Τη Μινωική εποχή η γυναικεία παρουσία είχε αποκτήσει θεϊκές και κυρίαρχες ιδιότητες με τη γυναίκα να απολαμβάνει εξέχουσα θέση στη Μινωική κοινωνία. Επίσης, η ταύτιση της γυναίκας με το γήινο στοιχείο και την ευλογία της ανθρώπινης αναπαραγωγής, καθώς και με τις δυνάμεις αναπαραγωγής της φύσης, αποτέλεσαν ουσιαστικό στήριγμά στη θεωρία της μητριαρχίας, που πάντα ενδιέφερε τους ερευνητές της προϊστορικής περιόδου. Όμως, υπάρχει σύγχυση και ασάφεια στη Μινωική μυθολογία με τη Μινωική τεχνολογία, όπως οι βασιλιάδες και τα παλάτια, που προφανώς δεν υπήρχαν.
Στη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 η μητριαρχία εμφανίστηκε δυναμικά στο προσκήνιο μέσα από το γυναικείο κίνημα με σχετικές δημοσιεύσεις και οργάνωση σεμιναρίων (Roeder, 1998). Ένας από τους στόχους του γυναικείου κινήματος υπήρξε και η αναγνώριση της μητριαρχίας ως ιστορικού δεδομένου των προϊστορικών κοινωνιών.
Η γυναικεία παρουσία στην Κρήτη ήταν πολύ σημαντική στη Μινωική εποχή. Η γυναίκα είχε ελευθερία κινήσεων και δραστηριοτήτων στη ζωή της. Δεν περιορίζονταν στο σπίτι αλλά συμμετείχε στο κυνήγι και σε αθλητικές εκδηλώσεις. Παράλληλα, πρόσεχε την εξωτερική της εμφάνιση και ήταν ιδιαιτέρως κομψή (Εικόνα 1). Χαρακτηριστική είναι η έντονη παρουσία της γυναικείας μορφής στο εικονογραφικό πλαίσιο της Νεοανακτορικής εποχής (ca 1700-1450 π.Χ.), που αποδεικνύει πως η γυναικεία ύπαρξη κατείχε σημαντική θέση και ως λατρευτική παρουσία στο θρησκευτικό τυπικό του Μινωικού πολιτισμού κατά την Παλαιοανακτορική, αλλά και τη Νεοανακτορική περίοδο (Nilsson, 1977).
Η γυναίκα στη Μινωική εποχή αποτελούσε βασικό μέρος του θέματος του Μινωικού Πολιτισμού. Ορισμένοι ερευνητές αναγνωρίζουν τα απομεινάρια μιας μητριαρχίας στην Κρήτη και στο νοτιοανατολικό Αιγαίο. Συμμετείχαν σε γιορτές, πανηγύρια, αγώνες ως ίσες με τους άνδρες. Θεωρούνταν οι πιο χειραφετημένες της αρχαιότητας. Ακόμη και στο θεοκρατικό καθεστώς κυριαρχούσε η μητριαρχία. Στο ανάκτορο της Κνωσού, σε ιερά θησαυροφυλάκια της Νεοανακτορικής περιόδου (γύρω στο 1600 π.Χ.) αναφέρονταν η «μεγάλη» και η «μικρή» Θεά των Όφεων (Εικόνα 2).
Αυτός ο πολιτισμός ήταν ένα εκπληκτικό παράδοξο: Μια μεγάλη δύναμη χωρίς στρατιωτική αριστοκρατία. Ένα «παλάτι» που δεν ήταν βασιλική κατοικία και ούτε ο βασιλιάς δοξάστηκε. Μια θρησκεία χωρίς μεγαλείο, ενώ οι γυναίκες ήταν ίσες με τους άνδρες και ελεύθερες (Muge και Loucanicas, 2013). Επίσης ο Younger, ο οποίος μελέτησε τον Μινωικό πολιτισμό για δεκαετίες, ανέφερε ότι οι γυναίκες κατείχαν εξέχουσα θέση στην τέχνη και τα θρησκευτικά αντικείμενα και επομένως πιθανώς και στη διοίκηση του Μινωικού πολιτισμού (Budin and Turfa, 2016).
Αξίζει να σημειωθεί πως από τα πήλινα Παλαιοανακτορικά ειδώλια γυναικών, που βρέθηκαν σε σχισμές βράχων, που εναπόθεταν άνθρωποι χαμηλότερων κοινωνικών τάξεων σε περιφερειακές, αγροτικές κοινότητες, ομοιάζουν απολύτως με αυτά που βρέθηκαν σε πιο οργανωμένες και εύπορες κοινωνίες. Οι τάσεις της μόδας, που υιοθετούνταν από τις γυναίκες της ανώτερης τάξης σύντομα διαδίδονταν και αντιγράφονταν από τοΝ λαό, στις κατώτερες κοινωνίες. Κάτι παρόμοιο σε κάποιο βαθμό συμβαίνει ακόμα και σήμερα (Κοκκίνη, 2019).
Βιβλιογραφία
Budin, S. L. and Turfa, J. M. (2016). General introduction. In: Women in Antiquity: Real Women across the Ancient World, S. L. Budin and J. M.
Turfa, Eds.). Routledge, London, UK, https://doi.org/10.4324/9781315621425.
Κοκκίνη, Μ. (2019). Η γυναικεία μόδα στη Μινωική Κρήτη. Αρχαιολογία και ιστορία, https://www.lifo.gr/culture/arxaiologia/i-gynaikeia-moda-sti-minoiki-kriti.
Muge, A. and Loukovikas, M. (2013). Chronicle 17: Minoan Cretan Thalassocracy, Periplus,. Available online:
https://peripluscd.wordpress.com/2013/03/04/chronicle-2-minoan-cretan-thalassocracy-2/
Nilsson, Μ. (1977). Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Θρησκείας, μτφρ. Δ. Σταθόπουλου, Αθήνα 1977, σελ. 23
Roeder, Β. (1998). Η απατηλή οικειοποίηση του παρελθόντος ενάντια στην πατριαρχική τύφλωση, ΑΤ, 67, σ. 6–24, σελ. 6–12.
*Ο Ανδρέας Ν. Αγγελάκης είναι επίτιμο μέλος και Distinguished Fellow της Παγκόσμιας Εταιρείας Νερού
