Έχουν περάσει 84 χρόνια από την 20η Μαΐου του 1941 που ο τελειότερα οργανωμένος στρατός στην ιστορία, ο γερμανικός, έβαλε σε εφαρμογή το «σχέδιο Ερμής» για να καταλάβει την Κρήτη. Δυστυχώς σιγά -σιγά αυτή η μοναδική, στα παγκόσμια χρονικά, μάχη περνά στη λήθη. Η συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου, δείχνει παντελή αδιαφορία για την επέτειο. 84 χρόνια είναι σταγόνα στην ιστορία, είναι όμως πολλά για να θυμάσαι κάτι που δεν έχεις ζήσει. Ζούμε σε μια εποχή που αποστρέφεται τον μύθο και αγαπάει τους μύθους, που δεν θέλουμε το δύσκολο και κυνηγάμε το πρόχειρο, που λατρεύουμε την άνεση και μισούμε οτιδήποτε έχει σχέση με «ανήφορο», και δυσκολίες.
Αναφέρομαι σ’ ένα γεγονός και στη σημασία του που στην κυριολεξία είναι μύθος. Σαν ελάχιστο φόρο τιμής όμως πρέπει να θυμόμαστε και αυτό προσπαθώ να κάνω. Να αποτίσω φόρο τιμής σ’ όσους ζουν ακόμη από’ κείνη τη φοβερή μάχη, σε όσους πέθαναν, επώνυμους και ανώνυμους, που αγωνίσθηκαν για ένα κοινό σκοπό, γι’ αυτόν που αγωνίζονταν πάντα οι Έλληνες, την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ.
Σήμερα ζούμε σε δύσκολους καιρούς όπου οι έννοιες και οι αξίες χάνουν το νόημά τους. Όμως ο ηρωισμός των Κρητικών και το ασίγαστο πάθος τους για τη Λευτεριά ήταν και είναι, θέλω να πιστεύω, αυτονόητο που δεν χρειάζονται αποδεικτικά στοιχεία. Μόνο ο ελεύθερος, ή όπως λεγόταν στη δωρική Κρήτη ο ελούθερος, ήταν ολοκληρωμένος άνθρωπος. Το λέει και ο Καζαντζάκης στο Ζορμπά: «Αυτό θα πει να’ σαι άνθρωπος σου λέω: Ελευτερία» και στους «Αδερφοφάδες»: «Λεύτερος… πάει να πει είμαι ΑΝΘΡΩΠΟΣ».
Η Κρήτη έχει το πικρό προνόμιο να’ ναι καταμεσής στο πέλαγο στο νευραλγικό σταυροδρόμι της Μεσογείου ανάμεσα σε τρεις ηπείρους, με αποτέλεσμα να την επιβουλεύονται όλοι οι ισχυροί της γης από τα πανάρχαια χρόνια. Η ιστορία της Κρήτης είναι γεμάτη από ηρωισμούς και αυτοθυσίες, γεμάτη από αγώνες και επαναστάσεις ενάντια σ’ όσους την επιβουλεύονταν, είτε αυτοί λέγονταν Ρωμαίοι ή Σαρακηνοί, Γεννουάτες ή Βενετοί, Τούρκοι ή Γερμανοί.
Στις 20 του Μάη του 1941 η ΚΡΗΤΗ είχε ένα ακόμη ραντεβού με την ιστορία. Ο νους των ψυχρών Γερμανών δεν μπορούσε να συλλάβει μια απλή ιστορική πραγματικότητα. Οι Κρητικοί δεν ανέχονται ούτε και ανέχθηκαν ποτέ, ντόπιους ή ξένους τυράννους. Οι προαιώνιες μνήμες των προγόνων ξύπνησαν στους πατεράδες και παππούδες. Ταπείνωση και προσβολή ήταν αδιανόητο για άτομα που’ χαν μυρίσει το μπαρούτι στους πιο πρόσφατους βαλκανικούς και παγκόσμιους πολέμους, είχαν γευθεί τις μάχες σώμα με σώμα και είχε ξυπνήσει μέσα τους το ΑΡΚΑΔΙ. Η σκιά από τα βέλη στις Θερμοπύλες βρήκε χώρο να βλαστήσει θριαμβευτικά στην Κρήτη κάτω από την σκιά των Στούκας. Παρ’ ότι άοπλοι, ας όψεται ο Μεταξάς και ο αφοπλισμός που είχε επιβάλλει, όταν άρχισαν να πέφτουν οι πάνοπλοι αλεξιπτωτιστές του Χίτλερ, οι Κρητικοί τους περίμεναν με μαγκούρες με τσουγκράνες και με πέτρες! Που και που υπήρχαν γκράδες, όπλα παμπάλαια που φυλάγονταν στο σεντούκι για θύμησες άλλης εποχής, και τώρα γυαλίζονταν για να πάρουν μέρος «στο πανηγύρι» και να αναθεωρήσουν τη θέση τους στην ιστορία!
Τελικά μετά από 10 -12 μερόνυχτα φοβερών μαχών, τα πιο σύγχρονα πολεμικά μέσα της εποχής εκείνης και οι μηχανές του ολέθρου επικράτησαν. Την μοναδικά απίστευτη ανδρεία των ανώνυμων μαχητών Νέων – γέρων – παιδιών και Γυναικών ! πήρε ο πόνος το αίμα και τα δάκρυα. Η βιαιότητα, η ωμότητα και οι εκτελέσεις ήταν στην ημερήσια διάταξη. Ο «πολιτισμένος» κατακτητής δεν έχει κανένα ηθικό φραγμό. Σφάζει νήπια, έγκυες γυναίκες, μικρά παιδιά, ιερείς, υπερήλικες. Απαγχονίζει, καίει ζωντανούς, εκτελεί με λιθοβολισμό, με τσεκούρι, με την ξιφολόγχη, με πυροβόλα όπλα, καίει και αφανίζει χωριά, με κάθε δυνατό και αδύνατο τρόπο! Κάντανος, Βιάννος, Κοντομάρι, Κακόπετρος, Αλικιανός, Περιβόλια, Λούτρα, Παγκαλοχώρι, Αστερι, Ανώγεια, Κρύα βρύση και ο κατάλογος δεν έχει τελειωμό. Μα οι Κρητικοί και πάλι έχουν να επιδείξουν απίστευτες ιστορίες ηρωισμού και αδιαφορίας για τον θάνατο, όπως ο σακάτης στην Αγιά στα Χανιά. Παρακαλεί να πάρουν για εκτέλεση αυτόν και όχι τα 42 παλικάρια, και όταν οι Γερμανοί αρνούνται, αυτός πηγαίνει μαζί τους για εκτέλεση γιατί ντρεπόταν να ζει ενώ τα παλικάρια θα πέθαιναν. Τότε ας γίνουμε 43 είπε!!!
Οι Κρητικοί είμαστε μοναδικοί στη φιλοξενία, την καλοσύνη, την ανθρωπιά, μα είμαστε και μοναδικοί στο πείσμα, τη σκληρότητα, τον ηρωισμό και τη φιλοπατρία. Ο Νομός Ρεθύμνου προηγήθηκε των άλλων νομών της Κρήτης για τη φυγάδευση ή τη φιλοξενία των χιλιάδων Άγγλων, Νεοζηλανδών και Αυστραλών που ξέμειναν εδώ, χωρίς φυσικά να υστερήσουν και οι υπόλοιποι νομοί οι οποίοι συναγωνίσθηκαν γι’ αυτό το σκοπό τόσο, ώστε αυτή η μέγιστη ανδραγαθία του Λαού της Κρήτης να αποτελεί σήμερα μια από τις μεγαλύτερες σελίδες της ιστορίας του νησιού μας, και μοναδική στα παγκόσμια χρονικά.
Ποιος μπορεί να μιλήσει και τι να πει, για την υπέρμετρη αυτοθυσία και τον ανείπωτο ηρωισμό των προγόνων μας, που ταυτόχρονα διακήρυξαν με τις πράξεις τους ιπποτισμό και ανιδιοτέλεια.
Ο Καζαντζάκης που μετείχε στην επιτροπή διαπίστωσης ωμοτήτων στην Κρήτη δημοσίευσε στο περιοδικό «Αέρα» του Καΐρου τον Νοέμβρη του 1945 άρθρο με τίτλο «Κρήτη» και έγραφε ανάμεσα στα άλλα: ο Γιάννης Γαροφαλάκης με 12 παιδιά! από το χωριό Μυλωνές, στα Χανιά, φιλοξενούσε και έθρεψε για 2 χρόνια! 6 Άγγλους. Τα παιδιά πεινούσαν, μου έλεγε, μα οι Εγγλέζοι τρώγαν καλά!!!. Και δεν σε θυμήθηκε κανένας απ’ αυτούς; ρώτησα. Παράδες θες να πεις; Έκαμε με θυμό. Μα για παράδες, θαρρείς, πως εγώ το κανα; Τόκαμα για να μη σηκωθεί πια απάνω στον κόσμο η Γερμανική μπότα. Ή σαν την άλλη ιστορία με μια γυναίκα στη ρίζα του Ψηλορείτη που έλεγε πως: ξεσκεπάζαμε τα παιδιά μας για να σκεπάσουμε τους Εγγλέζους. Μα γιατί την ρώτησαν. Ε! γιατί αυτοί δεν είναι σαν εμάς, είναι καλομαθημένοι! Και ύστερα, οι μανάδες τους ήταν αλάργα. Έπρεπε εμείς να γίνομε οι μανάδες τους!!!
Όποιος διαβάζει τούτες τις αράδες σίγουρα θα λέει: εμ, βέβαια, αν δεν παινέσεις το σπίτι σου θα πέσει να σε πλακώσει… Ας γράψω λοιπόν και τα λόγια του μεγάλου γερμανού συγγραφέα Erich Kaestner ο οποίος εξετέλεσε μυστηριώδη αποστολή τα χρόνια της γερμανικής κατοχής στην Κρήτη και έζησε από κοντά τους απίστευτους ηρωισμούς των Κρητικών. «Κοιτάζοντας κανείς τα μάτια των Κρητικών καταλαβαίνει αμέσως ότι βρίσκεται σε μια χώρα που στις φλέβες των ανθρώπων της ρέει πανάρχαιο αίμα! Τόσες αγέρωχες ματιές σ’ ένα νησί που γνώρισε τόση σκλαβιά! Ανθρώπους με τέτοια μάτια δεν είναι εύκολο να τους κοιτάξει κανείς κατάματα!».
Ο Άγγλος Ταγματάρχης Πάτρικ Λη Φέρμορ που ήρθε στην Κρήτη το 42 και την όργωσε κυριολεκτικά από τα βουνά του Κουστογέρακου μέχρι τα Λασιθιώτικα βουνά και έκανε την απαγωγή δύο Στρατηγών του ιταλού Κάρτα στο Λασίθι και του γερμανού Κράϊπε στο Ηράκλειο, είπε σε μια ομιλία του στις 25 – 5 – 81 στην Κρήτη: «Οι ζωές μας εξαρτώνταν από την καλοσύνη και την τόλμη των βοσκών, ανάμεσα στους οποίους ζούσαμε, των χωρικών και των ιερέων, των δασκάλων και των απλών οικογενειών. Ντυμένοι με στιβάνια, κρητικό καπότο και κρουσωτό κεφαλομάντηλο, προσπαθήσαμε να γίνουμε Κρητικοί, και, σχεδόν το κατορθώσαμε!
Οι ιδέες αλλάζουν, οι άνθρωποι πεθαίνουν και με τον καιρό, όλα τα μνημεία χάνουν την αξία τους, αλλά ίσως κάτι αδιάφθορο θα επιζεί: Το πνεύμα που ενέπνευσε τους κατοίκους αυτού του νησιού. Κάτι ακαθόριστο, ευγενές και πηγαίο, κάτι λαμπερό και καθάριο, σαν τον αέρα και το φως, που λάμπει στα βουνά της Κρήτης».
Σήμερα που έχουν μείνει πια ελάχιστοι υπέργηροι από εκείνη την ηρωική γενιά και οι μνήμες οι αυθεντικές λιγοστεύουν, ενώ αντίθετα πληθαίνουν η αλλοίωση στα ήθη και έθιμα του νησιού μας, η ξενομανία και ο ωχαδερφισμός, θα’ πρεπε όλοι μας να αναλογιστούμε τα λόγια του Ν. Καζαντζάκη: «Υπάρχει και κάτι άλλο στην Κρήτη, υπάρχει μια φλόγα – ας την πούμε ψυχή – κάτι πιο πάνω από τη ζωή και το θάνατο, που είναι δύσκολο να το περιορίσεις. Υπάρχει αυτή η περηφάνεια, το πείσμα, η παλικαριά, η αψηφισιά και μαζί τους κάτι άλλο, ανέκφραστο και αστάθμητο που σε κάνει να χαίρεσαι που είσαι άνθρωπος. Να χαίρεσαι, μα και συνάμα να σου δίνει μεγάλη ευθύνη. Αυτός ο λαός δεν έχει την ανάγκη κανενός για να σωθεί. Σώζει, δεν σώζεται. Ένα μονάχα σου μένει τότε: να δοκιμάσεις να γίνεις άξιος αυτού του λαού, να κερδίσεις τη δύναμη της ψυχής, που ποτέ δεν καταδέχτηκε να απατήσει τον εαυτό του ή τους άλλους, και που πάντα τολμάει ν’ αντικρίζει, πρόσωπο με πρόσωπο, τη θεά εκείνη που δεν κάνει χατίρια και δεν κάθεται στα πόδια κανενός, την αγέλαστη κι αδάκρυτη θεά, την ΕΥΘΥΝΗ».
Τιμή και δόξα σ’ αυτούς που δημιούργησαν την Κρητική εποποιία του Μάη του 41 και δίδαξαν σ’ όλο τον κόσμο πως πρέπει να αγωνίζεται και να πεθαίνει ο άνθρωπος, για την ελευθερία.
