Από τις ιστορικές οικογένειες και οι Γενεράληδες. Μας γνώρισε τα σημαντικότερα μέλη της οικογενείας αυτής, στα άρθρα και στα βιβλία του, ο συγγενής τους Σπύρος Μαρνιέρος.
Στο σημερινό μας πρώτο μέρος της έρευνας, θα γνωρίσουμε τον σπουδαίο των Κρητικών Γραμμάτων Εμμανουήλ Γενεράλη και τον άγνωστο στους σύγχρονους αλλά παγκοσμίου φήμης αστροφυσικό Κωνσταντίνο Γενεράλη συνεργάτη του Φον Μπράουν.
Ο Εμμανουήλ Γενεράλης, γιος του περίφημου παπά-Γιώργη που υμνεί ο Σπύρος Μαρνιέρος, γεννήθηκε στο Γερακάρι το 1860.
Τα πρώτα γράμματα τα διδάχτηκε στο χωριό του, στο Μέρωνα, στο Άνω Μέρος, και στο Μοναστηράκι. Συνέχισε στο Ρέθυμνο όπου ευτύχησε να έχει δάσκαλο τον Ευθύμιο Βερνάρδο. Εργάστηκε για ένα χρόνο δάσκαλος, το 1876 και το 1877 πήγε στην Αθήνα όπου τέλειωσε το Γυμνάσιο.
Υπηρέτησε ως σχολάρχης στο Αμάρι, το 1881 αλλά η ακόρεστη δίψα του για μάθηση τον οδήγησε στην Αθήνα, όπου πήρε το πτυχίο του το 1885 και το διδακτορικό του το 1886.Πρωτοδιορίστηκε με τον τίτλο αυτό στη Νεάπολη και αργότερα ήρθε στο Ρέθυμνο. Έμεινε δέκα χρόνια και μετά υπηρέτησε στα Χανιά στην Τρίπολη, και στην Έδεσσα.
Διετέλεσε βουλευτής Αμαρίου το 1889 και το 1894. Το 1896 ήταν Γραμματέας της εν Αθήναις Κεντρικής των Κρητών Επιτροπής. Άφησε πληθώρα εκδοτικού έργου που έχει αρχειοθετήσει υποδειγματικά και παρουσιάζει στην ιστοσελίδα του ο κ. Γιάννης Παπιομύτογλου.
Ο Εμμανουήλ Γενεράλης συγκαταλέγεται ανάμεσα στους επιφανέστερους Κρήτες φιλολόγους με πολυσχιδή υπερπεντηκονταετή δράση. Παράλληλα με την άσκηση του εκπαιδευτικού του έργου και την πολιτική του δραστηριότητα, ανέπτυξε και αξιόλογη πολιτιστική και κοινωνική δράση. Διετέλεσε πρόεδρος του Θεατρικού Συλλόγου Ρεθύμνης «Αι Μούσαι», γραμματέας του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Ρεθύμνης, γραμματέας της Κεντρικής των Κρητών Επιτροπής στην Αθήνα, πρόεδρος του Γυμναστικού Συλλόγου Ρεθύμνης και του Φιλολογικού Συλλόγου Χανίων «Ο Χρυσόστομος», διευθυντής των Χανιώτικων περιοδικών Χριστιανικόν Φως και Κρητικά και τέλος πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του Ιστορικού Αρχείου Κρήτης. Πέθανε στα Χανιά το 1943.
Η αξιολόγηση των κειμένων του
Τα κείμενά του, σημειώνει ο κ. Γιάννης Παπιομύτογλου, μπορούν να ταξινομηθούν σε τρεις βασικές κατηγορίες. Στα αυτοτελή έργα, στα δημοσιεύματα σε εφημερίδες και περιοδικά και τέλος στα λήμματα στη Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια του Παύλου Δρανδάκη.
Στα δημοσιεύματα σε εφημερίδες υπάρχει μεγάλη διασπορά τόσο χρονική όσο και σε αριθμό εντύπων. Συγκεκριμένα τα κείμενά του σε εφημερίδες καλύπτουν μια περίοδο σχεδόν 60 χρόνων με το πρώτο το 1883 στον Νέο Ραδάμανθυ, την πρώτη εφημερίδα του Ρεθύμνου, που εξέδιδε ο Στυλιανός Καλαϊτζάκης και το τελευταίο το 1941 στην εφημερίδα Κρητική Επιθεώρησις του Ρεθύμνου.
Αναφορικά με τον αριθμό των εφημερίδων στις οποίες δημοσίευσε κείμενά του ο Γενεράλης, αυτές ξεπερνούν τον αριθμό των πενήντα, των οποίων ο κύριος όγκος, όπως είναι φυσικό, είναι κρητικές. Όμως παρατηρείται μια αξιοσημείωτη διασπορά δημοσιευμάτων και σε εφημερίδες εκτός Κρήτης, ακόμη και εκτός Ελλάδος. Έτσι βρίσκουμε δημοσιεύματά του σε εφημερίδες των Αθηνών κατά την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα. Επίσης το 1897 δημοσιεύει κείμενά του σε δύο εφημερίδες της Τήνου. Ακόμη βρίσκουμε δημοσιεύματά του σε εφημερίδες της Έδεσσας και του Βόλου το 1919 και 1920 αντίστοιχα και σε δύο εφημερίδες της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου το 1909.
Τα κείμενά του στον τύπο ο Γενεράλης τα δημοσιεύει είτε επωνύμως, είτε ψευδωνύμως, είτε ανωνύμως.
Ο Γενεράλης σημειώνει σε δική του αναφορά ο φιλόλογος και συγγραφέας κ. Θεόδωρος Πελαντάκης, αρθρογραφεί με πάθος και ζητά αξιοκρατία στη στελέχωση των νέων υπηρεσιών και δικαιοσύνη για το Ρέθυμνο, «πόλη των Γραμμάτων». Μάταια όμως. Ιδρύει η Κρητική Πολιτεία ένα Γυμνάσιο στο Ηράκλειο και άλλο ένα στα Χανιά, στο δε Ρέθυμνο «Επτατάξιον Δημοτικήν Σχολήν».
Αμέσως ξεσηκώθηκε η κοινωνία του Ρεθύμνου για τον εμπαιγμό. Ο Γενεράλης διασώζει και το όνομα του Ρεθεμνιώτη που ξεσήκωνε την κοινωνία με κωδωνοκρουσίες (Χαραλ. Σταματάκης). Τα τηλεγραφήματα, τα υπομνήματα, οι διαμαρτυρίες, τα δημοσιεύματα είχαν ως συνέπεια να ιδρυθεί στο Ρέθυμνο Προγυμνάσιον (= Τρεις τάξεις. Το Γυμνάσιον είχε τότε τέσσερις τάξεις).
Πρώτος διευθυντής αυτού του Προγυμνασίου Ρεθύμνου ορίστηκε δικαιωματικά ο Εμμανουήλ Γενεράλης. Το 1901 τα Προγυμνάσια μετονομάζονται σε Ημιγυμνάσια (=Τέσσερις τάξεις). Από αυτή την εποχή έχομε επίσημη ίδρυση, αφού υπάρχει μορφή κρατικής υπόστασης (Κρητική Πολιτεία) με παρουσία των ξένων-μεγάλων δυνάμεων. Από αυτό το Προγυμνάσιον σώζεται το αρχείο, που είναι διαφωτιστικό.
Από τα παραπάνω στοιχεία, τα οποία πρώτη φορά γίνονται γνωστά και τεκμηριώνονται: με κάποια ονόματα μαθητών, διδασκόντων, Σχολικής Επιτροπής, διδάκτρων, βιβλίων, μαθημάτων… συνάγεται ότι ο Εμμανουήλ Γενεράλης είναι ο θεμελιωτής της γυμνασιακής εκπαίδευσης στο Ρέθυμνο.
Σημαντική η «Αυτοβιογραφία» του
Η Αυτοβιογραφία του Γενεράλη, ένα χειρόγραφο 878 σελίδων, αναφέρεται στις αναμνήσεις του από τη ζωή του, αλλά και από την πορεία της Κρήτης από επανάσταση σε επανάσταση μέχρι να ξημερώσει η 1-1-1914 και να ενωθεί με την υπόλοιπη ελεύθερη Ελλάδα, οριστικά και αμετάκλητα.
Ο Γενεράλης ήταν από τους ελάχιστους τολμηρούς και τυχερούς-φιλομαθείς που τελείωσε και το Γυμνάσιο στην Αθήνα και το Πανεπιστήμιο, και το 1885 επέστρεψε στο Ρέθυμνο.
Στο μεταξύ είχε δημιουργηθεί το Παγκρήτιον Γυμνάσιον (στο Ηράκλειο το 1883 και στη Νεάπολη Λασιθίου το 1884 το β’ στη σειρά Γυμνάσιο στην Κρήτη). Υπενθυμίζω ότι είχαμε ακόμη τουρκοκρατία στην Κρήτη. Ο Γενεράλης, του οποίου η φήμη, ως πολύ μορφωμένου και δραστήριου, είχε προτρέξει της άφιξής του στο Ρέθυμνο, τον Σεπτέμβρη του 1885 (ήταν μόλις 25 ετών) σε συνεννόηση με τους τοπικούς παράγοντες έστησε Α’ τάξη Γυμνασίου στο Ρέθυμνο και ήταν ο μοναδικός καθηγητής της. Οδηγό είχε το πρόγραμμα του Γυμνασίου της ελεύθερης Ελλάδας και δίδαξε: Ελληνικά, Λατινικά, Ιστορία, Μαθηματικά και Φυσική Ιστορία. Θρησκευτικά δίδαξε ο Επίσκοπος και Γαλλικά ο Κ. Πετυχάκης.
Ήταν μια τάξη, που άφησε εποχή και έβγαλε έναν πρύτανη του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Νικόλαος Παπαδάκης από τις Βρύσες Αγ. Βασιλείου).Έτσι άρχισε με θριαμβευτικό τρόπο η Γυμνασιακή εκπαίδευση στο Ρέθυμνο. Το επόμενος έτος (1886) συστήθηκε Α’ Γυμνάσιο και στα Χανιά, «επίσημα», όπως στο Ηράκλειο και στη Νεάπολη Λασιθίου.
Το 1888-89 ο Γενεράλης, διευθυντής τότε του τριταξίου Γυμνασίου Ρεθύμνου. κατεβαίνει στις εκλογές και εκλέγεται βουλευτής Αμαρίου με τους Ξυπόλυτους. Το σχολείο λειτουργεί κανονικά με άλλον φιλόλογο. Η ζωή όμως και η ησυχία διαταράχθηκε από τους Καραβανάδες βουλευτές, που για πρώτη φορά έχασαν την πλειοψηφία στην Κρητική Βουλή. Συγκεκριμένα, κατέθεσαν ψήφισμα στη Βουλή ζητώντας την ένωση με την Ελλάδα, έφυγαν από τα Χανιά και έκαμαν δική τους βουλή στον Στύλο Αποκορώνου. Αυτό ήταν που περίμεναν οι Τούρκοι: Κήρυξαν στρατιωτικό νόμο. Κατάργησαν δηλαδή όλα τα προνόμια που είχαν δοθεί το 1878 με τη Σύμβαση της Χαλέπας και άρχισαν διωγμοί, φόνοι, ληστείες, κατοχή χειρότερη από κάθε προηγούμενη φάση. Οι βουλευτές, ανάμεσά τους ο Βενιζέλος, ο Γενεράλης και όλοι οι Ξυπόλυτοι (Φιλελεύθεροι) αλλά και οι Καραβανάδες (Συντηρητικοί), φυγαδεύονται στην Αθήνα.
Η κατάσταση στην Κρήτη είναι ανώμαλη, επί πολλά χρόνια, κάτω από τον στρατιωτικό νόμο που επέβαλαν οι κατακτητές. Για τη λειτουργία των σχολείων – και ιδιαίτερα του Γυμνασίου, το οποίο θεμελίωσε ο Γενεράλης – δεν σώζονται στοιχεία για να ξέρομε αν ήταν συνεχής ή αν διακόπηκε κάποιους μήνες ή χρόνια.
Από την αυτοβιογραφία μαθαίνομε, ως από μοναδική πηγή, ότι το 1890-91 ο Γενεράλης είναι πάλι καθηγητής της Β’ τάξης του Γυμνασίου Ρεθύμνου και το 1891-92 είναι διευθυντής και καθηγητής της Γ’ Γυμνασίου. Ο Γενεράλης εφαρμόζει κρυφά τους κανονισμούς λειτουργίας των Γελασίνων της Αθήνας. Το Γυμνάσιο Ρεθύμνου χάρις σ’ αυτόν, αναγνωρίζεται από το Ελληνικό κράτος.
Ο σπουδαίος αυτός άνθρωπος που η μεγάλη του προσφορά δεν εξαντλείται στο αφιέρωμα αυτό έφυγε από τη ζωή το 1943.
Κωνσταντίνος Γενεράλης: Γιατρός και αστροφυσικός
Από τους επιφανέστερους Γενεράληδες ήταν και ο μεγάλος επιστήμονας Κωνσταντίνος Γενεράλης, γιατρός και αστροφυσικός που τίμησε τη χώρα του διεθνώς. Αναφέρεται επιγραμματικά στο οδοιπορικό του Λευτέρη Κρυοβρυσανάκη στο Γερακάρι αλλά δεν βρήκα άλλες αναφορές γύρω από τη βιογραφία του. Μέχρι που ερευνώντας την εφημερίδα «Βήμα» (1958) εντόπισα ένα πρωτοσέλιδο που αναδεικνύει τη μεγάλη αυτή προσωπικότητα της αστροφυσικής.
Η αναφορά αυτή έγινε με αφορμή δημοσιεύματα αθηναϊκών εφημερίδων σύμφωνα με τα οποία ο διάσημος ελληνικής καταγωγής καθηγητής της Βιοαστροναυτικής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης Κωνσταντίνος Γενεράλης, συνέστησε την αντικατάσταση του Τζον Γκλεν από άλλον αστροναύτη, προκειμένου να προληφθούν σοβαροί κίνδυνοι που απειλούσαν την υγεία του λόγω της ψυχολογικής δοκιμασίας που είχε υποστεί από τις αλλεπάλληλες αναβολές της εκτόξευσης στο διάστημα.
Για τους νεότερους αναγνώστες μας να σημειώσουμε ότι ο Τζον Γκλεν υπήρξε ο πρώτος Αμερικανός αστροναύτης, που τέθηκε σε τροχιά γύρω από την Γη. Μετά την αποστράτευσή του, ασχολήθηκε με την πολιτική και διετέλεσε γερουσιαστής από το 1974 έως το 1999. Ο Τζον Γκλεν υπήρξε ο αρχαιότερος από τους επτά αστροναύτες, που το 1959 επιλέχθηκαν για να στελεχώσουν το εκπαιδευτικό διαστημικό πρόγραμμα «Mercury».
Η περίπτωση λοιπόν του Τζoν Γκλεν έφερε στο προσκήνιο τον Κωνσταντίνο Γενεράλη και τις μελέτες του και για την εποχή του εθεωρείτο μεγάλη μορφή της επιστήμης του ως πρωτοπόρος της Ιατρικής του Διαστήματος, σύμβουλος και επίτιμο μέλος της Ελληνικής Αστροναυτικής Εταιρίας.
Σύμφωνα με το δημοσίευμα στην εφημερίδα Βήμα (Φεβρουάριος του 1959) ο Γενεράλης είχε μυηθεί στην Αστροναυτική από τον παγκοσμίως γνωστό Γερμανοαμερικανό επιστήμονα Βέρνερ φον Μπράουν ένα από τους διαπρεπέστερους επιστήμονες στον τομέα της αεροδιαστημικής έρευνας και τεχνολογίας κατά τη διάρκεια του περασμένου αιώνα.
Ο Βέρνερ φον Μπράουν ήταν Γερμανός φυσικός και μηχανικός με σημαντική συμβολή στη δημιουργία βαλλιστικών πυραύλων και πυραύλων που μετέφεραν τους αστροναύτες στη Σελήνη. Θεωρήθηκε ως ένας από τους σημαντικότερους επιστήμονες ειδικούς σε προβλήματα σχετικά με τα διαστημικά ταξίδια. Και μπροστά στις επιστημονικές του περγαμηνές αγνοήθηκε η ναζιστική του ταυτότητα από τους Αμερικανούς που τον αξιοποίησαν για τις ανάγκες του διαστημικού τους προγράμματος.
Ο φον Μπράουν είχε συνδεθεί με στενή φιλία με τον Κωνσταντίνο Γενεράλη από το 1926 που σπούδαζαν μαζί στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης.
Ο Γερμανοαμερικανός επιστήμονας από τότε είχε διατυπώσει στο Γενεράλη τους φόβους του για τις συνέπειες της επιταχύνσεως επί του οργανισμού των αστροναυτών των διαστημοπλοίων που από την εποχή εκείνη οραματιζόταν.
Η υπόνοια αυτή στάθηκε σοβαρό κίνητρο για να ξεκινήσει τις επιστημονικές του έρευνες ο Γενεράλης. Πήρε άφθονους ποντικούς ως πειραματόζωα και άρχισε να μελετά τις αντιδράσεις τους όταν τους τοποθέτησε σε ρόδα ποδηλάτου που περιστρεφόταν με μεγάλη ταχύτητα. Πράγματι το πείραμα αυτό απέδειξε ότι η περιστροφή αυτή προκαλούσε σοβαρές βλάβες στον οργανισμό και διάρρηξη κυκλοφοριακών αγγείων του αίματος. Η διαπίστωση αυτή ενθάρρυνε το Γενεράλη να επιδοθεί με περισσότερη θέρμη στις έρευνές του πάνω στις κοσμικές πτήσεις και να γίνει έτσι ένας από τους πρωτοπόρους στο νέο τότε επιστημονικό κλάδο της Βιοαστροναυτικής.
Την εποχή που δημοσιεύτηκαν αυτά (1959) ο Γενεράλης ήταν καθηγητής του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, εργαζόταν στην κλινική του ιδρύματος και συντόνιζε το πρόγραμμα κοσμικής ακτινοβολίας εκτιμώμενος διεθνώς για τις μελέτες του αυτές.
Ήταν επίσης μέλος της Αμερικανικής Εταιρίας Πυραύλων και της Γερμανικής Εταιρίας Πυραύλων και Ερευνών διαστήματος.
Είχε στείλει μια έκθεση και στην Ελληνική Κυβέρνηση συνιστώντας τη ηθική και υλική ενίσχυση της Ελληνικής Αστροναυτικής Εταιρίας προκειμένου να συνοδεύσει τον φον Μπράουν στην Ελλάδα για μια σειρά διαλέξεων στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Η γνωμάτευσή του για την αντικατάσταση του Τζον Γκλέν είχε προκαλέσει το παγκόσμιο ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας κι ήταν επόμενο η διεθνής αυτή αναγνώριση να προκαλέσει το πρωτοσέλιδο του «Βήματος» που μας γνώρισε κάτι περισσότερο για την προσωπικότητα του Κωνσταντίνου Γενεράλη.
