χοροεσπερίδες και πιλάφια, όσο κι αν και αυτά είναι απαραίτητα για τη σύσφιξη των κοινωνικών δεσμών. Είναι και διάσωση των τεκμηρίων της τοπικής ιστορίας και πολιτισμού, ακόμη και του τοπίου, όπως αυτό διαμορφώθηκε ιστορικά. Ευτυχώς το παράδειγμα των σχετικών φορέων που τιμούν τον τίτλο τους δεν λείπει, με πρόσφατο εκείνο του Συλλόγου των Κουρουτών, που τον περασμένο Ιανουάριο μας εξέπληξε με την Έκθεσή του στο Σπίτι του Πολιτισμού. Και βέβαια και με το παράδειγμα του Συλλόγου των Γουλεδιανών, που φαίνεται να πονάει τον τόπο του και να νοιάζεται για τη διαφύλαξη του πολιτισμού του.
*O Χάρης Στρατιδάκης είναι σχολικός σύμβουλος-συγγραφέας
