Του ΚΩΣΤΑ ΦΑΛΑΓΓΑ*
Η κρίσιμη πτυχή για μία μελέτη του τουριστικού δυναμικού, εξαρτάται από τις συλλογικές προσπάθειες και το διάλογο μεταξύ της τοπικής κοινωνίας, των ενδιαφερόμενων μερών (φορέων) και των εξωτερικών εμπειρογνωμόνων ή συμβούλων.
Ένας ολοκληρωμένος οδηγός για την αξιολόγηση των δυνατοτήτων του τουρισμού μίας περιοχής, με τα διάφορα στάδια της διαδικασίας που θα πραγματοποιηθεί, έχει ως εξής:
- Εξέταση της διαθέσιμης τουριστικής προσφοράς (ξενοδοχεία, λοιπά καταλύματα, εμπορικά καταστήματα, επιχειρήσεις, παραδοσιακοί καλλιτέχνες και τεχνίτες, κλπ.)
- Εξέταση των παραγόντων που επηρεάζουν τη ζήτηση των ταξιδιωτών (ήλιος, θάλασσα, πολιτισμός, συνέδρια, διακοπές συνταξιούχων, κλπ.)
- Εξέταση και αξιολόγηση των δυνατών και αδύνατων σημείων των ανταγωνιστών σε μια συγκεκριμένη αγορά καθώς και της περιοχής
- Εξέταση και αξιολόγηση του δυναμικού της περιοχής που περιλαμβάνει εκτίμηση των δυνατών στοιχείων (strengths) και αδυναμιών (weaknesses), καθώς και ανάλυση των ευκαιριών (opportunities) και των κινδύνων (threats) που συνδέονται με αυτήν (SWOT analysis)
- Εξέταση των τάσεων της αγοράς γενικά και σε παγκόσμια κλίμακα καθώς και σε προορισμούς ίδιας μορφής όπως το Ρέθυμνο στην περίπτωσή μας
Χρησιμοποιούνται διάφορες μέθοδοι αξιολόγησης (marketing), συμπεριλαμβανομένης της γενικής αλλά τεκμηριωμένης έρευνας.
Μία εκ του σύνεγγυς έρευνα, περιλαμβάνει άμεση παρατήρηση με συγκεκριμένα δεδομένα:
- Διεξαγωγή μιας ομάδας διαλόγου με φορείς και επαγγελματίες (brain storming) με ανοικτές ιδέες και χωρίς περιορισμούς
- Αξιολόγηση στατιστικών στοιχείων πχ από ερωτηματολόγια ενός δείγματος 10% από κάθε ξενοδοχειακό κατάλυμα, απόψεις από το διαδίκτυο (tripadvisor, κλπ), έσοδα ανά κατηγορία πελατών στα εμπορικά καταστήματα, τάσεις «πορτοφολιού» ανάλογα την εθνικότητα ταξιδιωτών, κρατήσεις αυτοκινήτων (rent-a-car), περίοδος διαμονής, δημογραφικά στοιχεία, κλπ, ώστε να τεκμηριωθεί καλύτερα η ερευνητική διαδικασία και αναθεώρηση οποιασδήποτε υπάρχουσας παρελθοντική έρευνας.
- «Ερευνητική συνδυαστική» να δομηθεί ένα puzzle στοιχείων από το οποίο θα προκύψει ένα μεγάλης ποιότητας ερευνητικό αποτέλεσμα για την δημιουργία στόχων.
Ο τουρισμός έχει τη δυνατότητα να χρησιμεύσει ως καταλύτης για την κοινωνικοοικονομική πρόοδο πολλών περιοχών. Η αναπτυσσόμενη αυτή βιομηχανία, όχι μόνο συμβάλλει στην προώθηση και άνθιση των παραδοσιακών οικονομικών δραστηριοτήτων, αλλά προβάλλει επίσης τοπικά πολιτιστικά στοιχεία. Επιπλέον, παρέχει προοπτικές απασχόλησης σε νέους που διαμένουν σε αυτές τις περιοχές, μετριάζοντας έτσι το φαινόμενο της οποιασδήποτε μορφής «μετανάστευσης».
Ωστόσο, είναι σημαντικό να αναγνωριστεί ότι ο τουρισμός δεν είναι μια καθολικά εφαρμόσιμη λύση για την αντιμετώπιση των αναπτυξιακών προκλήσεων και είναι σημαντικό να αναγνωριστεί ότι δεν διαθέτουν όλες οι περιοχές καταλληλότητα για την εφαρμογή του.
Θα ήταν λάθος να αντιληφθούμε αυτή τη βιομηχανία ως τη μοναδική βιώσιμη επιλογή απέναντι πχ στον πρωτογενή τομέα, ή άλλους τομείς υπηρεσιών. Μια συνολική αξιολόγηση που λαμβάνει υπόψη παράγοντες όπως η προσφορά, η ζήτηση, ο ανταγωνισμός και οι τάσεις της αγοράς, είναι απαραίτητη για να εξακριβωθεί η βιωσιμότητα της τουριστικής ανάπτυξης σε μια δεδομένη περιοχή.
Εκτός από την προσφορά πολύτιμων γνώσεων για τις τουριστικές προοπτικές της περιοχής, αυτή η αξιολόγηση επιτρέπει τον εντοπισμό και τον μετριασμό σημαντικών προκλήσεων, καθώς και την πρόληψη διαφόρων λαθών.
Και βεβαίως λαμβάνοντας υπ’ όψιν προβλέψεις δημογραφικής ανάπτυξης, συγκοινωνιακής διαθεσιμότητας, δεδομένα από το θέμα της κλιματικής αλλαγής όλα μαζί συνδυαστικά, κλπ.
Για παράδειγμα, μια ανακριβής αντίληψη των δυνατοτήτων του τοπικού τουρισμού μπορεί να οδηγήσει στην υλοποίηση έργων που δεν έχουν σχέση με την τάση της αγοράς και την ίδια την περιοχή και την εξυπηρέτηση των ίδιων των κατοίκων της. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα, δυσμενείς περιβαλλοντικές συνέπειες, όπως ρύπανση και υποβάθμιση φυσικών περιοχών. Επιπλέον, μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην πολιτιστική πτυχή, συμπεριλαμβανομένης της απώλειας ή της εμπορευματοποίησης της τοπικής ταυτότητας, ή όπως αναφέρεται στη βιβλιογραφία «φολκλορικοποίηση».
Επιπλέον, η οικονομική δραστηριότητα της περιοχής μπορεί να υποφέρει από ζητήματα εξάρτησης και αυξημένο κόστος ζωής. Συν τοις άλλοις, η περιορισμένη κατανόηση των μοναδικών χαρακτηριστικών της περιοχής θέτει προκλήσεις για την ανάπτυξη μιας ξεχωριστής τοπικής τουριστικής προσφοράς. Αυτή μπορεί να την κάνει να ξεχωρίζει από συγκρίσιμες ανταγωνιστικές περιοχές.
Δεν παραμελώ να αναφέρω ότι, η έλλειψη γνώσης σχετικά με τα χαρακτηριστικά των πελατών και τις τάσεις της αγοράς, εμποδίζει την ανάπτυξη τουριστικών προϊόντων που ικανοποιούν αποτελεσματικά τη ζήτηση. Αν και μπορεί να μην προσφέρει πλήρη βεβαιότητα σχετικά με τη μελλοντική ανάπτυξη του κλάδου, η διεξαγωγή μιας σχολαστικής αξιολόγησης του τουριστικού δυναμικού μιας περιοχής χρησιμεύει ως πολύτιμο θεμέλιο για την αναπτυξιακή στρατηγική, για τη λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων, ειδικότερα σε μακροπρόθεσμη βάση που είναι το ζητούμενο.
Αυτό δίνει τη δυνατότητα να μετριαστούν οι κίνδυνοι που συνδέονται με την πραγματοποίηση δυσμενών επενδύσεων, αφού έχουν αξιολογηθεί και τεκμηριωθεί σωστά και πολυπλεύρως τα προαναφερθέντα.
Η ανάλυση και αξιολόγηση του τουριστικού δυναμικού θα συμβάλει στα παρακάτω πεδία:
- την σωστή και αειφόρα οργάνωση τουριστικής δραστηριότητας
- το σωστό και τεκμηριωμένο marketing τουρισμού
- την συνεχιζόμενη κατάρτιση στον τομέα του τουρισμού
- την αναβάθμιση και κατανόηση των μεταξύ φορέων συνεργασιών
Είναι σημαντικό για ένα τουριστικό προορισμό να διεξάγονται σωστές μελέτες και οι στόχοι που καθορίζονται να είναι σωστά δομημένοι. Για να είμαστε σίγουροι ότι η τουριστική πολιτική είναι σωστά οργανωμένη και καθορισμένη, πρέπει η εργασία που έχει γίνει να βασίζεται σε συγκεκριμένους και έξυπνους στόχους.
Η μεθοδολογία s.m.a.r.t. (έξυπνο στα αγγλικά) περιγράφει συνοπτικά τον τρόπο με τον οποίο καθορίζονται οι στόχοι που πρέπει να είναι έξυπνοι δηλαδή smart.
S specific συγκεκριμένος
M measurable μετρήσιμος
A achievable επιτεύξιμος
R relevant σχετικός
T time-bound χρονικά τοποθετημένος
Η μεθοδολογία προσφέρει συγκεκριμένα εργαλεία ώστε από τη μία η τουριστική προσέγγιση του δυναμικού της περιοχής να έχει μελετηθεί σωστά και από την άλλη να σχεδιαστούν με ορθολογικό και αειφόρο (βιώσιμο) τρόπο οι ενέργειες που πρέπει να προκύψουν για την πλήρωση των στόχων στον Τουρισμό σύμφωνα με την εν λόγω μεθοδολογία.
*Ο Κώστας Φάλαγγας είναι υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος με την παράταξη της «Νέας Αντίληψης» του Γιώργη Μαρινάκη. Ξενοδόχος, σύμβουλος Τουριστικών Επιχειρήσεων και εισηγητής στο École de Management du Tourisme (Lyon, Nantes, Montpellier, Bordeaux)
