Ο φορέας απένειμε δύο τιμητικές πλακέτες στον δήμο Ρεθύμνης και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ρεθύμνης αντίστοιχα σε ειδική τελετή που πραγματοποιήθηκε στο Τέμενος Ιμπραήμ Χαν
Οι προσπάθειες ανάδειξης και συντήρησης του φρουρίου Φορτέτζα επί σειρά ετών ώστε το ενετικό φρούριο να διατηρεί μέχρι σήμερα την αίγλη και την ομορφιά του και να αποτελεί σήμα κατατεθέν για την πόλη και τους χιλιάδες επισκέπτες του, επιβραβεύτηκαν από τον διεθνή φορέα «The fortress study group», μια ομάδα μελετητών από χώρες όπως η Αγγλία, η Γερμανία και η Αυστρία, ειδικών σε θέματα οχυρωματικής αρχιτεκτονικής και φρουρίων.
Η τελετή πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Τρίτης στο Τέμενος Ιμπραήμ Χαν παρουσία του δημάρχου Γ. Μαρινάκη που παρέλαβε την τιμητική πλακέτα για τον δήμο, της αρχαιολόγου Αναστασίας Φιολιτάκη που παρέλαβε την έτερη τιμητική πλακέτα για την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου, της αντιπεριφερειάρχη Μαρίας Λιονή, του αντιδημάρχου Μάνου Τσάκωνα, του διοικητή της Π.Υ. Ρεθύμνου Νίκου Ζανιδάκη, του λιμενάρχη Ρεθύμνου Κώστα Καστρινάκη και του Απόστολου Νησωτάκη, Αστυνομικού Δ/ντη στο επιτελείο της Αστυνομικής Διεύθυνσης Ρεθύμνης.
Ο Τζον Χάρις, πρόεδρος της «The Fortress Study Group» εμφανίστηκε εντυπωσιασμένος από το κάστρο, ενώ όπως είπε ιδιαίτερη εντύπωση του έκανε η αναστύλωση μίας ράμπας, στη νοτιοδυτική πλευρά: «Αυτό που βρίσκουμε πολύ ενδιαφέρον και ελκυστικό είναι ότι τώρα πια κοινότητες και αρχές έχουν κινητοποιηθεί και αναδεικνύουν και στηρίζουν μνημεία, κάτι το οποίο παλαιότερα δεν συνέβαινε. Το γεγονός ότι το κράτος και η Περιφέρεια βοηθάει και χρηματοδοτεί προκειμένου να συντηρούνται, είναι πολύ σημαντικό» είπε και συνέχισε λέγοντας ότι: «Ένα μέρος αυτού του κάστρου, η ράμπα, που έχει αναστηλωθεί πλήρως έχει κάνει μεγάλη εντύπωση, καθώς σε άλλα σημεία τέτοιες αντίστοιχες ράμπες δεν έχουν ξανά χτιστεί, έχουν μείνει εγκαταλελειμμένες. Ειδικά το γεγονός ότι δόθηκε σημασία και σε αυτό το κομμάτι, μας δίνει το έναυσμα να θεωρήσουμε ότι πραγματικά αξίζει η βράβευση και για το σύνολο του κάστρου, αλλά και ειδικά για την αναστηλωμένη ράμπα».
«Εκτός από την αρχιτεκτονική αξία των φρουρίων συνεκτιμώνται επίσης ο συμβολισμός τους, ο ρόλος που έχουν διαδραματίσει στο ιστορικό γίγνεσθαι, τα έργα συντήρησης και αναστήλωσής τους και όλες οι τεχνικές παρεμβάσεις τις οποίες έχουν δεχθεί» είπε.
Την αποστολή του «The Fortress Study Group» στο Ρέθυμνο απαρτίζουν 19 επιστήμονες οι οποίοι είχαν την ευκαιρία να ξεναγηθούν στους χώρους της Φορτέτζα και να διαπιστώσουν ιδίοις όμμασιν τη μέριμνα που έχει ληφθεί για τη διατήρησή του σε καλή κατάσταση, αλλά και τα έργα βελτίωσης και αναβάθμισής του.
Ο Eric C.B. Cauchi , διευθυντής τουριστικής εταιρείας που εδρεύσει στη Μ. Βρετανία που οργάνωσε την εκδήλωση της επίσκεψης των μελετητών του γκρουπ σημείωσε ότι: «The Fortress Study Group στα ελληνικά σημαίνει Όμιλος Μελέτης Κάστρων και Οχυρωματικών Έργων. Είναι ένας όμιλος που ξεκίνησε από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης πριν από 50 χρόνια και ειδικεύεται στη μελέτη κάστρων, φρουρίων όχι μόνο στη Βρετανία, αλλά και σε άλλες χώρες που έχουν αξιόλογα κάστρα και οχυρά».
Α. Φιολιτάκη: «Το επίπονο, ωστόσο, έργο της ανάδειξης του φρουρίου συνεχίζεται»
Η αρχαιολόγος Αναστασία Φιολιτάκη εκ μέρους της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου και της αναπληρώτριας προϊσταμένης της, κ. Ελένης Παπαδοπούλου, ευχαρίστησε τα μέλη του «Fortress Study Group» για την απονομή της τιμητικής πλακέτας στην Εφορεία: «Η απονομή αποτελεί τιμή και αναγνώριση των αδιάκοπων προσπαθειών της Υπηρεσίας για την προστασία, την αποκατάσταση και την ανάδειξη του φρουρίου της Φορτέτζα και μας δίνει δύναμη να συνεχίσουμε το έργο μας», ανέφερε χαρακτηριστικά στη διαίρεσα της εκδήλωσης.
Στον σύντομο χαιρετισμό της μίλησε για το κάστρο της Φορτέτζα, φρούριο το οποίο δεσπόζει στο βραχώδες βόρειο άκρο του Ρεθύμνου και αποτελεί το κύριο τοπόσημο της πόλης. Αναφερόμενη στην ιστορία του φρουρίου, δήλωσε: «Η ιστορία του, από τη θεμελίωσή του στις 13 Σεπτεμβρίου του 1573, έως και σήμερα είναι συνυφασμένη με την ιστορία της ίδιας της πόλης. Κατασκευασμένο στον λόφο του Παλαιοκάστρου, στο β΄ μισό του 16ου αιώνα, σκοπό είχε να προστατέψει το Ρέθυμνο από τις πειρατικές επιδρομές και τον οθωμανικό κίνδυνο». Αναφερομένη στις εργασίες που έχουν γίνει, η κ. Φιολιτάκη σημείωσε: «Οι προσπάθειες αποκατάστασης και ανάδειξης του φρουρίου ξεκινούν ήδη από τα μέσα του 20ου αιώνα και εντατικοποιούνται από τη δεκαετία του 1990 και μετά. Με χρηματοδοτήσεις από ευρωπαϊκά προγράμματα και σε αγαστή συνεργασία με τις Κεντρικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού, την Περιφέρεια Κρήτης και το Δήμο Ρεθύμνης, η Αρχαιολογική Υπηρεσία, προχωρά στις εργασίες αποκατάστασης του φρουρίου. Από τα πρώτα κτήρια που αναστηλώνονται με χρηματοδότηση από το Β΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, την περίοδο 1997-1999, είναι η αποθήκη του πυροβολικού, το κτήριο του Ρέκτορα και η κατοικία των Συμβουλών, ενώ εργασίες πραγματοποιούνται και στον προμαχώνα του Αγίου Παύλου. Τη δεκαετία του 2000, με χρηματοδότηση από το Γ΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, αποκαθίστανται το συγκρότημα της ανατολικής πυλίδας, το τέμενος Ιμπραήμ Χαν, η βόρεια πυλίδα και το συγκρότημα των αποθηκών της, καθώς και ο επιπρομαχώνας του Αγίου Λουκά. Με την επόμενη προγραμματική περίοδο, στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2007-2013, ολοκληρώθηκε η αποκατάσταση του Δίδυμου κηρίου.
Παράλληλα με τις εργασίες αποκατάστασης των κτηρίων και τμημάτων του οχυρού περιβόλου και στο πλαίσιο μιας συνολικής προσέγγισης στην ανάδειξη του φρουρίου, υλοποιήθηκε μια σειρά ενεργειών που περιλάμβανε την έγκριση από το Υπουργείο Πολιτισμού της χρήσης των κτηρίων και την κατασκευή του πλακόστρωτου της κεντρικής διαδρομής από την είσοδο του φρουρίου έως και το κτήριο των Συμβούλων.
Οι εργασίες για την αποκατάσταση του φρουρίου συνοδεύονταν από την απαιτούμενη αρχαιολογική έρευνα, η οποία έφερε στο φως σημαντικά στοιχεία για την ιστορία του φρουρίου και ανέδειξε λεπτομέρειες ως προς την κατασκευή των κτηρίων. Σημαντική είναι η πραγματοποίηση ανασκαφικής έρευνας στο χώρο ανατολικά του επιπρομαχώνα του Αγίου Λουκά, η οποία έφερε στο φως σημαντικά οικιστικά κατάλοιπα της ελληνιστικής περιόδου, επιβεβαιώνοντας με αυτόν τον τρόπο την κατοίκιση στο λόφο του Παλαιοκάστρου κατά την αρχαιότητα.
Η έρευνα επεκτάθηκε επίσης και σε θέματα προστασίας του φρουρίου. Η Φορτέτζα αποτέλεσε αντικείμενο έρευνας στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού ερευνητικού προγράμματος STORM για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στα μνημεία.
Συνοψίζοντας, τις τελευταίες δεκαετίες σχεδόν το σύνολο του επιστημονικού και τεχνικού προσωπικού της Υπηρεσίας με την καθοδήγηση και την εποπτεία των Διευθυντών της Εφορείας, ασχολήθηκε με την ανάδειξη και την προστασία του φρουρίου. Το επίπονο, ωστόσο, έργο της ανάδειξης του φρουρίου συνεχίζεται. Στο πλαίσιο προγραμματικής σύμβασης μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού, της Περιφέρειας Κρήτης και του Δήμου Ρεθύμνης έχει εκπονηθεί η προμελέτη για την αποκατάσταση των υπολοίπων κτηρίων και του περιβάλλοντος χώρου της Φορτέτζα, έργο που διαχειρίζεται ο Δήμος Ρεθύμνης, ενώ το δύσκολο και απαιτητικό έργο της αποκατάστασης των τειχών βρίσκεται στη διαδικασία ανάθεσης της μελέτης».
Γ. Μαρινάκης: «Επιβραβεύεται μια επίμονη, επίπονη διαχρονική συλλογική προσπάθεια διάσωσης και ανάδειξης του φρουρίου»
Από την πλευρά του ο δήμαρχος Ρεθύμνης, Γιώργης Μαρινάκης, εμφανίστηκε συγκινημένος για την τιμητική διάκριση που αφορά, όπως είπε, το σημαντικότερο μνημείο του Ρεθύμνου και ένα από τα ιστορικότερα και καλά συντηρημένα μνημεία της Κρήτης. Το φρούριο Φορτέτζα, όπως ανέφερε, κηρύχθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο το 1939 και είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την πλούσια πολιτισμική ιστορία του Ρεθύμνου την οποία συνοδεύει από τον 16ο αιώνα και συγκεκριμένα από την ημέρα της θεμελίωσής του το 1573 έως και σήμερα.
«Για μας τους Ρεθεμνιώτες το φρούριο είναι συνυφασμένο με την προσωπική και κοινωνική μας ταυτότητα, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος τη συλλογικής μας μνήμης και της ίδιας μας της ζωής. Ενταγμένο αρμονικά στις λειτουργίες της πόλης και την καθημερινότητα, τροφοδοτεί με την ανθεκτικότητα το μεγαλείο του, την εσωτερική μας δύναμη, την πίστη μας στις κοινές ιστορικές μας καταβολές που ενδυναμώνουν την κοινωνική μας συνοχή και συμπόρευση».
Ο Γιώργος Μαρινάκης συνέχισε λέγοντας πως «Με τη συγκεκριμένη διάκριση επιβραβεύεται μια επίμονη, επίπονη, διαχρονική συλλογική προσπάθεια διάσωσης και ανάδειξης του φρουρίου, στην οποία συμμετέχουν με αφοσίωση και δυναμικές διεκδικήσεις ο δήμος Ρεθύμνης, η Περιφέρεια Κρήτης και η Αντιπεριφέρεια Ρεθύμνης, η Εφορείας Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου, θεσμοθετημένες συλλογικότητες και η τοπική κοινωνία».
Ιδιαίτερη αναφορά έκανε ο κ. Μαρινάκης στην ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού με την οποία έχει συνυπογράψει μαζί με την Περιφέρεια Κρήτης, τον Μάρτιο του 2022, προγραμματική σύμβαση για την εκπόνηση της μελέτης αποκατάστασης και ανάδειξης των κτηρίων του εσωτερικού περιβάλλοντος χώρου του φρουρίου, προϋπολογισμού 838.615 ευρώ, με χρηματοδότηση από το Κρήτη 2014-2020, στο πλαίσιο της δράσης «Μελέτη ωρίμανσης έργων πολιτισμού για το ΕΣΠΑ 2021-2027». Μέσω της προγραμματικής σύμβασης ικανοποιείται ένα πολύχρονο και επιτακτικό αίτημα του Ρεθύμνου που θα επιτρέψει την αναγέννηση του φρουρίου και την προστασία του από τη φθορά του χρόνου. Καταλήγοντας ο δήμαρχος ανέφερε: «Παραλαμβάνω για λογαριασμό του Ρεθύμνου και των συμπολιτών του ένα βραβείο με ηθικές και συναισθηματικές κυρίως διαστάσεις. Μία διάκριση που εμπνέει και ισχυροποιεί την κοινή προσπάθεια για να διασώσουμε ό,τι αξίζει να σωθεί και να παραδοθεί ακέραιο στις γενιές του μέλλοντος ως παρακαταθήκη πολιτισμού, ως υπόμνηση ιστορίας, ως ένδειξη γόνιμης συνέργειας, ως αξιόπιστος πλοηγός σε ένα μεταβαλλόμενο παγκόσμιο περιβάλλον».
Από την πλευρά του ο αντιδήμαρχος πολιτισμού Μάνος Τσάκωνας σε σχετικές δηλώσεις του τόνισε: «Ήταν μια ιδιαίτερη ημέρα για την πόλη μας, για το κάστρο μας, με την τιμή που έδειξε ότι έχουμε καταφέρει να είναι ζωντανό. Η Φορτέτζα δεν είναι απλό μνημείο, είναι ένα ζωντανό κάστρο, είναι ένας χώρος πολιτισμού που τα τελευταία σαράντα χρόνια κάθε βράδυ για πάρα πολλούς μήνες του χρόνου δέχεται επισκέπτες με δεκάδες εκδηλώσεις που πραγματοποιούμε σε όλους τους τομείς του πολιτισμού. Έχουμε καταφέρει να δίνομε ευκαιρίες σε τοπικούς συλλόγους, σε σχολεία, σε όλους τους καλλιτέχνες της πόλης να δείχνουν τις εμπνεύσεις τους και τις δημιουργίες τους. Στη Φορτέτζα φιλοξενούνται μεγάλα θεατρικά σχήματα, μεγάλοι καλλιτέχνες από την Ελλάδα και την Ευρώπη. Είναι ένα κύτταρο πολιτισμού που χάρη στη συνεργασία του δήμου Ρεθύμνης, της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και της στήριξης από το υπουργείο Πολιτισμού και την Περιφέρεια έχουμε καταφέρει να έχουμε στις μέρες μας ένα κάστρο που κρατιέται σε πολύ καλή κατάσταση πάρα τους τεσσεράμισι αιώνες, και που δείχνει να έχει μέλλον, γιατί είμαστε από τις πόλεις που επέλεξαν να δώσουν ζωή σε αυτό το μνημείο».
Το «Fortress Study Groυp» είναι ένας φορέας που έχει δημιουργηθεί στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και στον οποίο συμμετέχουν ειδικοί σε θέματα οχυρωματικής αρχιτεκτονικής και κάστρων. Έχει επισκεφτεί και άλλα φρούρια στην Ελλάδα και έχει απονείμει αντίστοιχες τιμητικές πλακέτες για την πολύ καλή αποκατάσταση και ανάδειξη των μνημείων. Η ομάδα αυτή θα βρεθεί στην Κρήτη και εκτός από το φρούριο της Φορτέτζα, ήδη βράβευσε το Φραγκοκάστελλο στα Χανιά, και θα ακολουθήσουν βραβεύσεις για τη Σπιναλόγκα και στο Ηράκλειο το φρούριο του Κούλε.
