Ο επικεφαλής οικονομικός σύμβουλος του πρωθυπουργού, Αλέξης Πατέλης, σε συνέντευξη του περιέγραψε το νέο μοντέλο για την ανάπτυξη της χώρας, θεωρώντας αναγκαία την εισαγωγή κεφαλαιοποιητικών στοιχείων στο ασφαλιστικό σύστημα, ώστε «να πάψει το κράτος να παίρνει τα λεφτά των νέων και να τα δίνει στους ηλικιωμένους» όπως είπε χαρακτηριστικά.
Όπως διευκρίνισε «η πρόταση που είναι υπό μελέτη θέλει τη βασική σύνταξη να παραμένει η ίδια. Στη συμπληρωματική, την επικουρική θα δημιουργείται ένας ατομικός κουμπαράς. Ο κάθε νέος όταν θα βάζει στην άκρη ένα κομμάτι του μισθού κάθε μήνα για τη μελλοντική επικουρική του σύνταξη θα ξέρει ότι αυτό είναι εκεί, δικό του και θα το παρακολουθεί να αβγατίζει». Όπως επισημαίνει ο κ. Πατέλης κανείς δεν θα μπορεί να του το πάρει, όπως έγινε τόσες φορές στο πρόσφατο παρελθόν.
Η φράση «να πάψει το κράτος να παίρνει τα λεφτά των νέων και να τα δίνει στους ηλικιωμένους» ήταν αρκετή για να προκαλέσει τα επικριτικά σχόλια της αξιωματικής αντιπολίτευσης, η οποία (για άλλη μια φορά) έκανε λόγο για «ασφαλιστικό Πινοσέτ». Μάλιστα ο κύριος Τσακαλώτος πέρασε σε πιο γραφικά σχόλια με μια ανακοίνωση στην οποία συμπεραίνει ότι «η κυβέρνηση σκοπεύει να σταματήσει να δίνει χρήματα στους ηλικιωμένους».
Τα συστήματα χρηματοδότησης συντάξεων χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: σε διανεμητικά και κεφαλαιοποιητικά. Το κεφαλαιοποιητικό σύστημα αντιστοιχεί στην αποταμίευση. Οι ασφαλιστικές εισφορές συσσωρεύονται και επενδύονται κατά τη διάρκεια του εργασιακού βίου και η απόδοσή τους, μαζί με το κεφάλαιο, χρηματοδοτεί τις συντάξεις. Με άλλα λόγια, οι εισφορές του «σήμερα» πληρώνουν για τις συντάξεις του «αύριο».
Το διανεμητικό σύστημα στηρίζεται στην «αλληλεγγύη των γενεών». Οι εισφορές των εργαζομένων χρηματοδοτούν τις συντάξεις των συνταξιούχων. Με άλλα λόγια, οι εισφορές του «σήμερα» πληρώνουν για τις συντάξεις του «σήμερα». Το κρίσιμο μέγεθος εδώ είναι το πόσο γρήγορα θα αυξάνονται στο μέλλον οι αμοιβές των εργαζομένων, από τις οποίες θα πληρώνονται οι συντάξεις. Γίνεται αμέσως κατανοητό ότι στην Ελλάδα, με έναν όλο και περισσότερο γερασμένο πληθυσμό, με υψηλά ποσοστά ανεργίας και μετά την οικονομική κρίση με τις θλιβερές επιπτώσεις στους μισθούς των εργαζομένων (κυρίως του ιδιωτικού τομέα), ένα τέτοιο σύστημα δεν είναι βιώσιμο.
Ως τη δεκαετία του ’60 σχεδόν όλα τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης των χωρών του ΟΟΣΑ χρηματοδοτούντο με το διανεμητικό σύστημα, υποβοηθούμενες από τους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και την αυξητική τάση του εργατικού δυναμικού της περιόδου εκείνης. Τα προβλήματα που άρχισαν να προκύπτουν με τις συντάξεις από την δεκαετία του 80’ και που εντάθηκαν τα χρόνια που ακολούθησαν, οδήγησαν στην υιοθέτηση ενός μεικτού συστήματος το οποίο μπορεί να εξασφαλίζει, σε κάποιον βαθμό, τα πλεονεκτήματα των δύο (αμιγών) συστημάτων.
Πλέον, οι περισσότερες χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου έχουν μια μίξη των δύο συστημάτων προσπαθώντας να επιτύχουν μια ισορροπία μεταξύ κοινωνικού κράτους, εισάγοντας ταυτόχρονα κεφαλαιοποιητικά εργαλεία στα συνταξιοδοτικά συστήματα. Κυρίαρχος στόχος είναι να επιμερίζεται ο κίνδυνος μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Πολλές χώρες που έχουν κάνει τέτοιες μεταρρυθμίσεις, κατοχύρωσαν τη βιωσιμότητα των εθνικών συστημάτων συντάξεων και διασφάλισαν ότι το ασφαλιστικό δεν θα υπονομεύει την απασχόληση, την ανταγωνιστικότητα και το δημόσιο χρέος.
Το ελληνικό σύστημα βασίζεται μόνο στον διανεμητικό τρόπο χρηματοδότησης, κάτι που σημαίνει ότι δεν μπορεί να αντισταθμίσει τις αρνητικές δημογραφικές και οικονομικές εξελίξεις στις οποίες έχει εισέλθει η χώρα από το 2010. Εκτός από μη βιώσιμο, είναι ένα άνισο σύστημα το οποίο (σε μεγάλο βαθμό) επιρρίπτει το κόστος των δαπανών συνταξιοδότησης των προνομιούχων του συστήματος στο σύνολο των εργαζομένων και κυρίως στους μη προνομιούχους.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι, μακροοικονομικά, κανένα από τα δύο συστήματα δεν λύνει άλλα προβλήματα που σχετίζονται με ένα ασφαλιστικό σύστημα, όπως π.χ. η γήρανση του πληθυσμού. Δεν είναι βέβαιο ότι η είσοδος κεφαλαιοποιητικών εργαλείων στο σύστημα χρηματοδότησης συντάξεων θα έλυνε τα τεράστια προβλήματα του ελληνικού ασφαλιστικού συστήματος.
Το σίγουρο όμως είναι ότι το υπάρχον σύστημα πάσχει. Κάθε λίγο και λιγάκι βρίσκεται στα πρόθυρα της πλήρους κατάρρευσης, ενώ παράλληλα ενσωματώνει μεγάλες ανισότητες και κοινωνικές αδικίες. Τόσα χρόνια οι κυβερνήσεις το περισώζουν προσωρινά με μπαλώματα, κλωτσώντας το τενεκεδάκι παρακάτω για τους επόμενους. Όποτε μια ουσιαστική αλλαγή είναι αναγκαία. Σίγουρα πάντως το πρόβλημα δεν λύνεται μέσα από ιδεοληψίες και αγκυλώσεις. Ας αφήσουμε λοιπόν τη Χιλή και τον Πινοσέτ κι ας επικεντρωθούμε επιτέλους με σοβαρότητα και ρεαλισμό σε ένα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα του τόπου μας. Ένα ζήτημα που επηρεάζει ολόκληρη την οικονομία και που ακόμα δεν έχουμε επιλύσει.
