Η Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη πέρασε στην αθανασία μέσα από το έργο της. Ήταν η Μαριάννα της αγάπης, της ελπίδας, της προσφοράς. Έταξε τη ζωή της στο φιλανθρωπικό έργο με κυρίαρχο τη φροντίδα, θεραπεία, φιλοξενία παιδιών που πάσχουν από καρκίνο.
«Δώσε στα παιδιά σου φτερά για να πετάξουν και ρίζες για να επιστρέφουν», ήταν η συμβουλή που της έδωσε η μητέρα της και κείνη την ακολούθησε πιστά. Έκανε δικά της παιδιά όλα τα παιδιά που χρειάστηκαν βοήθεια. Δίνοντας τους ελπίδα για ζωή και όνειρα. Και άφησε μια πολύτιμη παρακαταθήκη στους συνεχιστές τους.
Η Μαριάννα Βαρδινογιάννη είχε το προνόμιο να βιώσει στιγμές που κάνουν τον άνθρωπο να ωριμάζει συντομότερα. Από την απλή κοπέλα με τα μεγάλα όνειρα για ζηλευτές σπουδές, αποδέχτηκε τον ρόλο της ερωτευμένης γυναίκας που ζει για να προσφέρει στον άνδρα της, τον Βαρδή Βαρδινογιάννη και στην οικογένειά της. Συμβιβάστηκε με τις αρχές του που τον οδήγησαν σε αρκετές περιπέτειες και συμπορεύτηκε μαζί του στα πιο σκληρά μονοπάτια. Κι όταν η ζωή της το επέτρεψε, στράφηκε σε έργα που κάνουν τον άνθρωπο να βλέπει ψηλότερα και την ψυχή να ακουμπά στον Θεό. Παραμένοντας πάντα η Μαριάννα, η γυναίκα που ενώ υποκλίθηκε η ανθρωπότητα στο μεγαλείο της ψυχής της, εκείνη ήταν για όλους η γυναίκα της διπλανής πόρτας.
Η Μαριάννα Βαρδινογιάννη ήταν το φαινόμενο γυναίκας που η διεθνή της προβολή δεν οφείλετο στη μεγάλη της οικονομική επιφάνεια. Αλλά στην εσωτερική της ανάγκη για προσφορά. Το τεράστιο ανθρωπιστικό έργο της, την καταξίωσε και την έκανε παράδειγμα προς μίμηση.
Η Μαριάννα δεν βρέθηκε αμέσως στις τάξεις της υψηλής κοινωνίας. Απέκτησε από νωρίς τις εμπειρίες της εργαζόμενης γυναίκας και της πολύτεκνης μητέρας. Ακόμα όμως και ως σύζυγος ενός από τους σημαντικότερους επιχειρηματίες του πλανήτη, εκείνη παρέμενε μια ευαισθητοποιημένη γυναίκα στην ανθρώπινη δυστυχία και μια τρυφερή μητέρα και γιαγιά.
Γόνος παραδοσιακής οικογένειας
Η Μαριάννα κόρη του Γιώργου και της Ευαγγελίας Μπουρνάκη, γεννήθηκε στην Αθήνα, αλλά μεγάλωσε στην Ερμιόνη με τις αρχές μια παραδοσιακής οικογένειας. Η Ερμιόνη παρέμεινε πάντα «ο τόπος της καρδιάς της» αφού εκεί έζησε τα παιδικά της χρόνια, εκεί πήγε σχολείο και μάλιστα ήταν άριστη μαθήτρια και σημαιοφόρος.
Επιμελέστατη στο σχολείο φαινόταν ότι θα συνεχίσει ανώτερες σπουδές. Η ζωή όμως της ετοίμαζε πολλές εκπλήξεις.
Μαθήτρια γυμνασίου γνώρισε τον Βαρδή Βαρδινογιάννη σ’ ένα σπίτι κοινών γνωστών. Εκείνη την εποχή ο επιφανής συμπολίτης μας δεν ήταν ο επικεφαλής ενός οικονομικού κολοσσού. Ήταν ένας απλός αξιωματικός του ναυτικού, ένας νέος με επιβλητικό παράστημα και όλα τα χαρακτηριστικά της Κρητικής καταγωγής του, με τις παρακαταθήκες που του είχε κληροδοτήσει ο πατέρας του Ιωάννης και τους κώδικες της συναισθηματικής ηθικής που ακολουθούσε με θρησκευτική ευλάβεια η μητέρα του Χρυσή.
Κατάλαβε με την πρώτη ματιά ότι η Μαριάννα ήταν η γυναίκα της ζωής του και όπως αποδείχτηκε στη συνέχεια δεν τον ξεγέλασε το ένστικτό του. Κι εκείνη όμως δεν έμεινε αδιάφορη. Με βασικό θεμέλιο τον έρωτα, δημιούργησαν το σπιτικό τους και μια υπέροχη οικογένεια με πέντε παιδιά: Τον Γιάννη (1962), τη Χριστιάνα (1964), τον Γιώργο (1967), τον Νίκο (1974) και τη Βαρδιάννα (1976).
Στα πρώτα χρόνια του γάμου της, η Μαριάννα εργαζόταν στην αμερικανική πρεσβεία. Για να εξασφαλίζει μάλιστα περισσότερα χρήματα δούλευε και στο ραδιοφωνικό σταθμό στην Αμερικανική Βάση στο Ελληνικό. Ένα μικρό διαμέρισμα στέγαζε την ευτυχία του ζεύγους που πολλές φορές αργότερα η Μαριάννα το θυμόταν με συγκίνηση και το ανέφερε σε συζητήσεις καρδιάς.
Αντιμετώπισε με ψυχραιμία όλες τις δυσκολίες που δημιουργούσαν οι μεταθέσεις του συζύγου της όταν υπηρετούσε στο ναυτικό. Αδιαμαρτύρητα τον ακολουθούσε παντού και φρόντιζε να διευρύνει τους πνευματικούς της ορίζοντες διψώντας για γνώση. Έτσι όταν ο Βαρδής βρέθηκε στην Αμερική, όπου τον έστειλε η υπηρεσία του, εκείνη που τον ακολούθησε χωρίς να το συζητήσει καν, αποφάσισε να σπουδάσει οικονομικά στο Denver Universuty, αλλά δεν ολοκλήρωσε τις σπουδές της. Ακολούθησε μετάθεση του Βαρδή στη Βρετανία, όπου εκεί η Μαριάννα κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της στην Ιστορία της Τέχνης.
Όσο χρόνο όμως κι αν της απορροφούσε η εργασία και οι υποχρεώσεις της νοικοκυράς, ήταν πάντα κοντά στα παιδιά της.
Γυναίκα προσγειωμένη, αυτάρκης, γεμάτη διάθεση για προσφορά υπέμεινε με στωικότητα κάθε δυσκολία της ζωής. Κυρίως όταν ο Βαρδής εξορίστηκε στην Αμοργό για την αντιστασιακή του δράση. Εκεί πολλές φορές τον συναντούσε η Μαριάννα με δυο από τα τρία τότε παιδιά τους κάνοντας ταξίδι ολόκληρη οδύσσεια. Έμενε κοντά του να του δώσει κουράγιο κι ένοιωθε ευγνωμοσύνη για τους κατοίκους της Αμοργού που διακριτικά της έδειχναν αγάπη με ένα μπουκάλι γάλα, μερικά αυγά ή ζεστό ψωμί που εύρισκε η Μαριάννα στην πόρτα της.
Ο Βαρδής ήταν και παρέμεινε ο άνδρας της ζωής της. Και η μοναδική στιγμή που αμαύρωσε την ευτυχία της και τη σημάδεψε αφήνοντας οδυνηρό τραύμα στην ψυχή της ήταν η απόπειρα δολοφονίας του από την 17 Νοέμβρη.
Σπουδαίο το φιλανθρωπικό της έργο
Από τις πρώτες εποχές της μεγάλης αλλαγής που έγινε στη ζωή της, με τη διεύρυνση των επιχειρηματικών εργασιών του συζύγου της, ξεκίνησε ένα φιλανθρωπικό έργο. Οι ευεργεσίες της αυτές έφεραν κοντά της μια ομάδα απελπισμένων ανθρώπων που περνούσαν ημέρες κόλασης στο νοσοκομείο Παίδων με το παιδί τους να βρίσκεται στο κατώφλι του θανάτου παλεύοντας με τον καρκίνο. Οι γιατροί έκαναν ό,τι μπορούσαν αλλά έλειπε ο εξοπλισμός και οι δυνατότητες για καλύτερη αντιμετώπιση κάθε περιστατικού. Ενώ η μεταφορά παιδιών σε νοσοκομεία του εξωτερικού ήταν τόσο κοστοβόρα που την καθιστούσαν ανέφικτη για τους περισσότερους γονείς.
Όσο για τις συνθήκες παραμονής των γονέων των ασθενών παιδιών, στο νοσοκομείο Παίδων, δεν περιγράφονται. Μήνες ολόκληρους που απαιτούσε η επώδυνη θεραπεία των παιδιών, έπρεπε ο συνοδός να βολεύεται σε μια καρέκλα. Ιδιαίτερα τραγική ήταν η κατάσταση γονέων από την επαρχία που δεν είχαν ένα φιλικό σπίτι για να καταφύγουν, όταν είχαν τη δυνατότητα να ξεφύγουν για λίγο από το νοσοκομείο.
Η Μαριάννα Βαρδινογιάννη τους άκουσε με σπαραγμό ψυχής γιατί η μητρότητα κυριαρχούσε πάντα μέσα της κι αμέσως έβαλε σκοπό της ζωής της να κάνει το καλύτερο δυνατόν για τους μικρούς αυτούς ήρωες και τους μάρτυρες γονείς τους. Έτσι ανέλαβε μια σειρά από πρωτοβουλίες με μοναδικό της σκοπό στόχο να βοηθήσει τα καρκινοπαθή παιδιά, στην θεραπεία τους, στη φροντίδα τους, όπως και τη φιλοξενία των οικογενειών τους.
Γνωστός σε όλους ο αγώνας της ενάντια στον καρκίνο της παιδικής ηλικίας μέσα από τη δράση του συλλόγου «Ελπίδα».
Πρώτη βασική επιδίωξη ήταν η δημιουργία μιας πρότυπης ιατρικής μονάδας, που μέχρι τότε δεν υπήρχε στην Ελλάδα: Της Μονάδας Μεταμόσχευσης Μυελού των Οστών (ΜΜΜΟ), όπου θα μπορούσαν να πραγματοποιούνται μεταμοσχεύσεις σε παιδιά που νοσούν από αιματολογικά, γενετικά και κληρονομικά νοσήματα, όπως λευχαιμία, συμπαγείς όγκοι, νευροβλαστώματα, μεσογειακή αναιμία, και άλλα. Πράγματι, ο πρώτος στόχος πραγματοποιήθηκε, και το 1993 η ΜΜΜΟ εγκαινιάστηκε στο Νοσοκομείο Παίδων «Αγία Σοφία».
Ακολούθησε η δημιουργία του Ξενώνα «Ελπίδα», στην οδό Μικράς Ασίας 46 στην περιοχή Γουδή, που φιλοξενεί παιδιά από την περιφέρεια της Ελλάδας μαζί με τις οικογένειές τους, που έχουν ανάγκη να διαμένουν στην Αθήνα για όσο διάστημα διαρκεί η θεραπεία τους στη ΜΜΜΟ, καθώς και στις ογκολογικές κλινικές των Παιδιατρικών Νοσοκομείων «Αγία Σοφία» και «Αγλαΐα Κυριακού». Ο Ξενώνας εγκαινιάστηκε το 1999.
Μέσα από το έργο της στον σύλλογο Φίλων Παιδιών με καρκίνο «Ελπίδα» ίδρυσε την πρώτη παιδιατρική Μονάδα Μεταμόσχευσης Μυελού των Οστών στην Ελλάδα, χάρη στην οποία εκατοντάδες παιδιά από την Ελλάδα και τις γειτονικές χώρες έχουν σωθεί μέχρι σήμερα.
Παράλληλα η Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη στήριξε πολλά εκπαιδευτικά ιδρύματα στην Ελλάδα, την Ευρώπη και τις Η.Π.Α., ενώ υπήρξε ιδρύτρια και χορηγός του Κέντρου Ελληνιστικών Σπουδών στη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Ενίσχυσε επίσης τα προγράμματα της Unesco για την εκπαίδευση και τον πολιτισμό σε πολλά μέρη του κόσμου και προώθησε την υλοποίηση των αναπτυξιακών στόχων του ΟΗΕ.
Προσωπικότητα διεθνούς κύρους
Η Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη ως πρέσβης Καλής Θελήσεως της Unesco, ως πρόεδρος του «Ιδρύματος Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη», του συλλόγου «Ελπίδα» και του συλλόγου «Όραμα Ελπίδας», συνεργάστηκε με πολλούς φορείς, ιδρύματα και μη κυβερνητικές οργανώσεις σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Στο πλαίσιο όλων αυτών των συνεργασιών, εκτός από τις εκδηλώσεις που διοργάνωνε μέσω των ιδρυμάτων της, συμμετείχε σε συνέδρια και διασκέψεις ως ομιλήτρια ή σύνεδρος, καθώς και σε φιλανθρωπικές εκδηλώσεις, διεθνείς και ευρωπαϊκές συναντήσεις και εκστρατείες.
Από το 1999, ήταν πρέσβειρα Καλής Θελήσεως της Unesco σε θέματα που αφορούν τα δικαιώματα και την προστασία των παιδιών καθώς και την πολιτιστική κληρονομιά.
Δραστηριοποιήθηκε επίσης ως: Μέλος Δ.Σ. της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, της Διεθνούς Κίνησης Γυναικών για την Ειρήνη, του Διεθνούς Κέντρου για τα χαμένα και κακοποιημένα παιδιά (ICMEC), του Ιδρύματος Mentor κατά των ναρκωτικών, ιδρυτικό μέλος του ιδρύματος «Φως της Αφρικής» με επικεφαλής τον Μακαριώτατο Πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεόδωρο Β’, μέλος του Προεδρικού Συμβουλίου των «Special Olympics Europe-Eurasia».
Η Μαριάννα που διακρίθηκε για την αγάπη της στα γράμματα και στις τέχνες ασχολήθηκε και με τη συγγραφή. Είχε γράψει το βιβλίο «Προσεγγίζοντας τη γυναικεία ταυτότητα: Αναζητήσεις στη Μινωική Κοινωνία», που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Λιβάνη.
Το έργο της Μαριάννας Β. Βαρδινογιάννη είναι διεθνώς αναγνωρισμένο και η ίδια είχε λάβει πολλούς τιμητικούς τίτλους και βραβεία όπως: Χρυσός Σταυρός του Τάγματος της Εποποιίας της Ελληνικής Δημοκρατίας, Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, Αρχόντισσα του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, Ιππότης και Αξιωματικός της Λεγεώνας της Τιμής της Γαλλικής Δημοκρατίας, Μεγάλο Βραβείο της Χάρτας των Παρισίων ενάντια στον καρκίνο, Βραβείο «Ripple of Hope» του Ιδρύματος «Robert F. Kennedy Human Rights», κ.ά.
Υπήρξε μια σπουδαία γυναίκα που στάθηκε στο πλευρό των παιδιών που τόσο αγαπούσε. Μέσα από το «Ίδρυμα για το Παιδί και την Οικογένεια», το οποίο μετονομάστηκε σε «Ίδρυμα Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη», και τον σύλλογο Φίλων Παιδιών με καρκίνο «Ελπίδα» έδωσε ελπίδα στα παιδιά και τους γονείς που δοκιμάζονται, στάθηκε στο πλευρό τους ουσιαστικά και είχε την τύχη να δει πολλά από αυτά τα παιδιά να μεγαλώνουν, να σπουδάζουν και να διαπρέπουν στη ζωή τους.
Ο σημαντικός ρόλος της μητρότητας
Η Μαριάννα Βαρδινογιάννη είχε χαρακτηρίσει τη μητρότητα ως τον σημαντικότερο ρόλο της ζωής της, αλλά και πηγή της έμπνευσής της για κάθετί που δημιούργησε, ενώ δήλωνε ότι θυμόταν πάντα με νοσταλγία κάθε στιγμή των πέντε παιδιών της, όταν ήταν μικρά..
Και παρά τις τόσες διακρίσεις της συνήθιζε να λέει:
«Είμαι πολύ υπερήφανη που είμαι γιαγιά και πολύ υπερήφανη για κάθε ένα από τα εγγόνια και τα δισέγγονά μου ξεχωριστά. Όπως επίσης αισθάνομαι τυχερή που ξεκινήσαμε με τον Βαρδή τη ζωή μας πολύ νέοι και μας αξιώνει ο Θεός να χαιρόμαστε εδώ και πολλά χρόνια αυτό τον ρόλο, του παππού και της γιαγιάς».
Και με πόση τρυφερότητα μιλούσε για τα εγγόνια και τα δισέγγονά της: «Τα περισσότερα από τα εγγόνια μας είναι αγόρια» είχε πει σε μια από τις συνεντεύξεις της. «Σχεδόν κάθε σαββατοκύριακο βρισκόμαστε ολόκληρη η οικογένεια μαζί στο σπίτι μας, το οποίο είναι γεμάτο με ποδοσφαιράκια και αγορίστικα παιχνίδια για τα μικρότερα εγγόνια μας! Είναι ευλογία να βλέπεις τα εγγόνια σου να μεγαλώνουν και να γίνονται χρήσιμοι και ευαισθητοποιημένοι άνθρωποι. Με συγκινεί πολύ όταν παίρνουν πρωτοβουλίες και χαράσσουν τη δική τους πορεία στη ζωή με όνειρα και ελπίδα».
