Των ΜΑΡΙΑΣ-ΣΟΦΙΑΣ ΑΝΕΓΡΟΝΟΥ, ΜΑΡΙΑΣ ΒΑΝΙΚΙΩΤΗ, ΑΡΤΕΜΙΣΙΑΣ ΚΟΥΛΙΕΡΗ
Mε αφορμή την Ευρωπαϊκή Ημέρα Προστασίας των Προσωπικών Δεδομένων, που κάθε χρόνο είναι στις 28 Ιανουαρίου, θα θέλαμε να αναφερθούμε σ’ αυτό το τόσο σοβαρό θέμα για το οποίο υπάρχει σημαντική έλλειψη ενημέρωσης ιδιαίτερα στη χώρα μας. Ο εορτασμός της ημέρας καθιερώθηκε για την ευαισθητοποίηση μεταξύ των εφήβων και των νεαρών ενηλίκων σχετικά με τη σημασία της προστασίας του απορρήτου των προσωπικών τους πληροφοριών στο διαδίκτυο, ιδίως στο πλαίσιο της κοινωνικής δικτύωσης. Επεκτάθηκε ωστόσο, για να συμπεριλάβει τις οικογένειες, τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις.
Το συγκεκριμένο θέμα είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον, αν σκεφτεί κανείς την ευρύτατη εξάπλωση των τεχνολογικών μέσων, των εφαρμογών διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στα οποία παρέχονται, ελεύθερα σχεδόν, τα προσωπικά δεδομένα του κάθε ανθρώπου. Πρόσθετο ενδιαφέρον παρουσιάζει η τάση των ανθρώπων να προβαίνουν σε ολοένα και περισσότερες συναλλαγές μέσω διαδικτύου, εγκαταλείποντας σταδιακά τον πατροπαράδοτο τρόπο αγορών με φυσική επαφή.
Ως προσωπικά δεδομένα θεωρούμε κάθε πληροφορία που αναφέρεται και προσδιορίζει ένα άτομο, όπως στοιχεία αναγνώρισης (ονοματεπώνυμο, ηλικία, φύλο), οικογενειακή κατάσταση, φυσικά χαρακτηριστικά. Ορισμένες κατηγορίες προσωπικών δεδομένων που αναφέρονται στον πυρήνα της ιδιωτικής μας ζωής χαρακτηρίζονται ως ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα και χαίρουν μεγαλύτερης προσοχής από τον νόμο: π.χ. πολιτικά φρονήματα, θρησκευτικές πεποιθήσεις, κατάσταση υγείας κ.α.
Η ανάπτυξη της τεχνολογίας έχει αυξήσει τους κινδύνους για την ιδιωτική μας ζωή, επειδή έχει καταστήσει πάρα πολύ εύκολη την επεξεργασία δεδομένων και τον συνδυασμό με άλλες πηγές. Η επεξεργασία προσωπικών δεομένων είναι κάθε εργασία που πραγματοποιείται σε δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, όπως: συλλογή, καταχώριση, οργάνωση, αποθήκευση, τροποποίηση, εξαγωγή, χρήση, διαβίβαση, διάδοση, συσχέτιση, διασύνδεση, δέσμευση, διαγραφή, καταστροφή. Η επεξεργασία προσωπικών δεδομένων είναι αναγκαία για την παροχή υπηρεσιών από τις δημόσιες υπηρεσίες, τις τράπεζες, τα νοσοκομεία, τα σχολεία, τα καταστήματα, τους τηλεπικοινωνιακούς φορείς κ.λπ., καθώς και για την άσκηση πολλών άλλων δραστηριοτήτων που διευκολύνουν την καθημερινή μας ζωή. Το internet συνετέλεσε σημαντικά στη διοχέτευση αυτών των δεδομένων σε παγκόσμια κλίμακα, μιας και οι ταχύτητες μεταφοράς δεδομένων είναι ιλιγγιώδεις. Ένα κραυγαλέο παράδειγμα αφορά την κλοπή φορολογικών στοιχείων από δημόσια υπηρεσία το 2000. Ας αναφερθεί εδώ, ότι μέχρι και πρόσφατα προέκυψε ένα μεγάλο θέμα, θεωρίας υποκλοπής δεδομένων, μέσω των μηχανών αναζήτησης της Google αλλά και μέσω της διατήρησης προσωπικών δεδομένων από την NSA (Raczkowski, 2013: 59 ). Είναι γεγονός, επίσης, ότι υπάρχουν εταιρείες πώλησης προσωπικών δεδομένων (προφίλ πολιτών με βάση την οικονομική κατάσταση ή πολιτική δραστηριότητα). Στην Ελλάδα, μόνο το 2014, εκδικάστηκαν 3.000 σχετικές υποθέσεις. Μπορούμε να μιλήσουμε για «μαύρη αγορά» του διαδικτύου, όπου ρευστοποιούνται τα προσωπικά δεδομένα.
Το Διαδίκτυο είναι ένα δυνατό εργαλείο στα χέρια μας, που όμως αν δεν το χρησιμοποιούμε σωστά μπορεί να εμπερικλείει κινδύνους. Η πρόκληση στο διαδίκτυο είναι να μπορούμε να αναγνωρίζουμε πιθανούς κινδύνους, να γνωρίζουμε τρόπους πρόληψης και αντιμετώπισης των κινδύνων και να έχουμε επιλογές για αποφυγή τους και τερματισμό τους. Οι κυριότεροι κίνδυνοι που συνεπάγονται από τη χρήση του Διαδικτύου είναι παραπληροφόρηση, εκφοβισμός, αποπλάνηση, κλοπή προσωπικών στοιχείων (ταυτότητας), παράνομες δραστηριότητες, αποξένωση.)
Αυτό που πρέπει να σημειώσουμε είναι ότι τα τελευταία χρόνια έχει ενταθεί η προσπάθεια της νομικής κατοχύρωσης των προσωπικών δεδομένων. Ο νόμος παρέχει δικαιώματα στα άτομα, ώστε να είναι σε θέση να ελέγχουν τα προσωπικά δεδομένα που τους αφορούν. Ως αντίποδας στις νέες νομικές προκλήσεις που ανακύπτουν από την τεχνολογική ανάπτυξη, έχει συσταθεί η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού χαρακτήρα (Ελληνική Ανεξάρτητη Αρχή) η οποία εποπτεύει ειδικούς νόμους και ρυθμίσεις που αφορούν την προστασία του ατόμου.
Όπως αναφέραμε, μέσα στη μέρα του ο καθένας μας «προσφέρει» συχνά τα προσωπικά του δεδομένα, διαβάζοντας π.χ. το email του, βγάζοντας μια φωτογραφία με το κινητό- η οποία μπορεί να ανέβει σε ένα μέσο κοινωνικής δικτύωσης – ακόμα και το πιο κοινό- το σερφάρισμα στο διαδίκτυο καταγράφεται. Για να διατηρήσει ο καθένας τον έλεγχο τον προσωπικών του δεδομένων -όσο βέβαια περνάει από το χέρι του- πρώτιστα οφείλει να έχει ενημερωθεί πλήρως πριν δώσει τη συγκατάθεσή του για την καταγραφή των προσωπικών του δεδομένων (ποιος είναι αυτός που τα ζητάει και για ποιο σκοπό). Έχοντας υπόψη μας, ότι η εκάστοτε κίνηση στο διαδίκτυο δεν θα μας επιφέρει στο μέλλον αρνητικές συνέπειες, τότε, ναι μπορούμε να τη πραγματοποιήσουμε. Το δικαίωμα στη «λήθη», όσον αφορά τις πληροφορίες στο διαδίκτυο, είναι το να μπορούμε να «διαγράφουμε» μέρος του παρελθόντος μας από το διαδίκτυο… Κι όμως, δεν είναι πάντα δυνατό κάποιος να σβήσει πληροφορίες και φωτογραφίες που έχουν αναρτηθεί σε κάποια ιστοσελίδα. Γιατί μπορεί τα δεδομένα αυτά να έχουν περιληφθεί ήδη και σε πολλές άλλες ιστοσελίδες, αλλά και να είναι διαθέσιμα μέσω μηχανών αναζήτησης, όπως το Google… Είσαι σίγουρος ότι οι απόψεις σου θα παραμείνουν πάντα οι ίδιες; ..γι’ αυτό …«πριν δημοσιεύσεις, σκέψου»!
Υπάρχει μία θέση για τον θάνατο της ιδιωτικότητας στη σύγχρονη κοινωνία, δηλαδή ότι ενδιαφερόμαστε όλο και λιγότερο για τα προσωπικά δεδομένα, ότι στον ψηφιακό κόσμο δεν έχει σημασία η ιδιωτικότητα. Ωστόσο, η δική μας θέση είναι, ότι από τη γέννηση της δημοκρατίας, και στις οποιεσδήποτε δημοκρατικές κοινωνίες, τίθεται ως στόχος ο σεβασμός και η προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Οι κοινωνίες μας οφείλουν να φροντίζουν για τη διατήρηση της ιδιωτικότητας της ζωής του κάθε ανθρώπου που περικλείουν στα πλαίσια τους. Στη σύγχρονη εποχή, το φαινόμενο του «μεγάλου αδελφού», συντέλεσε σημαντικά στη απώλεια του σεβασμού της ιδιωτικότητας, είτε αφορά τον χώρο εργασίας αλλά είτε και την καθημερινή ζωή και φυσικά αποτελεί ένα τεράστιο θέμα προς συζήτηση.
* Οι Ανέγρονου Μαρία-Σοφία, Βανικιώτη Μαρία, Κουλιέρη Αρτεμισία, είναι φοιτήτριες του τμήματος Κοινωνιολογίας