Ο επαγγελματικός προσανατολισμός αποτελεί μία διαδικασία εκμάθησης του εαυτού και λήψης αποφάσεων, βοηθώντας τους νέους να αναγνωρίσουν δεξιότητες, αξίες και ενδιαφέροντα, ενώ παράλληλα προετοιμάζει εκπαιδευτικούς και μαθητές να ανταποκριθούν στις προκλήσεις της αγοράς εργασίας μέσα από τη βιωματική μάθηση και τη σωστή διαχείριση άγχους
Ο επαγγελματικός προσανατολισμός παρότι βρίσκεται στο επίκεντρο μαθητών, φοιτητών και γονέων αποτελεί ένα μόνο κομμάτι ενός «ταξιδιού αυτογνωσίας», για όλα εκείνα τα άτομα που επιδιώκουν να μάθουν τη διαδικασία αναγνώρισης των προσωπικών χαρακτηριστικών τους, των δυνατοτήτων τους και κυρίως των επιθυμιών τους. Με την ταχύτατη εξέλιξη της τεχνολογίας και τις αλλαγές στην αγορά εργασίας, η ανάγκη για προσαρμοστικότητα και συνεχόμενη εκπαίδευση γίνεται πιο επιτακτική από ποτέ, όχι μόνο για τους μαθητευόμενους, αλλά και για τους ίδιους τους εκπαιδευτές, οι οποίοι καλούνται να υιοθετήσουν βιωματικά και ενεργητικά μοντέλα διδασκαλίας. Ο σύγχρονος επαγγελματικός προσανατολισμός δεν επικεντρώνεται μόνο στην αναγνώριση δεξιοτήτων και ενδιαφερόντων, αλλά και στην ενίσχυση της αυτογνωσίας και της ικανότητας λήψης αποφάσεων. Επιπλέον, βοηθά τους νέους να κατανοήσουν τις τάσεις της αγοράς και να αναπτύξουν δεξιότητες που θα τους επιτρέψουν να αντεπεξέλθουν στις προκλήσεις του μέλλοντος.
Στην ημερίδα που διοργάνωσε η Ιερά Μητρόπολη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου σε συνεργασία με το Γραφείο Συμβουλευτικής και Επαγγελματικού Προσανατολισμού «Carriera lab», το Διαδραστικό Ινστιτούτο Εκπαίδευσης «Εκπαιδευτήριο», το Κέντρο Ξένων Γλωσσών «Τρίπτυχο», το Κέντρο Συμβουλευτικής και Ψυχολογίας «Σύζευξη» και η εταιρεία Συμβούλων Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Σταδιοδρομίας «Career Counseling» το απόγευμα του Σαββάτου 18/1 στο Κέντρο Πολιτισμικής και Κοινωνικής Διακονίας της Ι.Μ Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου «Θεομήτωρ», προσεγγίστηκαν θεματικές, όπως ο ρόλος του σύγχρονου Έλληνα εκπαιδευτικού στη διδασκαλία του μέλλοντος, η επαγγελματική πληροφόρηση που οφείλει να παρέχεται στα νέα παιδιά, η διαχείριση του άγχους ως κομβικός παράγοντας απόδοσης στις εξετάσεις και εξασφάλισης ψυχικής ευεξίας και οι δυνατότητες διασύνδεσης με σπουδές στο εξωτερικό.
«Ο μαθητής πρέπει να είναι ειλικρινής, ξεκάθαρος και αποφασισμένος»
Ο ρόλος των συμβούλων επαγγελματικού προσανατολισμού είναι κομβικός στη χαρτογράφηση μιας σωστής κατεύθυνσης, η οποία θα οδηγήσει στην απάντηση σε καίριες ερωτήσεις, αλλά και στην ανακάλυψη συνθηκών και χαρακτηριστικών που δεν ήταν γνωστά μέχρι πρότινος, σύμφωνα με την Ιωάννα Καψή, πολιτική επιστήμονα και σύμβουλο επαγγελματικού προσανατολισμού: «Η επαγγελματική πληροφόρηση για την οποία μιλήσαμε είναι πολύ σημαντική. Αφότου ο ενδιαφερόμενος έχει κάνει όλη τη διαδικασία για να δει τι είναι αυτά που ο ίδιος διαθέτει, εκεί βοηθάει ο σύμβουλος. Να βοηθήσει τον ενδιαφερόμενο να ανακαλύψει τον εαυτό του, γιατί πολλές φορές υπάρχουν πράγματα για εμάς, που δεν τα γνωρίζουμε και μέσα από μία διαδικασία μπορούμε να τα εντοπίσουμε. Αφότου το κάνει αυτό, το κομμάτι της πληροφόρησης είναι καθοριστικό για τη λήψη απόφασης».
Αναφορικά με το ποια θεωρούνται ή θα έπρεπε να είναι τα βασικά κριτήρια για την λήψη αποφάσεων επαγγελματικού προσανατολισμού, η Λία Αχλαδά, Σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού και ψυχολόγος ανέφερε: «Αρχικά ο ενδιαφερόμενος πρέπει να χτίσει και να δημιουργήσει το ατομικό του προφίλ και να το συσχετίσει με την πληροφόρηση που θα λάβει. Το ατομικό προφίλ είναι τα προσωπικά χαρακτηριστικά, οι ικανότητες και δεξιότητες, τα επαγγελματικά ενδιαφέροντα, οι επαγγελματικές αξίες, αυτές δηλαδή που δίνουν νόημα στη δουλειά μας, τι είναι αυτό που μας κάνει να μην κοιτάζουμε το ρολόι, για να φύγουμε σπίτι μας και τις συνθήκες εργασίας, δηλαδή τι είναι αποδεκτό για τον ίδιο, σε ποια κατάσταση θα ήθελε να δουλεύει. Υπάρχουν επαγγέλματα όπως για παράδειγμα ο γεωπόνος. Πρέπει να αναρωτηθεί αν είναι αποδεκτό για τον ίδιο να λειτουργεί σε εξωτερικό χώρο. Στην ουσία είναι ένα ταξίδι αυτογνωσίας».
Παράλληλα, κάθε διαδικασία δεν μπορεί να καταστεί επιτυχημένη αν δεν υπάρχουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις ήδη από τη μεριά του ενδιαφερόμενου, όπως είναι διασφάλιση μίας ειλικρινούς προσέγγισης απέναντι στην αναζήτηση επαγγελματικής κατεύθυνσης και φυσικά προθυμίας να εντοπιστεί η βέλτιστη δυνατή λύση. Η κ. Καψή πρόσθεσε: «Πρέπει να είναι ειλικρινής, να θέλει να ψάξει και να βρει, να τολμήσει να εντοπίσει αυτά που τον εκφράζουν και τον βοηθήσουν στο να καταλήξει σε τι επιλέγει να κάνει τελικά. Άρα πρέπει να είναι ειλικρινής, ξεκάθαρος και αποφασισμένος».
«Το παιδί δεν πρέπει να είναι παθητικός δέκτης»
Ένα καινοτόμο και σύγχρονο μοντέλο ενεργητικής, βιωματικής διδασκαλίας είναι η πρόταση της Αθηνάς Καμπουράκη, φιλολόγου, για την ταχύτερη ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των παιδιών και της προετοιμασίας τους για τις απαιτήσεις του εκπαιδευτικού συστήματος, αλλά και την ίδια τη ζωή. «Η ενεργητική μάθηση είναι μία μέθοδος διδασκαλίας, η οποία λειτουργεί περισσότερο στο εξωτερικό. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού πρέπει να αλλάξει, γιατί έρχεται σε αντιπαράθεση με τον παραδοσιακό ρόλο της εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Η ενεργητική μάθηση αναπτύσσει ιδιότητες μέσα από το σχολείο, στη δομή του και τη βάση και μετά έρχεται ο επαγγελματικός προσανατολισμός, για να τις εξελίξει. Πρόκειται για μία καινοτόμα διαδικασία για τα ελληνικά δεδομένα, η οποία μέσα από κάποια εργαλεία αναπτύσσουν την κριτική σκέψη του παιδιού, ενισχύουν την προσαρμοστικότητα, αυξάνουν την αυτοπεποίθηση και τα προετοιμάζουν καλύτερα για τη ζωή και για τις εξετάσεις».
Η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών καθίσταται επίσης απαραίτητη στην υιοθέτηση της ενεργητικής μάθησης, από τη στιγμή που διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην καθημερινότητα των παιδιών, τα οποία περνούν σχεδόν τη μισή τους ημέρα, μέσα στο σχολικό περιβάλλον. «Θέλω να καταφέρω να περάσω αυτόν τον τρόπο και στα ανώτερα κλιμάκια, για να μπορέσω να κατοχυρώσω μία μέθοδο, που θα διδάσκει εκπαιδευτικούς, να μαθαίνουν τον τρόπο της ενεργητικής μάθησης. Άμα σωθεί το παιδί υπάρχει ελπίδα. Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του, το παιδί το περνάει στο σχολείο. Αν αυτό γίνεται παθητικός δέκτης, τότε θα είναι δυσλειτουργικό αυτό για τη μετέπειτα ζωή του», σημείωσε η κ. Καμπουράκη.
Αναφορικά με τις συνθήκες που πρέπει να αλλάξουν, αλλά και τις δυσκολίες που εντοπίζονται και πρέπει να αντιμετωπιστούν, η κ. Καμπουράκη ανέφερε: «Αυτό που πρέπει να αλλάξει είναι ο τρόπος διεκπεραίωσης του μαθήματος, το πώς μπορεί να αλλάξει μορφολογικά μία τάξη. Η λειτουργία είναι το αμέσως επόμενο βήμα. Δεν πρέπει να γίνεται απλή μετάδοση γνώσης, στείρα απομνημόνευση. Έχουμε αρκετά εμπόδια, όμως έχουμε λύσεις. Ο τρόπος με τον οποίο διδάσκεις το μάθημά σου είναι καθαρά προσωπική σου επιλογή».
«Πολλές υποτροφίες από Αμερική δεν ζητούνται καν»
Έναν αληθινό γρίφο αποτελεί το ελληνικό μηχανογραφικό, με τα παιδιά να καλούνται να επιλέξουν ανάμεσα σε εκατοντάδες σχολές, γεγονός που θέτει επιπρόσθετα εμπόδια στην ήδη απαιτητική διαδικασία επιλογής προσανατολισμού, με αποτέλεσμα πολλά παιδιά να μετανιώνουν τις αποφάσεις τους. Η έλλειψη σωστής ενημέρωσης πριν από την επιλογή σχολής είναι καθοριστικός παράγοντας που οδηγεί στις λάθος επιλογές, σύμφωνα με όσα δήλωσε ο Χρήστος Ατλάσης, σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού. «Στην Ελλάδα, το μηχανογραφικό έχει 450 σχολές περίπου, πρόκειται για μία πραγματική σπαζοκεφαλιά, γεγονός που σημαίνει ότι χωρίς σωστή ενημέρωση τα παιδιά δύσκολα θα μπορέσουν να κάνουν σωστές επιλογές, όπως άλλωστε δείχνουν και οι έρευνες ότι 8 στα 10 παιδιά, με το πτυχίο στο χέρι, αφότου αποφοιτήσουν, λένε ότι έκαναν λάθος επιλογή, γιατί δεν είχαν σωστή ενημέρωση στα 18».
Ο κ. Ατλάσης παρευρέθηκε στην ημερίδα προκειμένου να μιλήσει για τις προοπτικές της φοίτησης στο εξωτερικό, οι οποίες παρότι πολλές και διαφορετικού τύπου, δεν αξιοποιούνται κατάλληλα από τους Έλληνες. Μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις, παρότι κατάλληλες για ορισμένους μαθητές, το γεγονός ότι δεν τις γνωρίζουν καν, οδηγεί στο να μην κάνουν ούτε αιτήσεις για υποτροφίες και φοίτηση με μηδενικά δίδακτρα. «Υπάρχουν πάρα πολλές ευκαιρίες, δηλαδή υπάρχουν εξαιρετικές επιλογές χωρίς δίδακτρα στην Ευρώπη, αλλά και πάρα πολλές υποτροφίες στην Αμερική. Πολλά παιδιά δεν γνωρίζουν ότι ένας μεγάλος αριθμός υποτροφιών από την Αμερική, επιστρέφουν κάθε χρόνο χωρίς να έχουν διατεθεί, γιατί δεν ζητήθηκαν καν ή δεν ζητήθηκαν σωστά».
«Πρέπει να θέτουμε «έξυπνους» στόχους για την καλύτερη διαχείριση του άγχους»
Μία σημαντική πρόκληση που καλούνται να αντιμετωπίσουν πολλά παιδιά, ιδιαίτερα στις τάξεις του λυκείου, είναι αυτό του άγχους και της πίεσης, συναισθημάτων που επηρεάζουν άμεσα την απόδοσή τους σε εξεταστικές διαδικασίες, αλλά πηγάζουν πολλές φορές από την κακή διαχείριση που κάνουν οι ίδιοι οι μαθητές. «Το άγχος μερικές φορές καθιστά τα παιδιά μη λειτουργικά στην απόδοσή τους, παρεμβάλλει σε πολλά κομμάτια, ένα από τα πιο βασικά είναι η διαχείριση χρόνου, γιατί αγχωνόμαστε και αναπτύσσουμε διάφορα καταστροφολογικά σενάρια, η ενέργειά μας στρέφεται εκεί και χάνουμε πολύτιμο χρόνο», ανέφερε μεταξύ άλλων η Μαρίνα Κρητικού, ψυχολόγος, η οποία εκπόνησε ομιλία με θέμα «Διαχείριση χρόνου και άγχους πριν τις εξετάσεις». Αναφορικά με τις λύσεις που υπάρχουν για την αντιμετώπιση των αγχωδών διαταραχών, η κ. Κρητικού πρότεινε τη σωστή διαχείριση χρόνου και το θέσιμο S.M.A.R.T. στόχων, δηλαδή στόχοι οι οποίοι είναι συγκεκριμένοι, μετρήσιμοι, επιτεύξιμοι, σχετικοί και χρονικά περιορισμένοι, «Πρέπει να μπορούμε να φτιάχνουμε στόχους, οι οποίοι να είναι smart και να φτιάχνουμε το πρόγραμμά μας, ώστε να έχει και στιγμές χαλάρωσης και στιγμές παραγωγικού διαβάσματος», πρόσθεσε.
