Ήταν μεγάλη ευλογία να τύχουν στον δρόμο μας άνθρωποι με βαθειά γνώση της τοπικής ιστορίας που μας βοήθησαν να κατανοήσουμε τη διαδικασία και τη μεθοδολογία που κάνει αξιόπιστη μια ερευνητική καταγραφή.
Έτσι και με το Καρναβάλι. Αυτά που είχαμε διδαχθεί από το Μιχαήλ Μυρ. Παπαδάκι ήρθε να συμπληρώσει ο μέγας Κρητολόγος ο αξέχαστος Γιώργης Εκκεκάκης, που με ένα δημοσίευμα του είχε βάλει στη θέση τους κάποιους φιλόδοξους «ερευνητές», που χρονολογούσαν την πρώτη διοργάνωση όπως τους βόλευε. Και είχε γράψει στα «Ρ.Ν.» ο σπουδαίος ιστοριοδίφης (φ. 12/03/2013):
«Πότε, άρχισαν οι καρναβαλικές παρελάσεις αρμάτων στο Ρέθυμνο; Τυχαίνει να έχω υπόψη μου μια λεπτομερή περιγραφή της παρέλασης του 1901, δημοσιευμένη στη χανιώτικη εφημερίδα «Πατρίς» (φ. 15 Φεβρ. 1901, σ. 3). Έχει τίτλο «Αι Απόκρεω εν Ρεθύμνω» και το ρεπορτάζ υπογράφει ο εδώ ανταποκριτής με το ψευδώνυμο «Ρεθεμνιώτης». Από την περιγραφή φαίνεται ότι το Ρέθυμνο υπήρξε ανέκαθεν πρωτοπόρο στις καρναβαλικές εκδηλώσεις. Ας δούμε το σχετικό απόσπασμα που δείχνει αυτή την πρωτοπορία:
[…] Εις κανέν άλλο της Κρήτης μέρος δεν εορτάσθησαν ως παρ’ ημίν τα καρναβάλια… Την έναρξιν της παρελάσεως όρισε το Κομιτάτον [= η επί τούτου οργανωτική ομάδα] από της 3ης μεταμεσημβρινής ώρας. Όμως πολύ ενωρίτερον είχε κατακλυσθεί η οδός Τσάρου υπό του πλήθους. Τα παράθυρα και οι εξώσται εκάμπτοντο-αλλά και εκαμάρωνον-υπό το επίχαρι βάρος όπερ επεκόσμει ταύτα … Ενωρίς ωσαύτως ήρχισε και ο πόλεμος … Επεκράτει το κομφετί, εφεδρείαν δ’ εσχημάτιζον τα φασόλια και τα πίσα [=μπιζέλια] και αραιότερον πυρ τα κουφέτα! Την 3ην ακριβώς παρήλασε το μεγαλοπρεπές άρμα του Καρναβάλου, κατακλυσθέν υπό του χαρτοπολέμου, ον και αυτό βροχηδόν επέχεε. Έπειτα επεφάνησαν αι μασκαράται … κ.λπ.
Σημασία έχει ότι υπήρξαν άρματα, τα καλύτερα των οποίων και βραβεύτηκαν. Θα μεταφέρω από την εφημερίδα την περιγραφή ενός βραβευμένου άρματος. Είχε για θέμα του την κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας:
[…] Άρμα, ικανώς ωραία εστολισμένον, παρίστα την αίθουσαν του υπουργικού μας συμβουλίου. Πέριξ τραπέζης εκάθηντο οι τέσσαρες υπουργοί με τους υψηλούς των πίλους, υπογράφοντες διορισμούς… με μισθούς ποικίλλοντας από 1000 έως 8000 δραχμάς. Και εσύρετο (το συγκεκριμένο άρμα όχι από ζώα, αλλ’) υπό του λαού, κυρτουμένου υπό το βάρος των φόρων …] κ.λπ.
Άλλα θέματα αρμάτων ή συνθέσεων ήταν: το πάγωμα των έργων στο Λιμάνι, η μάταιη αναζήτηση πτυχιούχου οικονομολόγου για την Τράπεζα Κρήτης, ο γενικός επιθεωρητής της Εκπαίδευσης που επιθεωρούσε τα σχολεία με… τηλεσκόπιο, η έλλειψη μέσων στο τοπικό νοσοκομείο, η μειωμένη κίνηση στη ρεθεμνιώτικη αγορά κ.λπ.
Διαβάζοντας κανείς τα τότε προβλήματα που κέντρισαν τη σατιρική διάθεση των οργανωτών, εύλογα σκέφτεται ότι, μερικά, θα μπορούσαν να έχουν θέση και στη μεθαυριανή εκδήλωση.
Να συμπληρώσω λέγοντας ότι η παρέλαση κράτησε τρισίμισυ ώρες και η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με βεγγαλικά, πράγμα όχι σύνηθες για κείνη την εποχή».
Αποκριά χωρίς δεσμά
Ο Θεμιστοκλής Βαλαρής μας ενημερώνει στο περίφημο βιβλίο του «Μια πόλη Αναμνήσεις», πως μετά το 1898 οι Ρεθεμνιώτες, ελεύθεροι πια από τον τουρκικό ζυγό, ξεφάντωσαν την πρώτη Απόκρια χωρίς δεσμά.
Ροσόλια και τραταρίσματα γεφύρωναν ανθρώπινες σχέσεις και η οδός Τσάρου (Αρκαδίου σήμερα) γέμιζε φασόλια. Ήταν το κομφετί της εποχής.
Η εφημερίδα «Αναγέννηση» μας πληροφορεί στο επίκαιρο φύλλο του 1900 ότι υπήρχε επιτροπή διοργάνωσης καρναβαλιού. Είχε αρχίσει επομένως ο θεσμός να επισημοποιείται.
Αργότερα ξεκινά η διοργάνωση των περίφημων χορών από τον σύλλογο Κυριών και το Λύκειο Ελληνίδων. Το «Ιδαίον Άντρον» αρχικά και η αίθουσα του Λυκείου αργότερα φιλοξενούν τα μεγάλα αυτά κοσμικά γεγονότα.Οι προϋποθέσεις είναι αυστηρές για την ένδυση. Όποιος δεν είχε μεταμφιεσθεί έπρεπε να φέρει επίσημο ένδυμα Φράκο ή μαύρο κοστούμι οι κύριοι, τουαλέτες οι κυρίες. Και μάλιστα οι τουαλέτες είχαν γίνει παραγγελία στο Παρίσι.
Μας ξαφνιάζει το μουσικό πρόγραμμα που έφερνε τους Ρεθεμνιώτες στο «τσακίρ» κέφι.Όπως μας πληροφορεί η εφημερίδα «Αγών» (Φεβρουάριος 1919) στο χορό του Λυκείου Ελληνίδων ξεφάντωσαν οι πάντες και οι πάσες με Βέρντι και Θεόφραστο Σακελλαρίδη. Πώς συνέβαινε τώρα να ξεσηκώνεται ο κόσμος με «Τροβατόρε» και να βγαίνει στα μεγάλα κέφια δεν είναι παρά ένα δείγμα της αισθητικής της εποχής που μας δείχνει πόσο μεγάλο είναι το πολιτιστικό τους επίπεδο.
Ο βάρδος του Ρεθύμνου Γιώργης Καλομενόπουλος με τον μοναδικό στίχο του μας μεταφέρει στις παλιές Απόκριες και μας δίνει ένα δείγμα κεφιού σημειώνοντας ότι σε κάποιες καντρίλιες βγήκαν οι χορευτές από την πόρτα του Ωδείου, έκαναν το γύρο του τετραγώνου και γύρισαν στην αίθουσα, ενώ χάραζε η αυγούλα.
Ο Μιχαήλ Μύρωνος Παπαδάκις μας δίνει μια μοναδική περιγραφή του πρώτου άρματος που έκανε το περίφημο κομιτάτο των Ρεθεμνιωτών. Εκείνο το καλαίσθητο μαντολίνο.
Ας θυμηθούμε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το σχετικό του ρεπορτάζ που είναι σήμερα μια πολύτιμη πηγή για την ιστορία του Ρεθεμνιώτικου Καρναβαλιού:
Αποκριές 1915
Εκείνες τις Απόκριες του 1915 ο κόσμος είχε μεγάλη διάθεση να ξεφαντώσει. Κι ας έμεναν τα εμπορεύματα στα ράφια κι ας είχε προδώσει και η παραγωγή λαδιού τις τόσες προσδοκίες.
Πηγαίο και άφθονο ήταν το κέφι. Με το που έπεφτε το βράδυ γέμιζαν σπίτια και μαγαζιά από ανθρώπους που διψούσαν για γλέντι. Καλλιτέχνες κάθε επιπέδου είχαν την τιμητική τους. Οι περιζήτητοι βέβαια ήταν ο Νικήστρατος με το βιολί του και τις μαντινάδες του, ο Δαλέντζας με τη λύρα του και ο Αγιούτης με το μπουζούκι του.
Η γενική ευθυμία έδινε άφεση και στα παιδιά να ξεφύγουν από το μέτρο με δαιμονισμένο θόρυβο και ατέλειωτο παιχνίδι.
Για τους πρωτεργάτες του κεφιού αναφέρει ο Παπαδάκης τον Μανώλη τον γαλατά τον πατέρα του γλύπτη Ιω. Κανακάκη τους δασκάλους Σταυρακάκη και Ηλιακάκη που παίζανε βιολί, το Μανόλη (Χρύσανθο) Βιτζικουνάκη μαντολίνο, Αρτέμη Μπεμπισάκη, Μ. Ηλιακάκη, Κ. Βαρούχα, Π. Σκαντάλη, Ιω. Καμπουράκη, Ν. Γουναρίδη που ήταν καλοί τραγουδιστές.
Αναφέρει ακόμα τους καλλιτέχνες επιπλοποιούς, Νίκο και Βαγγέλη Μουντριανάκη, από τους οποίους ο πρώτος έπαιζε ωραία κιθάρα και τραγουδούσε περίφημα.
Αρκετά ευτράπελα καταγράφουν οι χρονογράφοι της εποχής. Κι ένα περιστατικό έκανε τόση εντύπωση που αξίζει να το αναφέρουμε.
Ένας Βενιζέλος στο… σαλόνι
Ο φαρμακοποιός Ιωάννης Κούνουπας είχε σημειωτέον πάθος με την τελειότητα.Και δεν έκανε συμβιβασμό ούτε και με τις αποκριάτικες αμφιέσεις του γιατί ήταν από τους πρωτεργάτες του κεφιού στο Ρέθυμνο.
Βράδυ Μαρτίου του 1935,κι ενώ οι κυρίες του συλλόγου Κυριών είχαν συμβούλιο με αφορμή τα γεγονότα του Κινήματος στο σπίτι της Λέλας Κούνουπα, στο άλλο δωμάτιο ο άνδρας της Γιάννης, με την επικουρία ενός υπαλλήλου Αρμενικής καταγωγής, του Αλέκου, μεταμφιέστηκε ούτε λίγο ούτε πολύ σε… Ελευθέριο Βενιζέλο!Ένα ολόκληρο απόγευμα ασχολήθηκε ο υπάλληλος με υπομονή αλλά κατάφερε να μεταμορφώσει τον Ιωάννη Κούνουπα σε ένα εκπληκτικής ομοιότητας, Ελευθέριο Βενιζέλο.
Μας είχε αφηγηθεί ο γιος του, ο επίσης αξέχαστος Μανόλης Κούνουπας εκλεκτός συγγραφέας.
«Ωστόσο, εντελώς αναπάντεχα και από μια ατυχή σύμπτωση παρά λίγο να ανατραπούν τα σχέδια. Τότε ήμουν πολύ μικρός. Πήγαινα στις πρώτες τάξεις του σχολείου. Μόλις είχα σχολάσει και ανέβαινα πηδηχτά τη σκάλα του σπιτιού. Ανήσυχος ο πατέρας από το άκουσμα του ποδοβολητού ξεχνώντας τη μεταμφίεσή του βγήκε ανήσυχος να δει τι συμβαίνει…».
«Όταν ο μικρός Μανολάκης είδε ξαφνικά μπροστά του τον Βενιζέλο που θυμόταν από την επίσκεψη στη Χαλέπα έφυγε έντρομος και τρύπωσε στο σαλόνι που συνεδρίαζαν οι κυρίες.
– Μαμά φώναξε ο φίλος μου ο Βενιζέλος είναι στο σπίτι.
Κι ενώ η Λέλα έμεινε άφωνη η κ. Ζακάκη σαν πιο ψύχραιμη βιάστηκε να την παρηγορήσει.
– Δεν πειράζει Λέλα μου Θα είναι από τον πυρετό.
Ο καημένος ο πατέρας Κούνουπας σκεπτόμενος ότι έχει δημιουργηθεί σύγχυση βιάστηκε να ξεκαθαρίσει το τοπίο. Αλλά μόλις τον είδαν οι κυρίες έπαθαν …την πλάκα τους.
Κι όταν η κ. Ζεκάκη ξεκίνησε να λέει:
«Εξοχότατε κύριε πρόεδρε…» ο αξέχαστος φαρμακοποιός πατέρας του Ανδρέα και του Μανόλη Κούνουπα. σκέφτηκε να συνεχίσει την πλάκα. Και τις διαβεβαίωσε με το ανάλογο ύφος ότι από το Κίνημα δεν είχαν να φοβηθούν για τα χρήματα του ταμείου του συλλόγου Κυριών που ήταν και το θέμα της συνεδρίασης. Δυστυχώς γι’ αυτόν και την επιτυχία της πλάκας του μια παρατηρητική κυρία του συμβουλίου τον αναγνώρισε και του φώναξε:
«Και του χρόνου Γιάννη μου και του χρόνου».
Ώρα Περιηγητικής
Χρόνια αργότερα, δεκαετία του 60, μια ομάδα ανθρώπων με επικεφαλής τον Κώστα Μανουρά, τον Κώστα Καννά, τα Δασκαλάκια, τον Πρινιωτάκη, τον Ηλιακάκη κι άλλους πολλούς, είχαν μεγάλες φούριες στον χώρο που μπορούσαν να δουλέψουν.Ήταν η μεγάλη ώρα για την Περιηγητική.Το πνεύμα συνεργασίας διάχυτο παντού.
Μόνο μετά την Καθαρή Δευτέρα του 1960 τα μέλη της Περιηγητικής Λέσχης μπόρεσαν πια να ξεκουραστούν. Για είκοσι μέρες δεν είχαν σηκώσει κεφάλι για να παρουσιάσουν το Καρναβάλι. Ευτυχώς όμως ο κόπος τους ανταμείφθηκε πλουσιοπάροχα με την αναγνώριση του μόχθου τους. Όπου τους έβλεπε κόσμος είχε να λέει: «Μωρέ μπράβο. Πότε καταφέρατε να κάνετε όλα τουτανά που είδαμε;».
Τα παιδιά δεν είχαν άλλο θέμα συζήτησης. Στερημένα από τις εμπειρίες που προσφέρει στα σημερινά η τεχνολογία έβλεπαν τα άρματα και δεν πίστευαν στα μάτια τους. Το θέαμα που είχαν δει ξεπερνούσε κάθε προσδοκία.Οι μικρομαγαζάτορες επίσης έτριβαν τα χέρια τους από χαρά. Μα 3.000 κόσμος είχε έρθει στο Ρέθυμνο «Αχ γιατί να μην έχουμε Καρναβάλι κάθε μέρα…».
Οι εφημερίδες έγραφαν συνέχεια για την επιτυχία του θεσμού. Βέβαια δεν έλειψαν και οι αιώνιοι γκρινιάρηδες που έκαναν κριτική εκ του ασφαλούς χωρίς να ξέρουν τι θα πει μόχθος για να προβάλεις την πόλη σου. Αυτούς αποστόμωνε κάθε Ρεθεμνιώτης που πίστευε στο Ρέθυμνο και στο ανθρώπινο δυναμικό του.
Αναμφισβήτητα η επιτυχία της όλης διοργάνωσης εξασφαλίστηκε από δυο βασικούς παράγοντες. Την αισθητική των αρμάτων, που αν και κατασκευάστηκαν σε ελάχιστο χρόνο, χωρίς τα μέσα που προσφέρει η εποχή μας, με καθαρά χειρονακτική εργασία καθόλου εύκολη αν προσέξουμε τις τεράστιες διαστάσεις κάθε άρματος και την σατιρική διάθεση σε κάθε θέμα έτσι που να προκαλεί το αβίαστο γέλιο. Ήταν και οι περιφερόμενοι μασκαράδες που με τις πλάκες που σκάρωναν έκλεβαν την παράσταση.
Ένας άλλος αρθρογράφος αναφέρεται στη ψυχοσύνθεση των Ρεθεμνιωτών που θεωρείται το δυσκολότερο κοινό. Ακόμα και το υπερθέαμα της καρναβαλικής παρέλασης ενώ εντυπωσίασε δεν χειροκροτήθηκε από τους ντόπιους όσο το άξιζε. Ευτυχώς επισημαίνει ο αρθρογράφος που οι Χανιώτες και Ηρακλειώτες επισκέπτες μας με τον ενθουσιασμό που τους διακρίνει κάλυψαν το κενό και αποζημίωσαν με θερμό χειροκρότημα και επευφημίες τους καρναβαλιστές.
Από το ευχαριστήριο πάντως της Περιηγητικής μπορούμε να ξέρουμε ποιοι ήταν οι βασικοί συντελεστές που μόχθησαν για τη διοργάνωση του πρώτου μεταπολεμικού Καρναβαλιού με ελάχιστες πιθανότητες να αδικήσουμε κάποιον.
Η οργανωτική επιτροπή λοιπόν στο δημοσίευμά της, λίγες μέρες μετά το Καρναβάλι, ευχαριστεί τον δήμαρχο Στυλιανό Ψυχουντάκη και το δημοτικό συμβούλιο για την υλική και ηθική στήριξη της εκδήλωσης, τον νομάρχη και το Φρουραρχείο για τη συμπαράστασή τους, το ΑΚΙΠ και τον διοικητή του για την παραχώρηση της μπάντας του στόλου.
Επίσης δόθηκαν τα εύσημα στη χωροφυλακή για τα μέτρα τάξης που διευκόλυναν τους καρναβαλιστές στον τοπικό τύπο και το κρατικό ραδιόφωνο για τις αναφορές τους, στη μουσική του δήμου και τον αρχιμουσικό Μπάμπη Πραματευτάκη, που πλαισίωσαν όλες τις αποκριάτικες εκδηλώσεις και την παρέλαση του Καρναβαλιού. Ευχαριστίες έλαβαν και οι Τεχνικές σχολές, το Λύκειο Ελληνίδων Ρεθύμνου, ο Α.Ο. Ατρόμητος, οι αδελφοί Δεληγιώργη, ο Αντώνης Γιαχάκης που συμμετείχαν με δικά τους άρματα και συνέβαλαν στην επιτυχία του Καρναβαλιού, το Ωδείο Ρεθύμνου, τα αθλητικά σωματεία, ο τουριστικός σύνδεσμος, η οικοκυρική σχολή και η δημιουργός της Ελένη Παπαδογιάννη και φυσικά όλοι εκείνοι που μετέφεραν τα υλικά με δικά τους μέσα κι όσοι είχαν συμβάλει με τις προσωπικές τους εργασίες στην κατασκευή των αρμάτων.
Στον αστερισμό των επαίνων και των ευχαριστιών ο δήμαρχος και το δημοτικό συμβούλιο με εκτενείς αναφορές και ψήφισμα. Και πώς να μην έρθει στο δημοτικό συμβούλιο το θέμα προς έκδοση ψηφίσματος. Χάρις στην Περιηγητική Λέσχη το Ρέθυμνο γνώρισε μέρες μεγαλείου. Δεν ήταν μικρό πράγμα αυτό.
Αυτό που θα πρέπει να γίνει μάθημα στους μεταγενέστερους είναι ότι οι διοργανωτές στήριξαν την επιτυχία τους στην εμπειρία και τις γνώσεις εκείνων που είχαν καλλιτεχνικές τάσεις και φαντασία. Οι πρωτεργάτες του μεταπολεμικού καρναβαλιού είχαν τη λεβεντιά να πλαισιώνουν τους ταλαντούχους σαν απλοί στρατιώτες ακολουθώντας πιστά τις οδηγίες τους. Έτσι έγιναν τα άρματα, έτσι έγιναν και οι κεφαλές εντυπωσιακές μεν αλλά και για μερικούς που ήταν νήπια τότε μια τραυματική εμπειρία, αφού περισσότερο τρόμαξαν παρά ευχαριστήθηκαν με το θέαμα. Και ποιον μπορείς να ξεχάσεις από τους σπουδαίους αυτούς δημιουργούς.
Ο Τάκης Αποστόλου είχε μια επιτελική θέση, ο Μπάμπης Πραματευτάκης, με την αστείρευτη φαντασία του είχε δώσει εντυπωσιακό παρόν, ενώ πολύτιμος ήταν ο Γιώργος Πετουσάκης.
Όπως μας διηγήθηκε ο κ. Πραματευτάκης, ο Γιώργος Πετουσάκης ήταν το φαινόμενο ανθρώπου που «ό,τι έβλεπαν τα μάτια του μπορούσαν να φτιάξουν τα χέρια του».
Οι συνθέσεις του από τα πιο απλά υλικά άφηναν τις καλύτερες εντυπώσεις και ο διάκοσμος που αναλάμβανε να επιμεληθεί ήταν πραγματικά ένα έργο τέχνης.
Αυτός δημιούργησε και τα πρώτα καλούπια για τις μεγάλες κεφαλές πάνω στις οποίες δούλευαν μετά οι εθελοντές για την προετοιμασία του Ρεθεμνιώτικου Καρναβαλιού.
Η τεχνογνωσία του σε συνδυασμό με την έμφυτη καλαισθησία και την παραγωγική φαντασία του δημιουργούσαν συνθέσεις άξιες να μείνουν σε κάποια μουσειακή συλλογή.
Εκείνος που θα ασχοληθεί με το Ρεθεμνιώτικο Καρναβάλι, στο πέρασμα του χρόνου, δεν θα πρέπει να ξεχνά και τον δεξιοτέχνη Γιώργο Πετουσάκη. Από τους άξιους μαθητές του στην κατασκευή κεφαλών ήταν ο Βαγγέλης Στεφανάκης που συμμετείχε και ως έφιππος ιππότης μασκοφόρος στην πρώτη εκείνη διοργάνωση.
Βασική αρχή η καλή οργάνωση
Ο πρόεδρος της Περιηγητικής Λέσχης Κώστας Μανουράς, που δέχτηκε και τους περισσότερους επαίνους για την πρωτοβουλία του, ικανοποιήθηκε μεν από την ανταπόκριση αρχών, φορέων και κοινού, αλλά μεθοδικός όπως πάντα έσπευσε να βάλει σε πλαίσιο τις μελλοντικές σκέψεις για τη συνέχιση του θεσμού. Συγκάλεσε λοιπόν ευρεία σύσκεψη που έγινε στην αίθουσα του Εργατικού Κέντρου τη Δευτέρα 7 Μαρτίου 1960.
Επικράτησε από τα πρώτα λεπτά της συνάντησης μια εγκάρδια φιλική ατμόσφαιρα. Καθένας είχε και κάτι να αφηγηθεί που έδινε το μέγεθος της επιτυχίας, ενός άθλου που είχαν δικαίωμα οι πάντες στην πόλη.
Ο Κώστας Μανουράς ξεκίνησε τη διαδικασία με ένα απολογισμό όπου επισημάνθηκαν και όλες οι αδυναμίες, ώστε να μην παρουσιαστούν σε επόμενες διοργανώσεις. Ιδιαίτερα αναφέρθηκε η οικονομική συμβολή του δήμου αλλά και των άλλων χορηγών και ακολούθησε ένας εποικοδομητικός διάλογος που οδήγησε σε χρήσιμα συμπεράσματα και εμπνευσμένες προτάσεις.
Αμέσως μετά αποφασίστηκε από τους συμμετέχοντες στη σύσκεψη:
1) Να συσταθεί μόνιμη επιτροπή Καρναβάλου υπό την προεδρία του δημάρχου που θα είχε την ευθύνη της διοργάνωσης στο σύνολό της.
2) Η Περιηγητική Λέσχη να αποτελεί τον κορμό της οργάνωσης στις επόμενες γιορτές Καρνάβαλου.
3) Να γίνει η κατάλληλη διαφώτιση του κοινού και η ανάλογη διαφημιστική προβολή των εορτών στον Αθηναϊκό και Κρητικό τύπο.
4) Να γίνει διάβημα στον ΕΟΤ για την οικονομική στήριξη του θεσμού.
Επειδή έμειναν κάποιες οικονομικές εκκρεμότητες και κανένας δεν ήθελε να οφείλει αποφασίστηκε να γίνει προβολή ταινίας στο ΡΕΞ με την συμβολή βέβαια του ιδιοκτήτη για να εξασφαλιστούν έσοδα που θα καλύψουν τα χρέη.
Με την ευκαιρία ο Κώστας Μανουράς δήλωσε ότι η Περιηγητική Λέσχη θα έδινε στο εξής το παρόν σε μεγάλες διοργανώσεις προς όφελος της πόλης και θα επιδίωκε το ερχόμενο καλοκαίρι να ενταχθεί στις εκδηλώσεις του Φεστιβάλ Κρητικού Θεάτρου και το Ρέθυμνο.
Έτσι έκλεισε ο κύκλος του πρώτου εκείνου μεταπολεμικού καρναβαλιού που έδωσε τόση ζωή στην πόλη και καθιέρωσε την Περιηγητική Λέσχη στα σωματεία που συνέβαλαν στην εξέλιξη που ακολούθησε και στην τουριστική ανάπτυξη του τόπου.
Πηγές
α. Αρχειακό υλικό από την ιστοσελίδα μoυ Πολιτιστικό Ρέθυμνο.
β. Οι φωτογραφίες είναι σήμερα από την συλλογή της οικογένειας Τζέτζου. Μας τις είχε παραχωρήσει η κυρία Ελένη Τζέτζου αποκλειστικά για τη διάνθιση επίκαιρων αφιερωμάτων. Και την ευχαριστούμε για μια ακόμα φορά.
