Ε. Κουτσαλεδάκη: «Επιδιώκουμε με αυτή τη συζήτηση να εμπνεύσουμε νέες γυναίκες να πορευτούν στον χώρο της επιστήμης», επεσήμανε η πρόεδρος του Σοροπτιμιστικού Ομίλου Ρεθύμνου στα «Ρ.Ν.»
Με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα της UNESCO για τη Γυναίκα και το Κορίτσι στην Επιστήμη (11 Φεβρουαρίου), ο Σοροπτιμιστικός Όμιλος Ρεθύμνης «Ερωφίλη» διοργάνωσε το απόγευμα της Τετάρτης μια εκδήλωση – στρογγυλό τραπέζι, στη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Ρεθύμνης με θέμα «Συζητώντας για την επιστήμη στο Ρέθυμνο».
Στόχος της συζήτησης ήταν η ανάδειξη του ρόλου των γυναικών στην επιστήμη, των δυσκολιών που ίσως αντιμετώπισαν ή αντιμετωπίζουν σε αυτόν τον χώρο, αλλά και να εμπνεύσουν τις νέες γενιές.
Στην εκδήλωση μίλησαν έξι Ρεθεμνιώτισσες επιστήμονες, γυναίκες με διακεκριμένη πορεία στον χώρο τους, οι οποίες μοιράστηκαν προσωπικές εμπειρίες, επισημαίνοντας τα εμπόδια που συναντούν ως γυναίκες, μητέρες, επαγγελματίες και ερευνήτριες.
Τη συζήτηση συντόνισε η πρόεδρος του Σοροπτιμιστικού Ομίλου Ειρήνη Κουτσαλεδάκη, η οποία μιλώντας με τα «Ρ.Ν.» τόνισε τη σημασία τέτοιων πρωτοβουλιών, καθώς και τον στόχο των δράσεων του σοροπτιμισμού παγκοσμίως: «Ένα βασικό μέλημα του σοροπτιμισμού διεθνώς είναι η γυναίκα και τα προβλήματά της, είναι η γυναίκα στην επιστήμη και δεν θα μπορούσαμε να μην αγκαλιάσουμε μια τέτοια εκδήλωση, αλλά και να επιμείνουμε στο γεγονός ότι η επιστήμη ανοίγει ορίζοντες, πορείες στο Ρέθυμνο και σε ολόκληρη την κοινωνία. Θα πρέπει η ίδια η πολιτεία να δει πως θα υποστηριχθούν αυτές, χωρίς να υπάρχουν στερεότυπα και κοινωνικές διακρίσεις ανάμεσα στα φύλα, αλλά ίσα δικαιώματα και ίση αξία στον εργασιακό χώρο και πως θα ανοίξει περισσότερες προοπτικές και να υποστηρίξει αυτό που κάνουν και πρεσβεύουν, δηλαδή το κομμάτι της επιστήμης στην έρευνα, στην τεχνολογία, στη φυσική κ.ά.».
Γυναίκες από το Ρέθυμνο που χάραξαν νέους δρόμους με τη δράση τους
Στην εισαγωγή της συζήτησης η κ. Κουτσαλεδάκη αναφέρθηκε στις γυναίκες που διακρίθηκαν στο Ρέθυμνο και άνοιξαν σημαντικούς δρόμους σε δύσκολους καιρούς. Όπως επεσήμανε οι γυναικείες προσωπικότητες τότε σηματοδότησαν σημαντικές προόδους στην Κρήτη, αλλά και στο πανελλήνιο και αποτελούν μια γέφυρα του παρελθόντος με το σήμερα.
Η Καλλιρόη Παρρέν-Σιγανού, πρωτοπόρος του αγώνα για τη μόρφωση των γυναικών τον 19ο αιώνα, συνέβαλε σημαντικά στην εκπαίδευση των κοριτσιών στην Κρήτη. Η Άννα Αποστολάκη ήταν η πρώτη Κρητικοπούλα διδάκτορας φιλολογίας, ενώ η Μαρία Σταμαθιουδάκη συνέβαλε στην κρητολογική έρευνα.
Στην ιατρική, η Έλλη Βότζη εισήγαγε τον έλεγχο ομάδων αίματος, συμβάλλοντας στην οργάνωση των πρώτων μονάδων αιμοδοσίας, ενώ η Αργίνη Φραγκούλη έγινε η πρώτη γυναίκα λυκειάρχης στην Ελλάδα. Στην ψυχολογία, η Μαρία Παπαδάκη – Χουρδάκη ίδρυσε το Τμήμα Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και οι Μαρία Τσιριμονάκη και Ελπινίκη Σταματάκη αφιέρωσε τη ζωή της στην παιδαγωγική και τη στήριξη των ηλικιωμένων, ενώ η Ευριδίκη Κούνουπα – Τζαγκαρούλη διακρίθηκε στα δημόσια έργα. Η Ελένη Παπαδογιάννη ενίσχυσε την τοπική χειροτεχνία.
Στη συζήτηση που ακολούθησε, έξι σύγχρονες Ρεθεμνιώτισσες επιστήμονες μίλησαν για τις δυσκολίες που έχουν συναντήσει και το πώς αντιμετωπίζουν τον συνδυασμό επαγγελματικής και προσωπικής ζωής.
Φ. Αλεξανδράκη: «Υπήρχε το στερεότυπο ότι το επάγγελμα της εκπαιδευτικού προσχολικής αγωγής ήταν εύκολο»
Η προσχολική εκπαίδευση δεν θεωρείται ένα «εύκολος» τομέας, όπως επεσήμανε η εκπαιδευτικός και σύμβουλος εκπαίδευσης, Φωτεινή Αλεξανδράκη, στη διάρκεια της συζήτησης.
Η θέση της ως σύμβουλος εκπαίδευσης, με την καθοδήγηση 300 νηπιαγωγών, απαιτεί υψηλό επίπεδο παιδαγωγικής και επιστημονικής επάρκειας και εξειδίκευσης, αλλά και ισορροπία ανάμεσα στην επαγγελματική και προσωπική ζωή.
«Ξεκίνησα ως νηπιαγωγός και θυμάμαι ότι πριν δύο δεκαετίες δεν συνάντησα εμπόδια, συνάντησα όμως προκλήσεις. Υπήρχε ένα στερεότυπο ότι το επάγγελμα της εκπαιδευτικού προσχολικής αγωγής ήταν ένα επάγγελμα εύκολο, λίγο παραμελημένο, κάτι που όμως η πορεία των ετών αποτύπωσε ότι δεν υφίσταται αυτό. Μιλάμε για ένα επάγγελμα που ακολουθεί συγκεκριμένα καινοτόμα προγράμματα του υπουργείου Παιδείας, προγράμματα τα οποία προέρχονται από διεθνείς οργανισμούς, από εκπαιδευτικούς φορείς. Άρα δεν είναι ένα επάγγελμα το οποίο υποτιμάται. Είναι ένα επάγγελμα το οποίο συμβάλει τα βέλτιστα στην κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών, στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων τους σε όλα τα επίπεδα. Σήμερα ως σύμβουλος εκπαίδευσης πάλι δεν έχω συναντήσει πολλά εμπόδια ή τα αντιμετωπίζω με πολλή δύναμη. Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι ότι πρόκειται για έναν ρόλο με πάρα πολλές απαιτήσεις, παιδαγωγική και επιστημονική καθοδήγηση 300 νηπιαγωγών. Οπότε η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η δυσκολία ισορροπίας ανάμεσα στην επαγγελματική και στην προσωπική ζωή».
Μ. Αναστασάκη: «Στον χώρο της έρευνας συντηρούνται σχέσεις εξουσίας και εξάρτησης»
Στο ανταγωνιστικό περιβάλλον της ακαδημαϊκής κοινότητας αναφέρθηκε η ερευνήτρια Δημόσιας Υγείας Μαριλένα Αναστασάκη, καθώς και στις σχέσεις εξουσίας που συχνά δημιουργούν προβλήματα.
Αναγνώρισε ότι έχει δεχτεί σεξιστικές συμπεριφορές, κυρίως στην αρχή της καριέρας της, ενώ τώρα το μεγαλύτερο εμπόδιο είναι η εξισορρόπηση της καριέρας με τη μητρότητα.
«Εργάζομαι στην ακαδημαϊκή κοινότητα, η οποία είναι γνωστό ότι αποτελεί ένα ιδιαίτερα ανταγωνιστικό περιβάλλον. Ένα περιβάλλον στο οποίο υπάρχουν διάφορες προκλήσεις εγγενείς, γιατί συντηρούνται σχέσεις εξουσίας και εξάρτησης, αλλά ως γυναίκα προφανώς έχεις να αντιμετωπίσεις πολλές προκλήσεις, και ιδίως νέα γυναίκα, που έχουν να κάνουν με περαιτέρω προβλήματα, σχέσεις πατριαρχικής εξουσίας, θέματα και ζητήματα που έχουν να κάνουν με την υποτίμηση του έργου σου, με την υποβάθμιση των προσόντων σου. Παρόλα αυτά και για εμένα είναι μεγάλη πρόκληση, καθώς δεν μπορώ να πω ότι αντιμετώπισα και εγώ ιδιαίτερα προβλήματα στον χώρο που εργάζομαι, αλλά φυσικά και υπήρχαν συμπεριφορές που μπορεί να μην ήταν ιδιαίτερα επαγγελματικές απέναντί μου, κυρίως στην αρχή της καριέρας μου και ως νέα γυναίκα. Φυσικά υπήρχαν και κάποιες σεξιστικές συμπεριφορές που μπορεί να έλαβαν χώρα. Ένα μεγάλο θέμα η εξισορρόπηση της εργασιακής με την οικογενειακή ζωή, και τα μεγαλύτερα εμπόδια τα αντιμετωπίζω τα τελευταία τέσσερα χρόνια που έχω γίνει μητέρα και είναι συχνά δύσκολο να συνδυάσω αυτούς τους δύο ρόλους. Η δουλειά μου απαιτεί πολλά ταξίδια, έκθεση, χρόνο και ενέργεια την οποία πια δεν μπορώ να διαθέσω. Οπότε το να συνδυάσω αυτούς τους δύο ρόλους είναι για εμένα το μεγαλύτερο θέμα τα τελευταία χρόνια».
Ε. Γαβριλάκη: «Η Αρχαιολογική Υπηρεσία υπήρξε ανδροκρατούμενη, παρότι σήμερα θεωρείται μια υπηρεσία με περισσότερες γυναίκες»
Η ενασχόληση με την αρχαιολογία ήταν κάποτε αποκλειστικά ανδροκρατούμενη, τόνισε η αρχαιολόγος και συγγραφέας Ειρήνη Γαβριλάκη, κάνοντας μια αναδρομή στο παρελθόν στις συνθήκες του παρελθόντος.
Παρά τις αλλαγές, εξακολουθούν να υπάρχουν ανταγωνισμός και στερεότυπα, ειδικά για τις γυναίκες που καλούνται να ισορροπήσουν διαφορετικούς ρόλους: «Η Αρχαιολογική Υπηρεσία υπήρξε μια ανδροκρατούμενη υπηρεσία, παρότι σήμερα θεωρείται μια υπηρεσία με περισσότερες γυναίκες, που όμως σε μεγάλο ποσοστό εκδηλώνουν χαρακτηριστικά «ανδροπρεπή», ίσως γιατί πρέπει κι αυτές να βρίσκονται σε αυτήν την κοινωνία του ανταγωνισμού. Το πρόβλημα δεν είναι ο χρόνος που απαιτεί η δουλειά μας, αντίστοιχος χρόνος απαιτείται και από τους άνδρες, το θέμα είναι οι ρόλοι που απαιτούνται από τη γυναίκα. Το 1915 ελέχθη ότι οι κυρίες δεν είναι απλώς ακατάλληλες να συμμετάσχουν στις αρχαιολογικές έρευνες, αλλά επίσης ότι εμποδίζουν τους κυρίους να εκφραστούν έντονα σε στιγμές έντασης. Ακόμα και το 1923 εκθειάζεται ο άντρας που εργάζεται στο πεδίο. Αυτός ο τραχύς ερευνητής που θα μελετήσει το υλικό του όμως, θα ασχοληθεί με ένα υλικό που είχαν πλύνει γυναίκες εργάτριες στις μεγάλες ανασκαφές. Ο διευθυντής της Αμερικανικής Σχολής στα πρώιμα χρόνια απέρριψε το αίτημα μιας αρχαιολόγου για χρηματοδότηση της ανασκαφής της στην Κόρινθο, διότι δεν θα άντεχε τις κακουχίες. Η Γαλλική Σχολή Αρχαιοτήτων δεν δεχόταν γυναίκες μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ως μέλη ή ανύπαντρες γυναίκες έως τη δεκαετία του 1970».
Μ. Αβερικίου: «Είμαι τυχερή, καθώς πολλές γυναίκες πριν από εμένα πάλεψαν για να ασχοληθώ εγώ με την ιατρική χωρίς προβλήματα»
Αν και η ιατρική ήταν για αιώνες ανδρικό επάγγελμα, σήμερα οι γυναίκες έχουν ίσες ευκαιρίες στην εκπαίδευση. Η ιατρός Ακτινολόγος και πρόεδρος της Ιατρικής Εταιρίας Ρεθύμνης, Μαρίτα Αβερικίου, αναγνώρισε τη συνεισφορά των γυναικών που αγωνίστηκαν πριν από εκείνη, επιτρέποντάς της να σπουδάσει χωρίς ιδιαίτερα εμπόδια: «Ήμουν πολύ τυχερή, καθώς πολλές γυναίκες πριν από εμένα πάλεψαν για να ασχοληθώ εγώ με την ιατρική χωρίς προβλήματα. Είναι μεν ένα επάγγελμα που στην αρχαιότητα ήταν κυρίως άντρες οι γιατροί, παρόλα αυτά όμως ήδη από την πρώιμη ανθρώπινη ιστορία η παρουσία των γυναικών έχει εντοπιστεί. Στην Ελλάδα η Ιατρική Σχολή Αθηνών ιδρύθηκε το 1837, οι πρώτες γυναίκες που φοίτησαν έγιναν δεκτές στην ιατρική σχολή μόλις το 1892. Είμαι πολύ τυχερή διότι στη σύγχρονη εποχή η είσοδος στην Ιατρική για τις γυναίκες είναι ίση, υπάρχει ίση πρόσβαση. Υπάρχουν βέβαια κάποιες διαφορές στην εύρεση εργασίες, αλλά ευτυχώς δεν είναι τόσο εμφανείς στη χώρα μας. Οπότε εγώ δεν αντιμετώπισα ανισότητα».
Α. Καραδάκη: «Από την εισαγωγή μου στην αστυνομία κλήθηκα να αντιπαλέψω πολλά στερεότυπα»
Τα στερεότυπα που αντιμετωπίζει μια γυναίκα αξιωματικός είναι πολλά -ιδιαίτερα σε ηγετικές θέσεις- όπως περιέγραψε στη διάρκεια της συζήτησης η Αστυνόμος Α’ και προϊστάμενη του γραφείου Αντιμετώπισης Ενδοικογενειακής Βίας, Αθηνά Καραδάκη.
Τόνισε ότι η κοινωνία ακόμα περιμένει από τις γυναίκες να ισορροπούν τους ρόλους της μητέρας και της επαγγελματία, δημιουργώντας ένα αίσθημα ενοχής που πολλές κουβαλούν.
«Στην αστυνομία κλήθηκα από τη στιγμή της εισαγωγής μου να αντιπαλέψω πολλά στερεότυπα, όχι μόνο έμφυλα, αλλά διαφόρων ειδών. Με την πάροδο των ετών πολλά από αυτά αλλάζουν. Το κυριότερο στερεότυπο το οποίο κλήθηκα να αντιπαλέψω είναι κάτι που αντιπαλεύουν οι περισσότεροι αστυνομικοί αυτήν τη στιγμή και είναι αυτό του Έλληνα αστυνομικού. Τα στερεότυπα που έχει να αντιμετωπίσει μια γυναίκα αστυνομικός είναι προφανή, αλλά μια γυναίκα αξιωματικός της αστυνομίας έχει να αντιμετωπίσει τα διπλάσια. Προσωπικά όταν μπήκα στη σχολή Αξιωματικών το 2005 υπήρχε η πεποίθηση ότι μια γυναίκα αξιωματικός δεν θα φτάσει πάνω από τον βαθμό του αστυνομικού διευθυντή. Αυτό το στερεότυπο έχει καταρριφθεί ήδη από το 2015 που είχαμε την πρώτη γυναίκα αντιστράτηγο της Ελληνικής Αστυνομίας και θεωρώ λοιπόν ότι η αστυνομία έχει μια δυναμική να εξελίσσεται στο κομμάτι της ιεραρχικής ανέλιξης. Το κομμάτι όμως που ακόμη αποτελεί μια δυσκολία που όλες μας προσπαθούμε να την προσπελάσουμε, είναι των παράλληλων ρόλων. Μια γυναίκα που είναι και μητέρα θα δυσκολευτεί πολλαπλά στην υπηρεσία της. Μια γυναίκα αξιωματικός της αστυνομίας που είναι και μητέρα έχει να αντιμετωπίσει τους προβληματισμούς των γύρων της για τα ωράρια και τις ευθύνες. «Ποιος θα μεγαλώσει τα παιδιά;». Οπότε ήταν μια ενοχή που κουβαλούσα από τη στιγμή που αποφάσισα να παντρευτώ. Υπάρχει αισιοδοξία για το μέλλον, πλέον δεν είναι τόσο έντονες οι διακρίσεις, τουλάχιστον για τους γονεϊκούς ρόλους».
Γ. Μανωλίτση: «Τα πρώτα χρόνια μιας γυναίκας μηχανικού είναι δύσκολα»
Στον τομέα της μηχανικής τα στερεότυπα μειώνονται, αλλά το επάγγελμα παραμένει ανδροκρατούμενο, ειδικά στον χώρο των εργοταξίων, όπως επεσήμανε η πολιτικός μηχανικός και πρόεδρος του ΤΕΕ Ρεθύμνης, Γεωργία Μανωλίτση.
Ωστόσο, τόνισε πως σήμερα η επιστημοσύνη προηγείται του φύλου και ότι οι γυναίκες μηχανικοί αντιμετωπίζονται πλέον με σεβασμό.
«Το επάγγελμα του μηχανικού μέχρι και πριν από μερικά χρόνια ήταν κυρίως ανδροκρατούμενο. Τελευταία όμως θεωρώ ότι πάρα πολλές γυναίκες το επιλέγουμε και το υπηρετούμε ισάξια και επάξια με τους άντρες. Όταν λέμε ανδροκρατούμενο δεν αναφερόμαστε μόνο στους συναδέλφους, γενικότερα το όλο σύστημα είναι ανδροκρατούμενο. Το εργατικό δυναμικό, οι εργολάβοι, οι προμηθευτές. Οπότε κυρίως ξεκινώντας και μπαίνοντας στο επάγγελμα, τόσο λόγω του νεαρού της ηλικίας, όσο και λόγω του φύλου, και ιδίως η παρουσία μας στην οικοδομή, στα πρώτα χρόνια, είναι λίγο δύσκολη. Πιστεύω όμως ότι τα τελευταία χρόνια τα στερεότυπα αυτά έχουν εκλείψει. Εγώ δεν έχω αντιμετωπίσει πάρα πολύ σοβαρές δυσκολίες, έπρεπε όμως να παραμείνω σταθερή στη θέση μου. Αυτή τη στιγμή τις γυναίκες μηχανικούς μας αντιμετωπίζουν με σεβασμό, η επιστημοσύνη μας μπαίνει πάνω από το φύλο μας. Θωρώ ότι και τώρα, αλλά και τα υπόλοιπα χρόνια το να συζητάμε εάν είναι άντρας ή γυναίκα είναι κάτι που θα πρέπει να σταματήσουμε να συζητάμε. Θα πρέπει ο καθένας να επιλέγει το επάγγελμά του, να το υπηρετεί, να το ακολουθεί και εφόσον το αγαπά είμαι σίγουρη ότι παρά τις δυσκολίες που θα αντιμετωπίζει θα το κάνει καλά».
