Η αντισεισμική προστασία και θωράκιση των ιστορικών και διατηρητέων κτιρίων της Κρήτης βρίσκεται σε προτεραιότητα για την Περιφέρεια και τους φορείς του νησιού με δεδομένο ότι τα περισσότερα εξ αυτών, ειδικά όσα δεν είναι σε χρήση και έχουν εγκαταλειφθεί στη φθορά του χρόνου αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στατικότητας.
Το προσεχές διάστημα η Περιφέρεια σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο Κρήτης θα αξιοποιήσουν στην πράξη τις πρακτικές και τη μεθοδολογία που προέκυψε μέσα από τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα Interreg-Adriseismic.
Πρόκειται για ένα πρόγραμμα στο οποίο συμμετέχουν έξι χώρες της Αδριατικής – Ιονίου, της περιοχής που χαρακτηρίζεται από την υψηλότερη σεισμική επικινδυνότητα στην Ευρώπη και στόχο έχει τη βελτίωση σεισμικής θωράκισης και εκτίμησης σεισμικής τρωτότητας ιστορικών κτιρίων και βελτίωση της κατάρτισης.
Με κύριο αντικείμενο τη «Μείωση της σεισμικής τρωτότητας των διατηρητέων κτιρίων στα ιστορικά κέντρα των πόλεων», η Περιφέρεια Κρήτης και το πανεπιστήμιο Κρήτης ως εθνικοί εταίροι του προγράμματος, συνδιοργάνωσαν από κοινού με το ΤΕΕ/ΤΑΚ, σχετική εκδήλωση την Τετάρτη όπου παρουσιάστηκαν μέθοδοι παρέμβασης, καθώς και των καλών πρακτικών που αποκτήθηκαν.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι όπως εξήγησε ο γεωλόγος του πανεπιστημίου Κρήτης και διευθυντής του μουσείου Φυσικής Ιστορίας Χαράλαμπος Φασουλάς, ότι πρέπει να υπάρξει ειδική μέριμνα για τα ιστορικά και διατηρητέα κτίρια του νησιού, καθώς όπως είπε όσα δεν χρησιμοποιούνται και έχουν εγκαταλειφθεί στη φθορά του χρόνου παρουσιάζουν προβλήματα. Ειδικότερα, μιλώντας στα «Ρ.Ν.» ανέφερε: «Η γενική εικόνα που έχουμε για τα ιστορικά κτίρια είναι ότι τα περισσότερα έχουν προβλήματα, κυρίως λόγω εγκατάλειψης. Γνωρίζουμε ότι πάρα πολλά παλιά κτίρια είναι σε κατάσταση είτε αχρηστίας, είτε έχουν εγκαταλειφτεί, είτε δεν ξέρουμε ποιοι είναι οι ιδιοκτήτες. Στην ουσία δεν συντηρούνται και έχουν αρκετά προβλήματα, καθώς έχουν γίνει ελάχιστοι έλεγχοι για την αντισεισμική επάρκεια αυτών των κτιρίων με βάση τους αντισεισμικούς κανονισμούς. Οπότε δεν γνωρίζουμε ακριβώς σε τι βαθμό είναι η τρωτότητά τους απέναντι στον σεισμό. Ένα δεύτερο στοιχείο είναι ότι, επειδή είναι όλα παλιά κτίρια και οι αντισεισμικοί κανονισμοί έχουν αλλάξει τα τελευταία χρόνια, δεν έχουν γίνει αντίστοιχες εκτιμήσεις της σεισμικής τρωτότητας. Με βάση τους αντισεισμικούς κανονισμούς υπάρχει πιθανότητα να υπάρχουν αρκετά προβλήματα και εκεί.
Το σίγουρο είναι ότι αυτά τα κτίρια, κυρίως τα δημόσια κτίρια που είναι δημόσιας χρήσης και κοινής ωφέλειας, θα έλεγα ότι είναι σε προτεραιότητα για να ελεγχθούν. Εδικά για τα εγκαταλελειμμένα, διατηρητέα κτίρια εγκυμονούν διάφορους κινδύνους και θα έπρεπε να δοθεί μια προτεραιότητα για να αποφύγουμε κινδύνους για πεζούς και για άλλους τυχόν χρήστες».
Με αφορμή και τον πρόσφατο φονικό σεισμό σε Τουρκία και Συρία ο κ. Φασουλάς επεσήμανε ότι αντίστοιχου μεγέθους σεισμοί έχουν καταγράφει και στην Ελλάδα, ενώ εκτίμησε πως οι προδιαγραφές και η τήρηση του κανονισμού αντισεισμικής προστασίας που εφαρμόζεται στα ελληνικά κτίρια αποτελεί μια «ασπίδα» προστασίας απέναντι στην συνολική κατάρρευση κτιρίων. Ωστόσο ο ίδιος επανέλαβε την επιτακτική ανάγκη προστασίας των παλιών κτιρίων ιδίως των ιστορικών και διατηρητέων αλλά και ελέγχου όλων των κτιρίων που είναι χτισμένα πριν το ’70.
«Η αλήθεια είναι ότι στη χώρα μας έχουν γίνει στο παρελθόν ανάλογου μεγέθους σεισμοί, ακόμα και μεγαλύτεροι. Είχαμε σεισμούς που είχαν ξεπεράσει τα οκτώ ρίχτερ, είναι ένα γεγονός. Βέβαια, εδώ έχουμε την ειδοποιό διαφορά ότι αυτοί οι σεισμοί που ήταν γύρω στα οκτώ ρίχτερ, φαίνεται ότι έχουν μια μεγάλη περίοδο επανάληψης, δηλαδή μια περίοδο πέντε – έξι αιώνων. Ο τελευταίος τέτοιος ισχυρός σεισμός έγινε το 1926 στη Ρόδο. Όμως, σε όλη την επικράτεια έχουν συμβεί σεισμοί επτά με επτάμισι ρίχτερ, που ευτυχώς οι περισσότεροι, και αυτό είναι μια διαφορά από τους σεισμούς που είδαμε στην Τουρκία, γίνονται κυρίως στη θάλασσα ή μακριά από κατοικημένες περιοχές. Οπότε, σαν Κρήτη έχουμε την απόσταση που κατά ένα βαθμό μας προστατεύει από τις πολύ υψηλές εντάσεις που μπορούν να δώσουν αυτοί οι σεισμοί. Επίσης, το σίγουρο είναι ότι όλα τα καινούργια κτίρια που φτιάχνονται σύμφωνα με τους αντισεισμικούς μηχανισμούς, ελπίζουμε και έχει φανεί στην πράξη ότι δεν θα δώσουν αντίστοιχες εικόνες με τις Τουρκίας. Οι σεισμοί όπως στα Επτάνησα ή στο Ανατολικό Αιγαίο που είχαμε τα τελευταία χρόνια δεν έδωσαν τέτοιες μαζικές καταρρεύσεις κτιρίων. Ακόμα και στο Αρκαλοχώρι τα καινούργια κτίρια αντέδρασαν πολύ σωστά σε αυτόν το σεισμό, που μπορεί να ήταν μικρότερος, όμως η σεισμική επιτάχυνση πλησίασε τους σεισμούς που είδαμε στην Τουρκία σε αρκετές περιοχές. Φαίνεται ότι τα σύγχρονα κτίρια αντέχουν έναν ισχυρό σεισμό σε σχέση με μια ολική κατάρρευση. Ελπίζουμε λοιπόν ότι δεν θα έχουμε προβλήματα με τα καινούργια κτίρια. Βέβαια δεν γνωρίζει κανείς τι γίνεται με τα παλιά, τα οποία είναι πολλά και στην Κρήτη, αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα».
Όπως ανέφερε στη χώρα μας ο πρώτος αντισεισμικός κανονισμός έγινε το 1987, ενώ η τελευταία επανεκτίμηση έγινε το 2001 μετά τον σεισμό της Αθήνας. «Θεωρητικά όλα τα κτίρια μετά το 1987 είναι τουλάχιστον φτιαγμένα με έναν σύγχρονο αντισεισμικό κανονισμό. Τα υπόλοιπα είναι βελτιώσεις σε συγκεκριμένα πεδία και στοιχεία. Ο πιο σύγχρονος αντισεισμικός κανονισμός ήταν το 1987, οπότε από εκεί και πέρα τα κτίρια που έχουν φτιαχτεί φαίνεται ότι αντιδρούν πολύ σωστά στους σεισμούς. Όλα τα κτίρια που είναι χτισμένα πριν από το 1970 θα πρέπει κάποια στιγμή να ελεγχθούν, ανάλογα με τη χρήση και άλλα προβλήματα που τυχόν έχουν εμφανιστεί με όσα έχουν συμβεί, εάν έχουν κάποιο πρόβλημα και εάν έχουν γίνει οι επεμβάσεις. Γενικά, αυτό που ξέρουμε είναι ότι τα πετρόκτιστα σπίτια γνωρίζουμε ότι έχουν πρόβλημα λόγω παλαιότητας και λόγω της κατασκευής. Οπότε, όλα αυτά κάποια στιγμή πρέπει να επαναξιολογηθούν. Όταν ένα σπίτι χτίζεται νόμιμα και με άδεια όλα αυτά ελέγχονται και παρακολουθούνται. Το πρόβλημα είναι με τα αυθαίρετα, εκεί εστιάζουμε όλοι τα προβλήματα γιατί δεν ξέρουμε τι μελέτες έγιναν και εάν παρακολούθησε κάποιος την κατασκευή, τι υλικά μπήκαν, πάρα πολλά θέματα που δεν μπορεί κανείς να είναι σίγουρος σε τι βαθμό έχουν ικανοποιηθεί οι απαιτήσεις μιας σύγχρονης κατασκευής».
Από το Ρέθυμνο μέσα από το πρόγραμμα «Adriseismic» μελετήθηκαν τα ιστορικά κτίρια της περιοχής της Σοχώρας. Σύμφωνα με τον Χαράλαμπο Φασουλά, γεωλόγος PhD,και Διευθυντή του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημιίου Κρήτης, μέσα από το πρόγραμμα δημιουργήθηκαν δύο εργαλεία, τα οποία όπως εξήγησε, είναι κάποια φύλλα αξιολόγησης για γρήγορη εκτίμηση αυτού που ονομάζουμε σεισμική τρωτότητα του κτιρίου. «Ένας μηχανικός μπορεί να πάρει αυτά τα φύλλα, να πάει σε διάφορα κτίρια που είναι ιστορικά και έχουν κάποια πολιτιστική αξία και με πολύ γρήγορο τρόπο, με κάποιες οπτικές παρατηρήσεις να αξιολογήσει των βαθμό της επάρκειας που έχει αυτό το κτίριο απέναντι σε έναν σεισμό και να δει τα προβλήματα που έχει. Αυτό δίνει αμέσως μια κατηγοριοποίηση του κτιρίου με βάση την αντισεισμική του τρωτότητα. Έχοντας αυτό το δεδομένο, θα μπορέσει να χρησιμοποιήσει όλες αυτές τις ορθές πρακτικές και εργαλεία που έχουμε μαζέψει μέσα στο πρόγραμμα, ενδεχομένως για να βελτιωθεί αυτή η θωράκιση του κτιρίου» τόνισε.
Οι ενέργειες της Περιφέρειας Κρήτης
Σημειώνεται ότι, ο γενικός στόχος του έργου Adriseismic στο οποίο συμμετέχει η Περιφέρεια είναι η ανταλλαγή και συστηματοποίηση γνώσεων και πρακτικών για την αντιμετώπιση των σεισμικών ευπαθειών των αστικών περιοχών στις χώρες εταίρους του έργου, για εναρμόνιση του σχεδιασμού και της διαχείρισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης μετά από σεισμικά γεγονότα, προκειμένου να βελτιωθούν δραστικά οι προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση και να εξασφαλιστεί η μείωση της σεισμικής ευπάθειας στις εμπλεκόμενες περιφέρειες. Οι κύριες περιοχές εστίασης είναι τα ιστορικά αστικά κέντρα, οι ιστορικές πλατείες και τα γύρω κτίρια, τα οποία αποτελούν σύμβολα της τοπικής ταυτότητας και κοινωνικοοικονομικούς πυρήνες.
Στο πρόγραμμα συμμετέχουν έξι χώρες της Αδριατικο-Ιονίου ζώνης: Ιταλία, Σερβία, Σλοβενία, Ελλάδα, Αλβανία, Κροατία. Εκ μέρους της Ελλάδας, συμμετέχει η Περιφέρεια Κρήτης και το πανεπιστήμιο Κρήτης.
Με την οριστικοποίηση των αποτελεσμάτων, σκοπός είναι η ενσωμάτωση στο ελληνικό νομοθετικό πλαίσιο, των καλών πρακτικών για τις παρεμβάσεις στα διατηρητέα κτίρια, όπως αυτές προέκυψαν από τη συνεργασία των έξι χωρών – εταίρων.
Σύμφωνα με τον κ. Φασουλά, στο πλαίσιο του προγράμματος η Περιφέρεια ετοίμασε ένα οδικό χάρτη για τα βήματα που θα γίνουν για να βελτιωθεί η κατάσταση στα ιστορικά διατηρητέα κτίρια, όπως είπε είναι δη έτοιμη και λειτουργεί μια πλατφόρμα εκπαιδευτική που απευθύνεται σε μηχανικούς και εργατοτεχνίτες που υποδεικνύει τα βήματα και τους κανόνες που ακολουθούνται για τον έλεγχο ενός κτιρίου. Παράλληλα ιδιαίτερη βαρύτητα θα δοθεί σε δράση ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών.
Σε σχετικές δηλώσεις του ο κ. Φασουλάς, ανέφερε: «Σαν Περιφέρεια Κρήτης από κοινού φτιάξαμε ένα «οδικό χάρτη» από βήματα που θα μπορούσαν να γίνουν στο μέλλον, για να βελτιώσουν λίγο την κατάσταση σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Ένα βασικό εργαλείο το οποίο παράξαμε και είμαστε εμείς υπεύθυνοι σαν πανεπιστήμιο Κρήτης από το Ηράκλειο, είναι μια πλατφόρμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Αυτή η πλατφόρμα αφορά τους μηχανικούς, αφορά δημόσιους υπαλλήλους, αφορά εργατοτεχνίτες, ουσιαστικά αυτούς που δουλεύουν στον κατασκευαστικό τομέα στα κτίρια και αφορά επίσης και εθελοντές. Αυτή η πλατφόρμα εκπαίδευσης είναι ανοιχτή και δωρεάν και έχει διάφορες πληροφορίες και μαθήματα για όλες αυτές τις κατηγορίες. Αυτήν τη στιγμή είναι διαθέσιμη, είναι ανοιχτή. Ο καθένας δίνει κάποιους κωδικούς, μπαίνει μέσα και παρακολουθεί ελεύθερα τα μαθήματα που είναι σε αυτήν την πλατφόρμα εκπαίδευσης.
Θα προσπαθήσουμε να διαδώσουμε αυτή την πλατφόρμα με τα μαθήματα, να κάνουμε κάποια επιπλέον σεμινάρια και ημερίδες/εκδηλώσεις, έτσι ώστε να προωθήσουμε αυτά τα αποτελέσματα. Να δοκιμάσουμε ίσως, σε εθελοντική βάση και με τη στήριξη της Περιφέρειας, να ενεργοποιήσουμε εθελοντικές ομάδες, οι οποίες και αυτές μπορούν να κάνουν μια πρώτη καταγραφή για την εκτίμηση αυτών των ιστορικών στοιχείων. Πρόκειται για μια πρώτη αποτύπωση που μπορεί να γίνει πάρα πολύ εύκολα και να γίνει μια αρχική καταγραφή. Ο ΟΑΣΠ συμμετείχε ως υποστηρικτής σε αυτό το πρόγραμμα, για το πώς μπορούμε αυτά τα εργαλεία άμεσης αξιολόγησης να τα προωθήσουμε μέσα από την ελληνική νομοθεσία και να γίνουν κτήμα για χρήση όλων των μηχανικών στη συνέχεια».
