Η ιστορία του νερού ισοδυναμεί με την ιστορία του κόσμου και η ιστορία της ποιότητας του νερού με την ιστορία της ζωής.
Στον αναπτυγμένο κόσμο και φυσικά στη χώρα μας, η υγεία έχει βελτιωθεί σημαντικά από τα μέσα του προηγούμενου αιώνα και μετέπειτα. Αυτό, όπως κατ’ επανάληψη έχει αναφερθεί, οφείλεται όχι μόνο στις εξελίξεις στις επιστήμες υγείας ή/και τη βελτίωση των ιατρικών υπηρεσιών. Κυρίως, οφείλεται στους υδραυλικούς και τους υγιεινολόγους Μηχανικούς και φυσικά στους Φορείς/Οργανισμούς Νερού, που ιδρύθηκαν μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο και λειτουργούν επιτυχώς σ’ ολόκληρο σχεδόν το δυτικό κόσμο. Στη χώρα μας συνέβαλε σημαντικά η ίδρυση και λειτουργία των Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης-Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) από την αρχή της 10/ετίας του ΄80, που οδήγησε στη διαθεσιμότητα νερού ασφαλούς και συνεχώς βελτιούμενης ποιότητας. Το ίδιο συνέβη και στην Κρήτη, όπου ιδρύθηκαν 12 ΔΕΥΑ, που καλύπτουν το 82,6% του μόνιμου πληθυσμού της και το ήμισυ περίπου της έκτασής της (Tzanakakis et al., 2020).
Δυστυχώς όμως, τα τελευταία χρόνια, η λειτουργία των ΔΕΥΑ συνεχώς υποβαθμίζεται. Ιδιαίτερα μετά την ενεργειακή κρίση, η κατάσταση των ΔΕΥΑ επιδεινώθηκε σοβαρά. Έτσι σήμερα, πολλές ΔΕΥΑ απειλούνται με κατάρρευση με σοβαρές επιπτώσεις για το περιβάλλον και κυρίως στη δημόσια υγεία, όπως πολύ ορθά ειπώθηκε από τον κ. Γιώργο Μαρινάκη, Δήμαρχο Ρεθύμνου και Πρόεδρο της Ένωσης των ΔΕΥΑ, στην κοινή σύσκεψη των ΔΕΥΑ των Περιφερειακών Ενοτήτων Θεσσαλονίκης, Σερρών και Κιλκίς, στέλνοντας ξεκάθαρο μήνυμα για τις ΔΕΥΑ της χώρας και φυσικά στα Υπουργεία Εσωτερικών και Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Ειδικότερα τα κύρια προβλήματα που απασχολούν τις ΔΕΥΑ είναι:
(α) Η υποστελέχωσή τους. Π.x. το προσωπικό της ΔΕΥΑ Ηρακλείου αριθμούσε 245 άτομα την 10/ετία το ‘90, τότε που ο εξυπηρετούμενος πληθυσμός της ήταν περίπου το ήμισυ του σημερινού. Σήμερα το προσωπικό είναι μόνο 120 άτομα, αρκετά έχουν ήδη συνταξιοδοτηθεί και κάποια συνεχίζουν να εργάζονται ακόμη, για την αντιμετώπιση πιεστικών αναγκών.
(β) Η αύξηση του λειτουργικού κόστους. Η ενεργειακή κρίση και οι υπέρογκες αυξήσεις στους λογαριασμούς ρεύματος έχει δυσμενείς επιπτώσεις στη λειτουργία των ΔΕΥΑ και κατ΄επέκταση στην τιμολόγηση του νερού, που οδηγεί στην αναπόφευκτη επιβάρυνση των πολιτών. Από τον Αύγουστο του 2021 μέχρι σήμερα έχει διπλασιασθεί το ενεργειακό κόστος της παραγωγής πόσιμου νερού και της επεξεργασίας και διάθεσης των υγρών αποβλήτων, που αποτελούν τις κύριες δραστηριότητες των ΔΕΥΑ. Π.x. στη ΔΕΥΑ Ηρακλείου στην πιο πυκνοκατοικημένη λαϊκή συνοικία των Δειλινών, με μοναδική χρήση νερού την οικιακή, οι τελευταίοι λογαριασμοί κυμαίνονται από 350 μέχρι 1100 €.
(γ) Η αδυναμία χρηματοδότησης και αδειοδότησής τους για την εγκατάσταση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ), με προτεραιότητα έναντι των ιδιωτών, προκειμένου να αποκτήσουν την ικανότητα ιδιοπαραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε να μπορούν να μειώσουν το κόστος της παραγωγής του πόσιμου νερού και της επεξεργασίας και διάθεσης ή επαναχρησιμοποίησης των εκροών υγρών αποβλήτων.
(δ) Η πολιτεία δεν ανταποκρίνεται στην αναγκαιότητα μείωσης του φόρου προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) στο πόσιμο νερό από 13% σε 6%, που διεκδικεί η Ένωση των ΔΕΥΑ από το 2020, προκειμένου να ανακουφιστούν οι καταναλωτές οι οποίοι πλήττονται από το γενικό σαρωτικό κύμα ακρίβειας.
Σήμερα επιβάλλεται η άμεση αναδιάταξη και ενίσχυση των ΔΕΥΑ προκειμένου να καλύψουν ολόκληρη τη χώρα και φυσικά το σύνολο του πληθυσμού της. Έτσι, θα βελτιωθεί η σημερινή κατάσταση, θα συμβάλει στη διατήρηση/βελτίωση της ποιότητας του πόσιμου νερού και την αύξηση του προσδόκιμου ορίου ζωής σε ολόκληρη τη χώρα και θα αποφευχθεί η ιδιωτικοποίησή τους. Επίσης θα πρέπει κατά προτεραιότητα να χρηματοδοτηθούν οι ΔΕΥΑ μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης, προκειμένου να μειώσουν το ενεργειακό κόστος τους. Τέλος, οι ΔΕΥΑ πρέπει με την μέγιστη δυνατή προσοχή και γνώση: (α) να επανασχεδιαστούν και να οργανωθούν για βέλτιστη λειτουργία, (β) να καλύψουν τη συνολική έκταση της χώρας και ει δυνατόν πλήρεις λεκάνες απορροής, και (γ) να στελεχωθούν με άρτια εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό.
Βιβλιογραφία
Tzanakakis, V. A., Angelakis, A. N., Paranychianakis, N. V., Dialynas, Y. G., and Tchobanoglous, G. (2020). Challenges and Opportunities for Sustainable Management of Water Resources in the Island of Crete, Greece. Water 2020, 12(6), 1538; https://doi.org/10.3390/w12061538.
