Η δικαιοσύνη ως αγαθό
Κατά τον Αριστοτέλη, η δικαιοσύνη ορίζεται ως αγαθό που δεν στοχεύει στην ευδαιμονία όποιου την ασκεί, αλλά στον άλλον άνθρωπο. Για τούτο, είναι η κρατίστη των αρετών γιατί δεν ασκείται για ίδιο όφελος, αλλά προς χάριν τρίτου. (Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια).
Κατά δε τον Πλάτωνα, η πιο μεγάλη και η πιο όμορφη φρόνηση είναι η κυβέρνηση της πολιτείας, δηλαδή η δικαιοσύνη, που έχει την πηγή της μέσα στην ανιδιοτέλεια και στην ελευθερία της ψυχής! (Πλάτων, Συμπόσιο). Κατά τη γνώμη μας η ειλικρινής λειτουργία της δικαιοσύνης αποτελεί θεμελιώδη πυλώνα της Δημοκρατίας, και πηγή έμπνευσης και δημιουργικότητας για τους πολίτες. Αντίθετα η τρωτή και ανειλικρινής της λειτουργία, οδηγεί τη Δημοκρατία σε πολιτικό μαρασμό και τη χώρα σε «ηθική και κοινωνική αναπηρία».
Δύο παραδείγματα -προς μίμηση- και ένα αντιπαράδειγμα:
Η διαφθορά
Σαν πρώτο και μάλιστα αρκετά πρόσφατο, παράδειγμα εφαρμογής ειλικρινούς από κάθε άποψη δικαιοσύνης, αναφέρουμε την αποκάλυψη του σκανδάλου που εξυφάνθηκε στις Βρυξέλες, και πιο συγκεκριμένα στο Ευρωκοινοβούλιο. Υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι μιας πλούσιας χώρας της Αραβικής χερσονήσου, του Κατάρ, δωροδόκησαν με πολύ μεγάλα ποσά, μέλη και στελέχη του Ευρωκοινοβουλίου, για να εξασφαλίσουν ευνοϊκές κριτικές για τη χώρα τους. Το Κατάρ, ήταν η διοργανώτρια χώρα του παγκοσμίου κυπέλλου ποδοσφαίρου για το 2022, μια κορυφαία διοργάνωση που γίνεται κάθε τέσσερα χρόνια. Όμως το Κατάρ, λόγω του ότι δεν κυβερνάται από δημοκρατικό καθεστώς, δεν γίνονται πολιτικές εκλογές και δεν διαθέτει σύνταγμα, αφού κυβερνάται από μοναρχικό κληρονομικό καθεστώς, υστερεί σε δημοκρατικούς θεσμούς και ατομικές ελευθερίες. Επομένως, στον σημερινό διεθνή χώρο όπου η ύπαρξη δημοκρατικών θεσμών είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για να θεωρείται μια χώρα δίκαιη, ηθική και με κύρος, το Κατάρ υστερεί σημαντικά. Για να ενισχύσει λοιπόν την διεθνή του εικόνα με την αφορμή της διοργάνωσης του παγκόσμιου κυπέλλου, είχε την ανάγκη ευνοϊκών κριτικών από τον κορυφαίο δημοκρατικό θεσμό του Ευρωκοινοβουλίου. Τις ευνοϊκές λοιπόν αυτές κριτικές κατάφερε να τις εξασφαλίσει με δόλιο τρόπο, δωροδοκώντας μέλη και αξιωματούχους της Ευρωβουλής. Το εξευτελιστικό για τους δημοκρατικούς θεσμούς της Ευρώπης αυτό σκάνδαλο διαφθοράς, αποκάλυψε με πολύ αποφασιστικότητα η Βελγική δικαιοσύνη και ο Βέλγος εισαγγελέας Μισέλ Κλεζ.
Όταν απειλήθηκαν οι θεσμοί
Σαν δεύτερο παράδειγμα, για τους οποίους τόσο η θεά της δικαιοσύνης, η Θέτιδα των Αρχαίων Ελλήνων, όσο όμως και οι κορυφαίοι στοχαστές, ο Αριστοτέλης και ο Πλάτωνας, σίγουρα θα ένιωθαν υπερήφανοι, αναφέρουμε τρεις λαμπρούς λειτουργούς της Ελληνικής δικαιοσύνης. Και οι τρεις αυτοί δικαστικοί λειτουργοί, λάμπρυναν με τις ενέργειές τους και τις αποφάσεις τους τον θεσμό της δικαιοσύνης στη χώρα μας, δημιουργώντας παράδειγμα προς μίμηση που βρήκε διεθνή απήχηση, σε μια περίοδο της σύγχρονης Ελλάδας όπου η Δημοκρατία μας βρισκόταν στις δυσκολότερες περιόδους της. Ήταν η δεκαετία του ’60 ως και τις αρχές της επόμενης δεκαετίας του ’70, όπου οι πολιτικές κινήσεις που συνέβησαν ήταν τόσο τραγικές για τη νεότερη Ελλάδα στιγμάτισαν με τα πιο μελανά χρώματα την νεότευκτη Δημοκρατία μας. Τα τραγικά αυτά πολιτικά γεγονότα ξεκίνησαν με τις εκλογές της βίας και της νοθείας του Οκτωβρίου του 1961, συνεχίστηκαν με την επαίσχυντη πολιτική κίνηση της αποστασίας του Αυγούστου του 1965, και ολοκληρώθηκαν με την απόλυτη κατάλυση της Δημοκρατίας μας, από την επιβολή του δικτατορικού καθεστώτος τον Απρίλιο του 1967. Το παράδειγμά μας αυτό, ολοκληρώνεται με τρεις ιστορίες.
Η πρώτη ήταν η παρουσία του δικαστή του πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης Χρήστου Σαρτζετάκη, ως ανακριτού στην υπόθεση της δολοφονίας του γιατρού και βουλευτή της Αριστεράς Γρηγόρη Λαμπράκη.
Η δεύτερη ήταν η δικαστική απόφαση του εισαγγελέα του πρωτοδικείου Αθηνών Δημήτρη Τσεβά ως εισαγγελέα της διερεύνησης των θανάτων από την εισβολή των δυνάμεων καταστολής της Χούντας στο Πολυτεχνείο, τον Νοέμβρη του 1973.
Και η Τρίτη, ήταν η παρουσία του εφέτη Γιάννη Ντεγιάννη το καλοκαίρι του 1975, ως προέδρου του Εφετείου που δίκασε τους πρωταίτιους της δικτατορίας του ’67.
Η χαλκευμένη δικαιοσύνη
Σαν αντιπαράδειγμα ανειλικρινούς λειτουργίας της δικαιοσύνης, αναφέρουμε τη δίωξη και την πρωτόδικη καταδίκη του Τούρκου Δημάρχου της Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου τον Δεκέμβριο του 2022 στην Τουρκία. Ο Ιμάμογλου κατηγορήθηκε ότι δήθεν πρόσβαλε τον υπουργό Εσωτερικών της Τουρκίας Σουλεϊμάν Σοϊλού, ως μέλος της ανώτατης εκλογικής επιτροπής. Ο Σοϊλού είχε αποκαλέσει τον Ιμάμογλου «ανόητο» και εκείνος ανταπαντώντας, δήλωσε ότι εκείνοι που ακύρωσαν την εκλογή του ήταν «ανόητοι» επαναλαμβάνοντας την έκφραση που λίγες ώρες πριν είχε χρησιμοποιήσει εναντίον του ο υπουργός Εσωτερικών. Ο Ιμάμογλου καταδικάστηκε σε φυλάκιση δύο χρόνων, καθώς και σε στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων. Αυτό εάν θα επικυρωθεί και από το εφετείο θα σημάνει την έκπτωσή του από το αξίωμα του δημάρχου Κωνσταντινούπολης. Όμως μετά την τεράστια κατακραυγή της αντιπολίτευσης και των πολιτών της Κωνσταντινούπολης, ο πρόεδρος Ερντογάν για να κατευνάσει τις διαμαρτυρίες, δήλωσε: Η υπόθεση θα πάει στο Εφετείο και στο Ανώτατο Δικαστήριο. Αν τα δικαστήρια έχουν διαπράξει κάποιο σφάλμα, θα διορθωθεί. O Ιμάμογλου όμως θεωρεί ότι η κυβέρνηση μέσω των δικαστηρίων μεθοδεύει την πολιτική του εξόντωση. Επίσης, στις διαμαρτυρίες κατά της απόφασης, συμμετείχαν έξι πολιτικοί αρχηγοί. Ο ηγέτης δε της αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο ηγέτης του μεγαλύτερου αντιπολιτευόμενου κόμματος, του Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού (CHP) και πιθανός κοινός υποψήφιος της αντιπολίτευσης για την προεδρία, κατήγγειλε «ένα πλήγμα της δικαιοσύνης στο έθνος» και υποσχέθηκε ότι «δεν θα υποχωρήσει ούτε χιλιοστό». Κατανοούμε λοιπόν τι διχαστικά προξενούνται σε ένα λαό από την αμφιλεγόμενη και την μη ανεξάρτητη λειτουργία της δικαιοσύνης!
Οι 4 ταγοί της δικαιοσύνης
– Ο Βέλγος εισαγγελέας Μισέλ Κλεζ
Τον Δεκέμβριο που μας πέρασε, αποκαλύφθηκε στις Βρυξέλλες το χειρότερο σκάνδαλο πολιτικής διαφθοράς που έχει απασχολήσει ποτέ το Ευρωκοινοβούλιο. Δυστυχώς αυτό για τη χώρα μας έχει ιδιαίτερη σημασία, αφού στους πρωταγωνιστές του σκανδάλου είναι και η Ελληνίδα ευρωβουλευτής, Εύα Καϊλή η οποία μάλιστα και έχει προφυλακιστεί. Στην πραγματικότητα, η αποκάλυψη του σκανδάλου αποτελεί μια κορυφαία πράξη εφαρμογής άτεγκτης δικαιοσύνης. Λαμπρό παράδειγμα αδέκαστου δικαστή, αποτελεί ο Βέλγος εισαγγελέας Μισέλ Κλεζ που αποκάλυψε το σκάνδαλο. Στο σύνολό του τόσο ο πολιτικός κόσμος της Ευρώπης όσο και οι Ευρωπαίοι πολίτες παρακολουθούν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον την εξέλιξη της υπόθεσης, και εξάρουν την τόλμη, το ήθος και την αποφασιστικότητα του Βέλγου εισαγγελέα. Στις Δημοκρατίες δεν επιτρέπεται να επιτελούνται πράξεις και δράσεις πέραν των συμφερόντων των λαών τους. Έτσι οι ενέργειες του Κλεζ αναμφισβήτητα συμβάλλουν στην ενδυνάμωση των Δημοκρατικών Ευρωπαϊκών θεσμών!
– Ο ανακριτής Χρήστος Σαρτζετάκης
Παράδειγμα λαμπρής λειτουργίας της δικαιοσύνης, υπήρξαν για τη χώρα μας οι ενέργειες του νεαρού τότε δικαστή του πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης Χρήστου Σαρτζετάκη, ο οποίος είχε οριστεί ανακριτής στην πολύκροτη υπόθεση της δολοφονίας του βουλευτή της Αριστεράς, Γρηγόρη Λαμπράκη, τον Μάιο του 1963 στη Θεσσαλονίκη. Ο Χρήστος Σαρτζετάκης δεν υπέκυψε στις πιέσεις της τότε κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή για τη συγκάλυψη της υπόθεσης, και με περίσσια θάρρους και λεβεντιάς αποκάλυψε την οργανωμένη δολοφονική επίθεση στον Γρηγόρη Λαμπράκη. Ήταν τέτοιο το θάρρος και ο ηρωισμός του ανακριτή, που αρκετά χρόνια αργότερα, και όταν πια είχε αποκατασταθεί η λειτουργία της Δημοκρατίας μας, ο Σαρτζετάκης έγινε σύμβολο των αγώνων για τη Δημοκρατία. Ακόμη, υπήρξε η πηγή έμπνευσης του Έλληνα σκηνοθέτη που έκανε καριέρα στη Γαλλία Κώστα Γαβρά, σκηνοθετώντας τη ταινία «Ζήτα», που γνώρισε τεράστια διεθνή επιτυχία. Ανταμείβοντας το θάρρος του Σαρτζετάκη και τη συμβολή του στην εδραίωση της Δημοκρατίας μας, ο Ανδρέας Παπανδρέου όντας πρωθυπουργός τον Νοέμβριο του 1985 τον πρότεινε για πρόεδρο της Δημοκρατίας, όπως και εξελέγη.
– Ο εισαγγελέας Δημήτρης Τσεβάς
Ως η δεύτερη επίσης λαμπρή παρουσία Έλληνα δικαστικού, ήταν ο εισαγγελέας Δημήτριος Τσεβάς. Το έτος 1971 ο Δημήτριος Τσεβάς υπηρετούσε ως εισαγγελέας στο πρωτοδικείο Ηρακλείου. Είναι γνωστή η σύγκρουσή του με τον τότε δικτάτορα και αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης της Χούντας, Στυλιανό Παττακό, για τη μη κατεδάφιση του Ναού του Σωτήρος στην πλατεία Κορνάρου του Ηρακλείου, μνημείο του 13ου αιώνα που είχε χαρακτηρισθεί διατηρητέο. Εξ αιτίας αυτής της σύγκρουσης, ο Δ. Τσεβάς μετατέθηκε στην Αμαλιάδα του νομού Ηλείας. Τέσσερα χρόνια αργότερα και υπηρετώντας πια στο Εφετείο Αθηνών, ήταν ο εισαγγελέας που τους πρώτους μήνες μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας διερεύνησε την υπόθεση του Πολυτεχνείου, και συνέταξε το πόρισμα του 1975 για τους 18 επιβεβαιωμένους επώνυμους νεκρούς του Πολυτεχνείου. Σε όλο το διάστημα της έρευνάς του, αμέσως μετά την πτώση της χούντας, όλη η Ελλάδα συγκλονιζόταν από μεγάλες αντιχουντικές διαδηλώσεις για την πλήρη δικαίωση των θυμάτων και του αγώνα του Πολυτεχνείου. Κυρίαρχο σύνθημα στις διαδηλώσεις αυτές, ήταν το περίφημο «Τσεβά να γίνεις Σαρτζετάκης»! Και πράγματι ο εισαγγελέας Τσεβάς, επιβεβαίωσε τη προσδοκία του Ελληνικού λαού.
– Ο Εθνικός μας δικαστής, Γιάννης Ντεγιάννης
Η τρίτη λαμπρή παρουσία Έλληνα δικαστικού, ήταν του Εφέτη Γιάννη Ντεγιάννη, ως προέδρου του πενταμελούς Εφετείου που δίκασε τους πρωταίτιους της Απριλιανής χούντας. Το εφετείο καταδίκασε σε θάνατο τους πρωταιτίους της Απριλιανής δικτατορίας (Γεώργιο Παπαδόπουλο, Στυλιανό Παττακό, Νικόλαο Μακαρέζο, Ιωάννη Λαδά κ.ά.), η ποινή των οποίων μετατράπηκε τελικά σε ισόβια από τον τότε πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή. Ήταν τόσο θαρραλέα και άτεγκτη η στάση του δικαστή Ντεγιάννη, που αργότερα του προσδόθηκε ο χαρακτηρισμός του «Εθνικού δικαστή».
Η «αναπηρία» στις Δημοκρατίες
Κλείνοντας την αναφορά μας αυτή, για το ρόλο που διαδραματίζει η εφαρμογή της άτεγκτης δικαιοσύνης, θεωρούμε πως χώρες που δεν έχουν καταφέρει να κατοχυρώσουν σε αυτό το βαθμό τη λειτουργία αυτού του θεμελιώδους θεσμού, καταλήγουν σε «ηθική και κοινωνική αναπηρία». Δεκάδες χώρες της κεντροανατολικής Ασίας, της Αφρικής, αλλά και της κεντρικής και νότιας Αμερικής μπορούν να κριθούν ως «δημοκρατίες» με υστέρηση στο θεσμό της δικαιοσύνης, και αυτό τις χαρακτηρίζει ως «δημοκρατίες σε αναπηρία».
* Ο Γιώργος Ουρανός είναι ψυχολόγος
ouranosgeo@gmail.com
