Ο Ανδρέας Γ. Παπανδρέου υπήρξε αναμφίβολα ο πλέον ελκυστικός για τον λαό ηγέτης των μεταπολιτευτικών χρόνων στη χώρα μας. Συνακόλουθα και αναπόφευκτα, αποτελεί υπόδειγμα (και) αισθητικής για τους σύγχρονους ηγέτες του σήμερα, των ενδυματολογικών του προτιμήσεων μη εξαιρουμένων. Έχει ενδιαφέρον, λοιπόν, να πάρουμε μια γεύση και της εσωτερικής, θεωρητικής πλευράς του σαν καθηγητή σε μεγάλα πανεπιστήμια της αλλοδαπής. Παραθέτω ένα απόσπασμα από το βιβλίο του με τίτλο «Η ελευθερία του ανθρώπου» (1970) σελ. 119-120:
«Οι «-ισμοί» έχουν πεθάνει πια. Ούτε ο καπιταλισμός ούτε ο σοσιαλισμός, όπως τους ζήσαμε, αποτελούν τα ελκυστικά οράματα για τη νέα γενεά. Παρακολουθήσαμε, στις τελευταίες δεκαετίες, τον θάνατο των μεγάλων ιδεολογιών, που δέσποζαν στη φαντασία και στη δράση των ανθρώπων μέχρι πριν από λίγα χρόνια. Είχαν ένα πλεονέκτημα. Η καθεμιά τους αποτελούσε ένα βολικό σύστημα αξιών. Όταν χρειαζόταν να κρίνουμε μια κατάσταση σαν καλή είτε κακή, είτε μια κοινωνική αλλαγή σαν βελτίωση ή επιδείνωση σχετικά με την προηγούμενη κατάσταση πραγμάτων, αποτεινόμαστε στο Δελφικό μας μαντείο και περιμέναμε την απάντησή του.
Η αμερικανική κοινωνία, ωστόσο, δεν ανταποκρίνεται πια στο όραμα μιας φιλελεύθερης καπιταλιστικής κοινωνίας. Αλλά ούτε και η σοβιετική κοινωνία ανταποκρίνεται πια στο όραμα μιας σοσιαλιστικής δημοκρατικής κοινωνίας. Τα μαντεία μένουν σιωπηλά. Μάταια η νέα γενεά μας αναζητεί ένα έτοιμο σύστημα αξιών, που να τη βοηθήσει να αποτιμήσει τον κοινωνικό περίκοσμο, που μέσα του γεννήθηκε και τον οποίο καλείται να μεταβάλει.
Στις αναζητήσεις της η νέα γενεά μοιάζει να συναρμολογεί ένα καινούργιο όραμα του κόσμου και του ρόλου του ανθρώπου σ’ αυτόν. Το καινούργιο όραμα είναι ουμανιστικό. Ο άνθρωπος ο ίδιος κατέχει το προσκήνιο. Αξιολογεί πολύ υψηλά την εντιμότητα, την ειλικρίνεια, τη λιτή έκφραση. Είναι θερμός οπαδός της ισότητας. Απορρίπτει την αυθεντία στην οποιαδήποτε μορφή της, υποστηρίζοντας το δικαίωμα του ανθρώπου για την αυτο-ολοκλήρωσή του πάνω σε γραμμές που ο ίδιος έχει εκλέξει και όχι πάνω σε υποδείγματα που όρισε κάποια κοινωνική αρχή. Η αναζήτηση τούτη για ένα ορισμό της ουμανιστικής τάξης, για μια κοινωνία ισότητας, για μια απαλλαγμένη από ιδεολογίες κοσμοθεώρηση και για μια πολιτική τάξη, στην οποία το Κράτος να είναι μάλλον υπηρέτης παρά ο κύριος, έχει ακόμα μακρύ δρόμο μπροστά της πριν φτάσει στον στόχο της.
Ένα πράγμα, ωστόσο, είναι βέβαιο: το καίριο, το δεσπόζον θέμα της νέας γενεάς είναι το αίτημα για την ελευθερία του ανθρώπου».
*Ο Παρασκευάς Μαμαλάκης είναι συγγραφέας
