Η ιστορία του νερού συμβαδίζει με την ιστορία του κόσμου και η ποιότητα του νερού με την ποιότητα της ζωής και τη μακροζωία (Ανδρέας Ν. Αγγελάκης)
Το νερό είναι ένας από τους πλέον πολύτιμους πόρους του πλανήτη. Η Παγκόσμια Ημέρα Νερού (ΠΗΝ) εορτάζεται κάθε χρόνο στις 22 Μαρτίου, με στόχο την ενημέρωση των πολιτών για θέματα συναφή με την χρηστή και υπεύθυνη χρήση ασφαλούς ποιότητας νερού για όλους. Είναι μια ημέρα υπενθύμισης της σημασίας του νερού και της επείγουσας ανάγκης διασφάλισης ενός βιώσιμου μέλλοντος στον πλανήτη μας. Η ΠΗΝ θεσπίστηκε πριν 30 έτη, στη Διάσκεψη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, που πραγματοποιήθηκε στο Ρίο ντε Τζανέιρο. Την ίδια χρονιά, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ενέκρινε ψήφισμα, με το οποίο η 22η Μαρτίου ανακηρύχθηκε ΠΗΝ και εορτάζεται συνεχώς, κάθε έτος από το 1993.
Έχει καθιερωθεί κατά την ΠΗΝ να τονίζεται τη σημασία κυρίως του γλυκού νερού και να προωθείται η βιώσιμη διαχείριση των πόρων γλυκού νερού (UN, 2023). Το ετήσιο θέμα επικεντρώνεται τα τελευταία έτη, σε θέματα σχετικά με το καθαρό νερό, την αποχέτευση και την υγιεινή (WASH), το οποίο είναι σύμφωνο με τους στόχους του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας για την Αειφόρο Ανάπτυξη (WHO, 2022). Ωστόσο, γίνεται αναφορά και στην ιστορία του νερού, στο πνεύμα του Κομφούκιου (551-479 π.Χ.), ο οποίος είπε: Μελετήστε το παρελθόν πριν σχεδιάσετε οτιδήποτε για το μέλλον.
Η παγκόσμια κρίση του νερού είναι ένα πιεστικό και πρωταρχικό ζήτημα, που επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, 2,2 δισεκ. άνθρωποι στερούνται ασφαλούς πόσιμου νερού και 4,2 δισεκ. δεν έχουν πρόσβαση σε ασφαλώς διαχειριζόμενες υπηρεσίες υγιεινής (Εικ. 1). Οι συνέπειες αυτής της κρίσης είναι καταστροφικές, καθώς επηρεάζει τα πάντα, από την υγεία και την υγιεινή μέχρι την επισιτιστική ασφάλεια και την οικονομική ανάπτυξη. Ο επείγων χαρακτήρας αντιμετώπισης αυτής της κρίσης δεν πρέπει να υποεκτιμηθεί, ιδιαίτερα με την πρόβλεψη ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός θα φτάσει τα 9,8 δισεκ. μέχρι το 2050 (WHO, 2022).
Η ΠΗΝ είναι επίσης μια ευκαιρία να μάθουμε για θέματα που σχετίζονται με το νερό και μάς επηρεάζουν τοπικά. Γι’ αυτό μπορούμε να ανατρέξετε σε επιστήμονες της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας και κυρίως σε αυτούς της Παγκόσμιας Εταιρείας Νερού, που δημοσιεύονται με σχετική μεγάλη συχνότητα σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Στα πολυπληθή συνέδρια που οργανώνει περιλαμβάνεται και το δισετήσιο, που συμμετέχουν αρκετές χιλιάδες σύνεδροι και περιλαμβάνεται και παγκόσμια Έκθεση υδρο-τεχνολογίων, όπως το επόμενο, που θα οργανωθεί στο Τορόντο του Καναδά από 11 έως 16 Αυγούστου 2024 (https://worldwatercongress.org/). Επίσης η Παγκόσμια Εταιρεία Νερού συμβάλλει στον εορτασμό της ΠΗΝ στα πλαίσια λειτουργίας των πολυάριθμων Ειδικών Επιτροπών της. Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στην Ιστορία του Νερού, σε μια προσπάθεια να δημιουργηθεί τεχνολογική βάση δεδομένων αρχαίων υδρο-τεχνολογιών, με την ελπίδα ότι θα βοηθήσει στη βιώσιμη διαχείριση των υδατικών πόρων, αντλώντας χρήσιμα διδάγματα από το παρελθόν.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα, σύμφωνα με ιστορικά δεδομένα, το προσδόκιμο ζωής κατά την προϊστορική, Μινωική εποχή (περίπου 3200-1100 π.Χ.) ήταν λίγο λιγότερο από τα 30 χρόνια, κατά την Κλασική και Ελληνιστική εποχή (περίπου 490-30 π.Χ.) ήταν λίγο πάνω από τα 30, τον 20ο αιώνα, μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, συγκεκριμένα το 1920, ήταν 45 χρόνια, και πρόσφατα, το 2020, ήταν 83,2 για τις γυναίκες και 77,5 για τους άνδρες, που ενώ μέχρι το 2019 είχε αυξανόμενη τάση, άρχισε να παρουσιάζει μια ελαφρά μείωση εξαιτίας του COVID-19 (Angelakis et al., 2021). Πιστεύεται ευρέως ότι η καθαρότητα του νερού και η υγιεινή του, στα ορθά οργανωμένα συστήματα παροχής νερού, βελτιώνουν το βιοτικό επίπεδο και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή και στη μακροβιότητά μας.
Η ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών διαχείρισης των υδατικών πόρων με ουσιαστική καταστρατήγηση των κρατούντων στις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες, συνεπάγεται πρόσθετα δεινά. Η σημασία του νερού ως αποκλειστικά δημόσιου αγαθού, αναγνωρίζεται από μία σειρά από διεθνείς οργανισμούς και συνθήκες, όπως, τη συνθήκη «Ευρωπαϊκή Χάρτα για τις Υδάτινες Πηγές» του 2001, το ψήφισμα 64/292 της ΓΣ του ΟΗΕ του 2010 και την ομόφωνη απόφαση A/HRC/15/L.14 του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Επίσης είναι ευρέως γνωστό ότι σε όσες πόλεις, κυρίως του αναπτυγμένου κόσμου ιδιωτικοποιήθηκε το νερό, τα αποτελέσματα ήταν καταστροφικά, με κατακόρυφη αύξηση της τιμής του, αύξηση των διαρροών, εξαιτίας πλημμελούς συντήρησης των δικτύων και κυρίως κατακόρυφη πτώση της ποιότητας του νερού.
Αντίθετα, η σημαντική πρόοδος της επαναχρησιμοποίησης των υδατικών πόρων, της αφαλάτωσης και άλλων υδρο-τεχνολογιών, που προβλέπεται ότι θα αναπτυχθούν περαιτέρω και στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), θα βελτιώσουν σημαντικά την κρατούσα κατάσταση. Γι’ αυτό, φέτος, στα πλαίσια της ΠΗΝ, το περιοδικό Water οργανώνει Παγκόσμιο Διαδικτυακό Σεμινάριο, με σχετικά θέματα προόδου, το πρωί της 22/3/2023 (10.00-12.30). Το πρόγραμμα είναι αναρτημένο στον ιστότοπο https://sciforum.net/event/MWWDW23. Κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να εγγραφεί και να παρακολουθήσει μέσω του https://us02web.zoom.us/webinar/register/2616784375704/WN_khAhLUBqSHGjVflMO4UXjA
*Ο Ανδρέας Ν. Αγγελάκης είναι επίτιμο μέλος και διακεκριμένο Fellows της IWA (Παγκόσμιας Εταιρίας Νερού)
Βιβλιογραφία
Angelakis, A. N., Vuorinen, H. S., Nikolaidis, C., Juuti, P. S., Katko, T. S., Rajala, R. P., Zhang, J., and Samonis, G., 2021. Quality of water supply and life expectancy: Parallel courses in time. Water 13, 752. https://doi.org/10.3390/w13060752
UN (Ηνωμένα Έθνη) (2023). World Water Day 2023 campaign launches. UN Water, https://www.unwater.org/news/world-water-day-2023.
WHO (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας) (2022). Drinking-water, sanitation and hygiene in the WHO European Region: highlights and progress towards achieving Sustainable Development Goal 6. WHO TEAM Centre for Environment & Health (BON), Water & Climate (WAC), ISBN: 9789289058063. https://www.who.int/europe/publications/i/item/9789289058063(accessed on 14/2/2023)
