-
«Βασίλειος Εμμ. Μαρκάκης» (Ρέθυμνο 2020) και «Η συμβολή της επαρχίας Αγίου Βασιλείου στην επανάσταση του Εικοσιένα» (Ρέθυμνο 2022)
Του ΑΙΜΙΛΙΟΥ ΓΑΣΠΑΡΗ*
Τα δυο παραπάνω βιβλία του Κωστή Ηλ. Παπαδάκη αφορούν την επαρχία Αγίου Βασιλείου και έρχονται να προσθέσουν πολλά νέα και ενδιαφέροντα στοιχεία, όπως και οι προηγούμενες εργασίες και εκδοτικές δραστηριότητες του συγγραφέα.
Το πρώτο έχει ως θέμα του μια πολύ σπουδαία προσωπικότητα, που άφησε ανεξίτηλα τα ίχνη της στην ιστορία της Κρήτης. Πρόκειται για τον Βασίλειο Εμμ. Μαρκάκη, που έγινε Μητροπολίτης Κρήτης και υπήρξε ο εμπνευστής και πρωτεργάτης της Γεωργικής Σχολής Μεσαράς και έζησε από το 1872 ως το 1950. Το δεύτερο περιλαμβάνει στοιχεία που αφορούν στη συμμετοχή και τη συμβολή της επαρχίας Αγίου Βασιλείου στη διάρκεια της ελληνικής επανάστασης του 1821. Η έκδοση των δυο βιβλίων πραγματοποιήθηκε με τη συνδρομή εκκλησιαστικών φορέων της περιοχής το πρώτο, του δήμου Αγίου Βασιλείου το δεύτερο.
Ο Κωστής Ηλ. Παπαδάκης οργανώνει την βιογραφία του Βασιλείου Εμμ. Μαρκάκη σε τρία μέρη. Στο πρώτο περιλαμβάνει την καθαυτό βιογραφία και σε 130 σελίδες αποτυπώνεται όλη η πορεία του ιεράρχη από την γέννησή του, στο χωριό Κεραμέ, μέχρι τον θάνατό του, στο Ηράκλειο, στις 10 Ιανουαρίου 1950. Όλα τα στοιχεία που αφορούν σε αυτήν την τόσο σημαντική προσωπικότητα της τοπικής μας εκκλησιαστικής ιστορίας αντλούνται από επίσημα αρχεία και ποικίλες πηγές που τη χρήση τους γνωρίζει πολύ καλά να χρησιμοποιεί ο συγγραφέας και συνοδεύονται από ένα πλούσιο και συχνά σπάνιο φωτογραφικό υλικό.
Οι σπουδές του Βασιλείου και η εκλογή του στη νεοσύστατη τότε επισκοπή Αρκαδίας, με έδρα τους Άγιους Δέκα, η όλη δράση του στην επισκοπή του αυτήν, η σύσταση της Γεωργικής Σχολής Μεσαράς, η δράση του, επίσης, στην Αντίσταση ενάντια στους Γερμανούς και η αποτίμηση του έργου του είναι τα βασικά στοιχεία του μέρους αυτού.
Στο δεύτερο μέρος μελετώνται τριάντα εγκύκλιοι από το αρχείο της επισκοπής Αρκαδίας, που φανερώνουν σημαντικές πτυχές και δραστηριότητες του ιεράρχη ως επισκόπου εκεί από το 1908 ως το 1941, όταν εκλέγεται Μητροπολίτης Κρήτης.
Στο τρίτο μέρος παρουσιάζεται το φιλανθρωπικό έργο και το κοινωνικό πρόσωπο του Βασιλείου, όπως το τεκμηριώνουν διάφορες πηγές και σχετικά έγγραφα. Στο τέλος του βιβλίου, σαν σε παράρτημα, υπάρχει, επίσης, ο «Παρακλητικός Κανόνας» προς την Παναγία, που έστειλε ο Βασίλειος στις ενορίες της Κρήτης για να διαβάζεται από τους πιστούς και να τους εμψυχώνει στις δύσκολες στιγμές του πολέμου.
Ο παρακλητικός αυτός κανόνας είναι αγνώστου υμνογράφου και κατά τον Κωστή Ηλ. Παπαδάκη ο ιεράρχης τον διόρθωσε σε πολλά σημεία, τον διασκεύασε και τον προσάρμοσε στα κρητικά εθνικά δεδομένα της κάθε πολεμικής αναμέτρησης (Βαλκανικών Πολέμων, Α΄ ή Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου). Εκτός, τέλος, τις εισαγωγές και τον πρόλογο του συγγραφέα, το βιβλίο συμπληρώνει πλούσια βιβλιογραφία και εικονογράφηση καθιστώντας το ελκυστικό και διαφωτιστικό για την ζωή και τη δράση του Βασιλείου και τη συμβολή του στην πορεία των πραγμάτων της Κρήτης.
Το δεύτερο βιβλίο που παρουσιάζουμε, μια εξαιρετικά προσεγμένη έκδοση, που αφορά στη Συμβολή της επαρχίας του Αγίου Βασιλείου στην επανάσταση του 1821, έρχεται να καλύψει ένα σημαντικό τομέα της έρευνας και να αναδείξει τον ρόλο που διαδραμάτισαν σημαντικά πρόσωπα της επαρχίας κατά την περίοδο αυτήν. Κριτήριο, κατά τον συγγραφέα, για να θεωρηθεί ένα γεγονός ως «αγιοβασιλειώτικο» ήταν ή να έχει σχέση με τον τόπο αυτόν ή να έχει συντελεστεί από αγωνιστές του τόπου αυτού.
Το βιβλίο εκτός από τους χαιρετισμούς του δημάρχου κ. Γ. Ταταράκη και του αντιδήμαρχου κ. Γ. Χαραλαμπάκη, τον πρόλογο και την εισαγωγή διαρθρώνεται σε 37 ενότητες. Παρουσιάζονται τόποι, όπως το μοναστήρι του Πρέβελη, που έπαιξαν κυρίαρχο ρόλο σε όλη τη διάρκεια της επανάστασης και ηρωικά πρόσωπα, όπως ο ηγούμενος Μελχισεδέκ Τσουδερός και ο αδελφός του Γεώργιος Τσουδερός. Στο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου του Μεθυστή στο Ροδάκινο υψώθηκε το λάβαρο της επανάστασης και εκεί τέθηκε και η προκήρυξη του αγώνα από τον επαναστάτη ηγούμενο. Κάθε ενότητα αφορά και μια μάχη, ένα σημαντικό γεγονός του δίκαιου αγώνα της Κρήτης για την απελευθέρωσή της από τον Οθωμανικό ζυγό. Με τον ίδιο τρόπο δίδονται και οι καταστροφές και οι λεηλασίες και τα αντίποινα των Τούρκων και των Αιγυπτίων που είχαν έρθει για να καταστείλουν το κίνημα των Κρητικών.
Ο συγγραφέας παρουσιάζει με ιστορική ακρίβεια όλα τα πολεμικά γεγονότα μέχρι το τέλος του αγώνα το 1830, όπως την καταστροφή του μοναστηριού του Πρέβελη, τον θάνατο του Μελιδόνη, του φιλέλληνα Βαλέστρα, το μαρτύριο των Αγίων Τεσσάρων Νεομαρτύρων στις 28 Οκτώβρη 1824 και τη μάχη στο Φραγκοκάστελο. Μια σειρά ηρωικών γεγονότων που εκτυλίχτηκαν από Αγιοβασιλείωτες σε όλη την Κρήτη και φανερώνουν το σθένος και την αντρεία των Κρητικών. Ονόματα λαμπρά που έδειξαν και στους σύγχρονους και στους επόμενους πόσο βαθιά ήταν ριζωμένη μέσα τους η επιθυμία για την ελευθερία. Και μπορεί να χρειάστηκαν χρόνια πολλά αγώνων και αίμα πολύ να χύθηκε για να πετύχει ο στόχος αυτός, όμως όλα αυτά τα ολοκαυτώματα μένουν στη μνήμη και διδάσκουν και οδηγούν. Όπως γράφει ο Κωστής Ηλ. Παπαδάκης, με την προκήρυξη του Κρητικού Συμβουλίου, στις 22 Απριλίου 1830, εκφράζεται η βαθιά πικρία και αγανάκτηση των πρωτεργατών του αγώνα για τη μη αναγνώριση των θυσιών και των κατορθωμάτων τους και για το ότι χρειάστηκαν να περάσουν ογδόντα, ακόμη, χρόνια και τρέξουν ατέλειωτοι ποταμοί αιμάτων, για να φτάσει η ώρα της ένωσης και της Κρήτης με την Ελλάδα, την 1 Δεκεμβρίου 1913.
Ακολουθούν στο βιβλίο πλούσια βιβλιογραφία, Ευρετήριο ονομάτων, πραγμάτων και τόπων, αλλά και η πλουσιότατη εργογραφία του συγγραφέα, που συμπληρώνουν την τόσο σημαντική αυτή έκδοση.
Τα δυο αυτά βιβλία έρχονται και συμπληρώνουν την τοπική ιστορία της επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου με δυο υπέροχες ψηφίδες. Με τα δυο αυτά βιβλία του ο Κωστής Ηλ. Παπαδάκης προσθέτει δυο νέα πολύ σημαντικά έργα στην τόσο πλούσια και ενδιαφέρουσα παρουσία του στα γράμματα και στην ιστορία του τόπου μας. Αξίζει τον έπαινο και τις ευχαριστίες όλων μας.
* Ο Αιμίλιος Γάσπαρης είναι φιλόλογος
