Συζήτηση γύρω από τη συνταγματική κληρονομιά της Ελλάδας και την ανάγκη διαφύλαξης των θεμελιωδών αρχών του κράτους δικαίου
Σε μια εποχή αμφισβήτησης θεσμών και πολιτικών αξιών, η μελέτη του παρελθόντος γίνεται απαραίτητη για την κατανόηση του παρόντος και την προάσπιση της δημοκρατίας
Το βιβλίο «Μαυροκορδάτος και Τρικούπης, Βενιζέλος και Καραμανλής – Οι Αρχιτέκτονες του Πολιτεύματος», του Νίκου Αλιβιζάτου, που παρουσιάστηκε στο «Σπίτι του Πολιτισμού» το απόγευμα της Τρίτης, μελετά το παρελθόν και φέρει στην επιφάνεια γνωστές και άγνωστες πτυχές της Ελληνικής πολιτικής ιστορίας, ενώ παράλληλα βρίσκεται σε άρρηκτη σύνδεση με τη σημερινή εποχή, σε μια χρονική συγκυρία κατά την οποία υπάρχει έντονη αμφισβήτηση σε πρόσωπα και θεσμούς, αλλά και στα ίδια τα θεμέλια του συντάγματος και του πολιτεύματος. Το σύγγραμμα του διακεκριμένου συνταγματολόγου εξετάζει τις περιπτώσεις τεσσάρων σπουδαίων προσωπικοτήτων, του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, του Χαρίλαου Τρικούπη, του Ελευθέριου Βενιζέλου και του Κωνσταντίνου Καραμανλή, που άφησαν το στίγμα τους στην Ελληνική ιστορία, ο καθένας με ξεχωριστά, αναγνωρισμένα και μη, επιτεύγματα και έθεσαν τις βάσεις για τη διαμόρφωση και τη διαφύλαξη της δημοκρατίας. Το βιβλίο καλεί τον αναγνώστη και τον πολίτη, να εμβαθύνει στην Ελληνική πολιτική και συνταγματική ιστορία, σε μία προσπάθεια να εξεταστούν οι τρόποι για τη θωράκιση του κράτους δικαίου και η άμυνα απέναντι στις επερχόμενες απειλές, για τις οποίες μάλιστα ο συγγραφέας διατυπώνει ορισμένες προτάσεις στο τελευταίο κομμάτι του βιβλίου του. Οι συνεχείς σημερινές κρίσεις σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό καθιστούν την παραπάνω ανάγκη ιδιαίτερα επίκαιρη και σημαντική, όπως τονίστηκε κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης.
Για το βιβλίο μίλησαν ο Νίκος Βαφέας, καθηγητής και κοσμήτορας της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης, ο Αλέξανδρος Κεσσόπουλος, επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης, η Ήβη Μαυρομούστακου, ομότιμη καθηγήτρια του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης, και η Ναταλία Ταμιωλάκη, πρόεδρος Πρωτοδικών στο Διοικητικό Πρωτοδικείο Χανίων, ενώ χαιρετισμό απηύθυνε ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης, Γεώργιος Κοντάκης. Το συντονισμό της εκδήλωσης είχε αναλάβει ο δημοσιογράφος Γιώργος Σαχίνης. Η εκδήλωση τελέστηκε υπό την αιγίδα του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης και των εκδόσεων ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, ενώ το παρών έδωσαν ο Γιώργος Μαρινάκης, δήμαρχος Ρεθύμνου και η Μαρία Λιονή, αντιπεριφερειάρχης Ρεθύμνου.
«Πριν γίνουμε κράτος είχαμε σύνταγμα»
Ως λάθος χαρακτήρισε ο κ. Αλιβιζάτος, το να θεωρούμε ορισμένες ιστορικές κατακτήσεις που επιτέλεσαν την εύρυθμη λειτουργία του ελληνικού πολιτεύματος και της δημόσιας ζωής, ως αυτονόητες, ενώ στην πραγματικότητα οι τέσσερις σπουδαίες προσωπικότητες που εξετάζει στο βιβλίο του αποδεικνύουν, ότι οι ενέργειές τους συνέβαλαν σημαντικά και καθοριστικά στη διαμόρφωση θεμελιωδών πτυχών του ελληνικού πολιτεύματος.
«Το πρώτο και κυριότερο είναι ότι ευθύς εξαρχής πριν γίνουμε κράτος είχαμε Σύνταγμα, αυτό οφείλεται κυρίως σε έναν άνθρωπο, τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, το μεγάλο «παρεξηγημένο» της Ελληνικής ιστορίας. Συνήθως δεν του αναγνωρίζεται αυτό το επίτευγμα, αλλά το βέβαιο είναι ότι το πέτυχε», ανέφερε ο κ. Αλεβιζάτος και στη συνέχεια σημείωσε ότι ο ρόλος του Χαρίλαου Τρικούπη, της δεύτερου προσώπου που μελέτησε, ήταν σημαντικός στην καθιέρωση του κοινοβουλευτισμού, «δηλαδή τη λογοδοσία της κυβέρνησης στη Βουλή».
Επιπλέον, ο κ. Αλιβιζάτος στάθηκε στα επιτεύγματα του Ελευθέριου Βενιζέλου και του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ακόμα δύο προσωπικοτήτων, των οποίων το έργο και την πορεία εξέτασε: «Το μεγάλο επίτευγμα του Βενιζέλου και το οποίο παραβλέπεται ενόψει των άλλων μεγάλων επιτευγμάτων του είναι η δικαστική ανεξαρτησία», ανέφερε, τονίζοντας ότι ο ρόλος των δικαστών ουσιαστικά έπαψε πλέον να εξαρτάται από τη βούληση του εκάστοτε υπουργού Δικαιοσύνης. Όπως σημείωσε, οι εξελίξεις που επέφερε ο εθνικός διχασμός με τις εκδιώξεις δικαστών, μπορεί να στέρησε από τον Βενιζέλο την πίστωση αυτού του επιτεύγματος, αλλά: «Το πέτυχε κυρίως δημιουργώντας το πιο ανεξάρτητο δικαστήριο στην ελληνική ιστορία, που είναι το Συμβούλιο Επικρατείας, ακόμα ως τις μέρες μας». Στη συνέχεια κάνοντας μία αναφορά στον Καραμανλή, σημείωσε την έμφαση που έδωσε στην εκτελεστική εξουσία: «Τέταρτος είναι ο Καραμανλής, ο οποίος έλεγε από παλιά ότι δεν μπορεί να κυβερνηθεί ένας τόπος, όταν για να ψηφιστεί ένας νόμος θέλεις τρεις μήνες, ειδικά στην περίοδο της ανασυγκρότησης μετά τον πόλεμο. Για αυτόν τον λόγο θέλησε να κάνει μία αποτελεσματική και ισχυρή εκτελεστική εξουσία, προσπάθεια η οποία κατηγορήθηκε βέβαια, ως κάτι το αυταρχικό, πρέπει όμως να αποδεχθούμε ότι είναι σημείο των καιρών και η εκτελεστική εξουσία πρέπει να είναι γρήγορη».
«Αν δεν έχουμε συνείδηση των συνταγματικών μας παραδόσεων, δεν θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε το επερχόμενο τσουνάμι»
Αναφορικά με τον στόχο του βιβλίου, ο κ. Αλιβιζάτος αναφέρθηκε στην προσπάθεια ανάδειξης της σημαντικής συμβολής του καθενός από τους τέσσερις σημαντικούς άντρες που εξετάζει, μέσα από την εύρεση στοιχείων για τις ζωές και το έργο τους, τα οποία δεν είναι και πάρα πολύ γνωστά. «Έψαξα για παράδειγμα στη Δημοτική Βιβλιοθήκη των Χανίων, όπου βρίσκονται τα βιβλία για τον Βενιζέλο, τι γράφει στο περιθώριο των βιβλίων, που διάβαζε ο ίδιος τότε. Είναι σημαντικό ότι, ο Βενιζέλος εδώ στην Κρήτη διακρίθηκε ως δικηγόρος των Μουσουλμάνων της Κρήτης. Πραγματικά ήταν εκείνος ο πρώτος που είπε ότι η Ελλάδα πρέπει να είναι πολυπολιτισμική δημοκρατία και να αναγνωρίσει δικαιώματα και στους Μουσουλμάνους πολίτες. Φυσικά μετά ήρθε η ανταλλαγή πληθυσμών και όλα αυτά αποδείχθηκαν φρούδα».
Παράλληλα, ο κ. Αλιβιζάτος επιχείρησε να κάνει έναν συσχετισμό του περιεχομένου του βιβλίου με τις σημερινές εξελίξεις στο δημόσιο κοινωνικό και πολιτικό βίο, κατά τον οποίο παρατηρείται μία έλλειψη εμπιστοσύνης σε θεσμούς και πρόσωπα, αλλά και μία αμφισβήτηση των λειτουργιών του πολιτεύματος. Το δυστύχημα των Τεμπών, το σκάνδαλο των υποκλοπών και άνοδος της ακροδεξιάς σε Ευρώπη και Αμερική είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα της κρίσης που βιώνει η σημερινή κοινωνία: «Αν δεν έχουμε συνείδηση των συνταγματικών μας παραδόσεων και του τι οφείλουμε σε πέντε ανθρώπους δεν θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε το επερχόμενο «τσουνάμι». Φοβάμαι ότι έρχεται μία απειλή, αυτά τα οποία θεωρούμε δεδομένα μέχρι σήμερα, χάρη και σε αυτούς τους ανθρώπους, νομίζω ότι απειλούνται. Ο καλύτερος τρόπος για να αμυνθούμε είναι να έχουμε συνείδηση των επιτευγμάτων μας, ότι δεν ήταν κάτι το ασήμαντο, αλλά με πολύ αγώνα και χάρη στο μυαλό κάποιων ανθρώπων τα κατακτήσαμε», ανέφερε ο κ. Αλιβιζάτος, συμπληρώνοντας επίσης ότι περιπτώσεις όπως τα Τέμπη, ή η υπόθεση των υποκλοπών, ή ακόμα και η άνοδος της ακροδεξιάς στην Αμερική, είναι μεν δυσάρεστες καταστάσεις, αλλά δεν πρέπει να οδηγήσουν σε ένα σημείο, «κατά το οποίο η χώρα θα είναι αδύναμη να αντιμετωπίσει αυτές τις απειλές που έρχονται».
«Κοινοβουλευτισμός, ανεξαρτησία και δικαιοσύνη τα θεμέλια του πολιτεύματος»
Ο Γεώργιος Κοντάκης, πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης στάθηκε στη χρησιμότητα τόσο του γραπτού, όσο και του προφορικού λόγου του κ. Αλιβιζάτου, σε μία εποχή με εμφανείς κινδύνους για το πολίτευμα. Συγκεκριμένα ο κ. Πρύτανης δήλωσε: «Τις εποχές που ζούμε, που αντιλαμβανόμαστε όλοι τους κινδύνους του πολιτεύματος, ο λόγος του κ. Αλιβιζάτου, ο οποίος είναι από τους καλύτερους, αν όχι ο καλύτερος συνταγματολόγος της χώρας είναι ιδιαίτερα χρήσιμος, τόσο ο προφορικός όσο και ο γραπτός λόγος. Το βιβλίο του που παρουσιάστηκε είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον, παρουσιάζει το πώς διαμορφώθηκε το πολίτευμα στην Ελλάδα και η εκδήλωση που διοργάνωσε μαζί το Τμήμα Πολιτικών Επιστημών είναι κάτι που μας έκανε ιδιαίτερα χαρούμενους για την ευκαιρία που μας έδωσε να έρθουμε κοντά με τον διακεκριμένο συγγραφέα».
Ο Αλέξανδρος Κεσσόπουλος, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης και ομιλητής στην εκδήλωση ανέφερε: «Μέσα από την πολιτική δράση των τεσσάρων προσώπων ο κ. Αλιβιζάτος αποτυπώνει σημαντικές στιγμές της πολιτικής και συνταγματικής μας ιστορίας, από την επανάσταση και τα συντάγματα του αγώνα, μέχρι και τις μέρες μας. Εκφράζει κάποιες αγωνίες για το παρόν και το μέλλον των συνταγματικών θεσμών. Ο συγγραφέας επίσης προς το τέλος του βιβλίου εκφράζει μία αγωνία, μιλάει για το επερχόμενο κακό. Δεν ξέρω τι ακριβώς έχει κατά νου, αλλά σίγουρα αναλογιζόμενοι τα θεμέλια του πολιτεύματος, όπως μπήκαν από τις τέσσερις αυτές προσωπικότητες, δηλαδή την έννοια του κοινοβουλευτισμού, την έννοια της ανεξαρτησίας, της δικαιοσύνης», ανέφερε, ενώ στη συνέχεια συμπλήρωσε ότι οι θεσμικές εξελίξεις σε Ευρώπη και Αμερική τον τελευταίο καιρό καθιστούν απαραίτητη «την εγρήγορση όλων για τη διαφύλαξη και την περιφρούρηση της δημοκρατίας».
Τέλος, ο Νίκος Βαφέας, καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής επιστήμης και Κοσμήτορας της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου εξέφρασε τη χαρά και την τιμή του Πανεπιστημίου Κρήτης για την παρουσίαση του τελευταίου βιβλίου του κ. Αλιβιζάτου, αναφέροντας: «Το βιβλίο είναι μια γενεαλογία του κοινοβουλευτισμού και του κράτους δικαίου στη χώρα μας, μέσα από τέσσερις περιπτώσεις, πολύ σημαντικών πολιτικών, αλλά που ίσως δεν έχει αναδειχθεί μέχρι σήμερα, τόσο πολύ σε βάθος, ο ρόλος του καθενός, κυρίως στο κράτος δικαίου και στους θεσμούς. Νομίζω αυτή είναι η ιδιαιτερότητα του βιβλίου. Ο κ. Αλιβιζάτος είναι από τους πιο σημαντικούς συνταγματολόγους και όχι μόνο, αλλά και πολιτειολόγους της ελληνικής διανόησης. Νομίζω ότι είναι σαφές και ρητό εξαρχής, ότι ναι μεν πρόκειται για μία γεναιολογία, αλλά ξεκινάει από το παρόν και από τα διακυβεύματα του παρόντος, δηλαδή την κρίση του κράτους δικαίου και ουσιαστικά τελειώνει και με συγκεκριμένες προτάσεις του συγγραφέα για το πώς μπορούμε να θωρακίσουμε και το κράτος δικαίου και τη Δημοκρατία σε αυτήν την πολύ ιδιαίτερη διεθνή συγκυρία».
