Ανησυχία για «άναρχη» εγκατάσταση και αντιδράσεις από την κοινωνία
«Διευρύνεται» ο ενεργειακός χώρος του νησιού με την ηλεκτρική διασύνδεση με την ηπειρωτική Ελλάδα
Σε μια «νέα εποχή» ενεργειακής αυτάρκειας ετοιμάζεται να περάσει η Κρήτη με την ηλεκτρική διασύνδεση του νησιού με την ηπειρωτική Ελλάδα τους επόμενους μήνες, καθώς ο ΑΔΜΗΕ έχει ήδη ολοκληρώσει το έργο και βρίσκεται στη φάση των απαραίτητων δοκιμών, ενώ το καλοκαίρι αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία το μεγάλο έργο.
Στο επίκεντρο με αφορμή την ηλεκτρική διασύνδεση του νησιού έρχεται η σταδιακή κατάργηση των δύο σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που λειτουργούν στο νησί αυτήν τη στιγμή και η ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), ωστόσο φαίνεται ότι αυτή η μετάβαση δεν είναι ούτε απλή, ούτε ανεμπόδιστη.
Κρίσιμα ζητήματα ανακύπτουν για την Κρήτη όσον αφορά στην περαιτέρω ανάπτυξη των ΑΠΕ, όπως είναι η δίκαιη κατανομή του ενεργειακού χώρου, καθώς και τα ανταποδοτικά οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες που με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο αποδίδεται μόλις το 3% της παραγόμενης ενέργειας στους πολίτες που έχουν επενδύσει σε ΑΠΕ, δημιουργώντας εύλογες αντιδράσεις για την άνιση κατανομή των οφελών.
Ταυτόχρονα η απουσία ενός ολοκληρωμένου χωροταξικού σχεδίου για τις ΑΠΕ και η έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού εντείνουν τις ανησυχίες, καθώς εάν δεν υπάρξει οργανωμένη διαβούλευση και σχεδιασμός με τη συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών, το κράτος ενδέχεται να λάβει μονομερείς αποφάσεις, επιβάλλοντας λύσεις που θα αγνοούν τις πραγματικές ανάγκες και επιθυμίες των κατοίκων.
Η Περιφέρεια Κρήτης ζητά την εκπόνηση ενός ειδικού χωροταξικού σχεδίου για τη σαφή καταγραφή της φέρουσας ικανότητας του νησιού, δηλαδή πόσα MW μπορούν να παραχθούν και από ποιες μορφές ΑΠΕ, ώστε να διασφαλιστεί η ενεργειακή επάρκεια χωρίς να προκληθεί υπερβολική επιβάρυνση στο περιβάλλον και στις τοπικές κοινωνίες, σε συνεργασία με τους δήμους και το Υπουργείο, προκειμένου να υπάρξει μια ορθολογική και δίκαιη κατανομή των ενεργειακών μονάδων.
Οι ανάγκες της Κρήτης είναι 900 MW, ενώ αυτήν τη στιγμή στο νησί ανεμογεννήτριες και φωτοβολταϊκά είναι εγκατεστημένα 300 MW, επεσήμανε μιλώντας με τα «Ρ.Ν.» ο αντιπεριφερειάρχης Περιβάλλοντος Νίκος Ξυλούρης.
«Δεν υπάρχει ειδικό χωροταξικό των ΑΠΕ, δεν υπάρχει φέρουσα ικανότητα στην Κρήτη, δηλαδή πόσα συστήματα θα πρέπει να εγκατασταθούν, πόσες μονάδες και πόσα MW θα πρέπει να εγκατασταθούν για να καλυφτούν οι ανάγκες της Κρήτης. Αυτό θα πρέπει να το κάνει το υπουργείο σε συνεννόηση με την περιφέρεια και τους δήμους. Πρέπει να παράγουμε και ό,τι περισσεύει να το δίνουμε στην υπόλοιπη Ελλάδα και όταν υπολείπεται να παίρνουμε, αυτή είναι η λογική της παραγωγής και της αυτονομίας», επεσήμανε ο κ. Ξυλούρης, ενώ όπως τόνισε είναι σημαντικό να εξεταστεί η χωροταξική κατανομή για να υπάρξει ισοκατανομή των βαρών έτσι ώστε όλοι να επιβαρυνθούν και όλοι να ωφεληθούν από τα ανταποδοτικά.
Εάν δεν υπάρξει σχεδιασμός και διάλογος ενδέχεται το κράτος να δώσει μόνο του τη λύση χωρίς να συνδιαλλαγεί με τους πολίτες, επεσήμανε ο κ. Ξυλούρης: «Το κράτος είναι υποχρεωμένο να δώσει ρεύμα στον κόσμο και θα δώσει. Εάν υπάρξει επιχείρημα που θα λέει με ποιον τρόπο θα γίνει η παραγωγή θα το ακούσει. Εάν υπάρχει το άκριτο «όχι» ή το άκριτο «ναι», το κράτος θα αποφασίσει ό,τι θέλει και δεν θα ακούσει τους πολίτες. Ο διάλογος τα λύνει τα προβλήματα. Ο διάλογος βρίσκει τις λύσεις. Αυτός είναι ο στόχος και η πολιτική της περιφέρειας».
Η κατανομή του ενεργειακού χώρου – Στο «παιχνίδι» οι μεγάλες εταιρείες
Καθώς το ενεργειακό τοπίο της Κρήτης βρίσκεται ήδη σε διαδικασία αναδιαμόρφωσης έχουν δοθεί άδειες από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας για έρευνα και μετρήσεις σε διάφορες περιοχές του νησιού, οι οποίες επιτρέπουν σε εταιρείες να «δεσμεύσουν» γεωγραφικές εκτάσεις για μεγάλα χρονικά διαστήματα προκειμένου να εκπονήσουν μελέτες και να καταθέσουν προτάσεις για την εγκατάσταση ενεργειακών μονάδων.
Ωστόσο η διαδικασία αυτή έχει δημιουργήσει εντάσεις, καθώς μεγάλο μέρος του ενεργειακού χώρου έχει ήδη καταληφθεί από λίγες μεγάλες εταιρείες, αφήνοντας ελάχιστο περιθώριο για μικρότερες επενδύσεις από ενεργειακές κοινότητες ή ιδιώτες.
«Ο ενεργειακός χώρος έχει ανοίξει με τις άδειες που έχει δώσει η ΡΑΕ για έρευνα και κρατούν γεωγραφικό -άρα και ενεργειακό χώρο- κάποιες εταιρείας από 10 – 15 χρόνια για να κάνουν τις μετρήσεις και τις προτάσεις τους στο υπουργείο για να πάρουν άδεια. Οπότε έχει δεσμευτεί κάποιος ενεργειακός χώρος και σταδιακά έρχονται προτάσεις σαν μελέτες που εξετάζονται ΜΠΕ (Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων) από εμάς. Οι εταιρείες που έχουν πάρει ενεργειακό χώρο εδώ και κάποια χρόνια πληρώνουν και ένα τέλος διατήρησης», επεσήμανε ο κ. Ξυλούρης.
Πρόβλημα με τα ανταποδοτικά οφέλη των πολιτών
Ένα από τα βασικά προβλήματα αφορά στα ανταποδοτικά οφέλη για τους πολίτες, που σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο, οι τοπικές κοινωνίες λαμβάνουν μόλις το 3% της παραγόμενης ενέργειας από τις ΑΠΕ.
Το ποσοστό αυτό διοχετεύεται απευθείας στους ιδιοκτήτες γης στις περιοχές όπου εγκαθίστανται οι ενεργειακές μονάδες, αφήνοντας τις τοπικές κοινωνίες χωρίς ουσιαστική αποζημίωση για την περιβαλλοντική και κοινωνική επιβάρυνση που συνεπάγεται η εγκατάσταση των ΑΠΕ.
Πρόσφατα το Υπουργείο Ενέργειας αποφάσισε να διαθέσει 200 MW για ενεργειακές κοινότητες και μικρότερες επενδύσεις πολιτών, κίνηση που αποτελεί ένα πρώτο βήμα προς την αποκέντρωση του ενεργειακού σχεδιασμού. Ωστόσο παραμένει ασαφές αν και πώς θα ακολουθήσουν περαιτέρω παραχωρήσεις ενεργειακού χώρου.
«Δυστυχώς δεν έχει αλλάξει ο νόμος για τα ανταποδοτικά που θα πρέπει να παίρνουν οι πολίτες. Αυτό που προβλέπει ο νόμος είναι ένα μικρό ποσοστό ένα 3% που πάει στους πολίτες. Πάει απευθείας στους ιδιώτες των περιοχών που θα εγκατασταθούν τέτοιες μονάδες. Το τελευταίο διάστημα πληροφορούμαστε ότι το υπουργείο ελευθέρωσε περίπου 200 MW που δοθεί στους πολίτες σε ενεργειακές κοινότητες, σε μικρότερες επενδύσεις των πολιτών, είναι ένα πρώτο βήμα. Εκτιμώ ότι το υπουργείο θα δώσει κι άλλο ενεργειακό χώρο. Σαν περιφέρεια στηρίζουν την ανακατανομή του ενεργειακού χώρου και η εκτίμησή του είναι ότι θα γίνει. Είναι πολιτική μας απόφαση να στηρίξουμε αυτήν την ανακατανομή».
Προτάσεις της περιφέρειας για δίκαιη ενεργειακή μεταρρύθμιση
Οι τοπικοί φορείς, οι δήμοι και η Περιφέρεια Κρήτης ζητούν δύο βασικές αλλαγές στο ενεργειακό μοντέλο, την αύξηση των ανταποδοτικών οφελών ώστε οι τοπικές κοινωνίες να λαμβάνουν μεγαλύτερο ποσοστό από την παραγόμενη ενέργεια, καθώς και τη δίκαιη κατανομή του ενεργειακού χώρου με χωροθέτηση που να περιλαμβάνει και ενεργειακές κοινότητες, ώστε οι πολίτες και οι μικροεπενδυτές να μπορούν να συμμετέχουν στην παραγωγή ενέργειας.
Όπως επεσήμανε ο κ. Ξυλούρης: «Η πρόταση των φορέων και των δήμων, της περιφέρειας και των ενδιαφερομένων γενικότερα είναι να αλλάξει το ποσοστό και η λογική των ανταποδοτικών. Δεν γίνεται μια περιοχή που δέχεται τόση πίεση να μην έχει ένα ανταποδοτικό όφελος το οποίο θα το απαλύνει τις επιπτώσεις. Ένα δεύτερο ζήτημα είναι ότι δεν υπάρχει κατανομή του ενεργειακού χώρου στις ενεργειακές κοινότητες ή σε ιδιώτες που θα μπορούσαν να κάνουν μικρότερες επενδύσεις ή μεγαλύτερες υπερ των πολιτών. Χρειάζεται μια άμεση ωφέλεια για του πολίτες, να μην δοθεί δηλαδή ο ενεργειακός χώρος μόνο σε μεγάλες εταιρείες».
Γραμμή Υψηλής Τάσης Χανιά – Δαμάστα
Ένα ακανθώδες θέμα είναι η κατασκευή της γραμμής υψηλής τάσης που θα συνδέει τα Χανιά με τη Δαμάστα, ένα έργο που προβλέπει την εγκατάσταση 150 πυλώνων νότια του Αρκαδίου όσον αφορά στην Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνου, που θα συνοδεύουν το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης με την ηπειρωτική χώρα. Οι τοπικές κοινωνίες ζητούν να εξεταστεί η υπογειοποίηση του δικτύου σε οικιστικές περιοχές για την αποφυγή περιβαλλοντικών και υγειονομικών επιπτώσεων.
«Ζητήσαμε από τον ΑΔΜΗΕ να μας αποτυπώσει από ποια σημεία μπορεί να γίνει υπόγειο όπως το έχουμε ζητήσει έξω από τους οικισμούς, για να μην επηρεάζει τα σπίτια και τους οικισμούς και δεν μας το έχει απαντήσει ακόμη. Επίσης, έχω ζητήσει από το ΕΛΜΕΠΑ και από το Πολυτεχνείο Κρήτης γνωμοδότηση, όπως και από το Δημόκριτο και τις έχω πάρει. Αφορούν στο κατά πόσο θα είναι επικίνδυνη η ακτινοβολία και δεύτερον εάν μπορεί να γίνει υπόγειο ή υπέργειο και εάν μπορεί να γίνει μεικτό σύστημα και ποιες είναι οι δυσκολίες του καθενός. Γνωμοδοτήσεις υπάρχουν για να βοηθήσουν την επιτροπή να πάρει τη σωστή απόφαση», υπογράμμισε ο κ. Ξυλούρης.
