Είναι φορές που δεν ξέρω τι να προτάξω παρουσιάζοντας κάποιον από τις σπουδαίες μορφές του τόπου μας. Γιατί είναι αρκετοί εκείνοι που δικαιώνουν το «απού φελά παντού φελά». Έτσι και ο Ευάγγελος Βαρδάκης, από την Αργυρούπολη. Πώς να περιοριστείς στα επιτεύγματά του, ως κοινοτάρχη, όταν έκοψε την ανάσα των ανωτέρων του στον πόλεμο της Κορέας με τα ανδραγαθήματά του;
Σπουδαίος άνθρωπος ο Ευάγγελος Βαρδάκης. Πόσοι όμως να τον θυμούνται πια πέρα από τους συγγενείς και τους στενούς του φίλους;
Με δέος επιχειρούμε την παρουσίασή του γιατί έχουμε τη βεβαιότητα ότι κάτι μπορεί να λησμονηθεί από την πολύπλευρη και πολυσήμαντη δράση του. Τουλάχιστον όμως θα έχουμε αναφέρει τα πιο βασικά.
Ο Ευάγγελος Βαρδάκης ήταν γιος του Ζαχαρία και της Στυλιανής το γένος Τουπαδάκη. Γεννήθηκε στην Αργυρούπολη στις 28 Οκτωβρίου 1927. Τέλειωσε το δημοτικό σχολείο στο χωριό του και συνέχισε στο Γυμνάσιο με όρεξη για μάθηση. Τα «έπαιρνε» τα γράμματα, αλλά ήρθε ο πόλεμος και ανέκοψε την πορεία του στην απόκτηση της γνώσης.
Αν και έφηβος η φλόγα του πατριωτισμού τον οδηγούσε σε πολλές παράτολμες πράξεις. Και στη διάρκεια της Αντίστασης, έδειξε πόσο γενναίος ήταν.
Μαζί με τον Σπύρο Αναστασάκη, τον «Αετό της Αντίστασης» μοιράστηκαν ώρες άφατου ηρωισμού, καθώς το έλεγε η καρδιά τους.
Εξομολογείται ο ίδιος ο Αναστασάκης για τον αξέχαστο φίλο του σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στη «Made in Creta»:
«Ήμουν στην ομάδα του Κωστή του Μαντζώρου από την Επισκοπή, λοχαγού Ιππικού και με το Βαγγέλη το Βαρδάκη από την Αργυρούπολη περπατήσαμε βουνά και λαγκάδια. Σαλέψαμε στ’ «Άγιο Πνεύμα» και στα βουνά του Μούντρου και πηγαίναμε στη Μικρή Γωνιά. Αυτή ήτανε η δουλειά μας…».
Έτσι η μια αποστολή ακολουθούσε την άλλη. Και τα έβγαζαν πέρα, αν και τόσο νέοι και άπειροι στα μυστήρια της ζωή.
Πέρασαν τα δύσκολα χρόνια του πολέμου κι ήρθε η στιγμή να στρατευθεί ο ίδιος. Κατατάχτηκε στο στρατό στις 30 Μαΐου 1949 στην πιο σκοτεινή περίοδο της χώρας μας και υπηρέτησε σε διάφορα μέρη χωρίς ποτέ να διαμαρτυρηθεί για την απόσταση ή για τις καιρικές συνθήκες και το κλίμα που συναντούσε. Ήταν ένας συνειδητός στρατιώτης.
Κι ήρθε ο πόλεμος στην Κορέα και το κάλεσμα για κάθε τολμηρό Έλληνα που θα ήθελε να τιμήσει τη χώρα του. Ο Ευάγγελος, ανήσυχο πάντα πνεύμα, δήλωσε χωρίς δεύτερη σκέψη εθελοντής και στις 5 Νοεμβρίου 1950 βρέθηκε με το 1ο εκστρατευτικό τάγμα στα αφιλόξενα ασιατικά χώματα.
Ακόμα θυμούνται όσοι έζησαν τη στιγμή, την αυθόρμητη αντίδρασή του όταν ρωτήθηκαν οι στρατιώτες ποιοι θα ‘θελαν να πολεμήσουν στην Κορέα.
Εκείνο το «ΕΓΩ» του Βαρδάκη ήταν η ίδια η φωνή της Ελληνικής Ψυχής.
Ένας μεγάλος ήρωας
Για τη γενναιότητά του στον πόλεμο της Κορέας, μας έδωσε πλήρη στοιχεία ένας συμπολεμιστής του ο αξέχαστος Μάρκος Γιουμπάκης, που σημειώνει στο ημερολόγιο του για τον Ευάγγελο Βαρδάκη τα εξής:
«Θεωρώ τη δική μου κριτική και τα δικά μου λόγια τόσο πτωχά για τον Βαρδάκη, ώστε θα αφήσω άλλους να μιλήσουν γι’ αυτόν. Θα αφήσω τους ξένους γιατί μόνο οι ξένοι ξέρουν να τιμούν και να μιλούν γι’ αυτούς που εθελονταί σε μια μεγάλη ιδές τρέξαμε στην Κορέα συνεχισταί του πατροπαράδοτου Ελληνικού θρύλου.
Σήμερα λοιπόν ας ασχοληθώ λίγο για ένα υπέροχο παιδί της λεβεντογεννήτρας Κρήτης, που έγινε αφορμή να αντιλαλήσει στα πέρατα της οικουμένης για μια φορά η δόξα του Ελληνικού ονόματος η δόξα της Ελληνικής ανδρείας.
Να λοιπόν τι λένε οι ξένες εφημερίδες για τον Βαρδάκη για τον ήρωα της 10ης Φεβρουαρίου στο ύψωμα του ανωνύμου.
Η Εφημερίς «Σταρ εντ Στράιπς» της Ιαπωνίας στο φύλλον της 22ας Φεβρουαρίου έγραφε «Η Κρήτη η λεβεντογέννα που δεν παύει ποτέ να τροφοδοτεί την Πινακοθήκη των Ηρών της Αθάνατης Ελλάδος με νέες μορφές ημίθεων παλληκαριών, σήμερα φανερώνει και άλλο εάν διαλεγμένο παλληκάρι της τον Ευγ. Ζαχ. Βαρδάκη…» Η εφημερίς «Φως» του Καΐρου στο φύλλον 116 της 16ης Μαΐου έγραφε «σκύφτε άνθρωποι και θεοί για να περάσει η Κρήτη».
Η εφημερίς «Ε γιανκ ιν Κορέα» στο φύλλο της 12ης Μαρτίου εκτός των άλλων γράφει «Η απαράμιλλος ανδρεία που επέδειξε το παλληκάρι αυτό κατά τα μάχας που έδωσεν η μονάδα του εδώ στη μακρινή και αφιλόξενη Κορέα άφησε κατάπληκτους Έλληνες και Αμερικάνους, και έτσι κατόπιν ημερησίας Διαταγής του ενάτου Σώματος του Αμερικάνικου στρατού, απονέμεται σ’ αυτόν το παράσημο «Σίλβερ Σταρ» του κατ’ εξοχήν πολεμικού Αμερικανικού παρασήμου που δίνεται μονάχα για πράξεις εξαιρετικής ανδρείας επί τους πεδίου της μάχης».
Ας περιορισθώ όμως στην απλή κατάθεση του κειμένου της Διαταγής αυτής. Είναι τόσον παραστατική τόσο εύγλωττη, ώστε να μην χρειάζεται τη συντροφιά δικών μου σχολίων.
«Ευάγγελος Βαρδάκις οπλίτης πεζικού του Ελληνικού εκστρατευτικού Σώματος υπαγομένου εις την πρώτην μεραρχίαν ιππικού. Ο Στρατιώτης Βαρδάκης κρίνεται άξιος τιμητικής διακρίσεως δια την δράση του κατά του εχθρού την 10ην Φεβρουαρίου 1951 παρά το Τσουγκ – Ντογκ της Κορέας. Κατά την επίθεσιν εναντίον των εχθρικών αμυντικών ερεισμάτων επί αποκρήμνου κορυφογραμμής ο στρατιώτης Βαρδάκις δια της τόλμης του της επιθετικότητα και της ασυγκρήτου ανδρείας συνέβαλλεν εις βαθμόν ανυπολόγιστο εις την ολοκλήρωσιν της αποστολής της μονάδος του, ευρεθείς μεταξύ των πρώτων επί της κορυφής του υψώματος το οποίον απετέλει το κύριον σημείον του στηρίγματος της εχθρικής τοποθεσίας ο στρατιώτης Βαρδάκης δεν έπαυσε να εμπνέει τρόμον εις τους αντίπαλους δια της φονικής δεξιοτεχνίας μετά της οποίας εχειρίζεται κατ’ αυτών την λόγχην και τον υποκόπανον του όπλου του.
Όταν τα καταιγιστικά πυρά του εχθρού καθήλωσαν προς στιγμήν την διμοιρία του, ο στρατιώτης Βαρδάκης προσεφέρθει να διεισδύσει μόνος εντός της προσβεβλημένης τοποθεσίας ίνα επιφέρει σύγχησιν εις τον αντίπαλον.
Κινηθείς δια μέσου αληθούς κολάσεως πυρός κι σιδήρου, ανερριχήθει επί απόκρημνου κορυφής και επέπτυχε να εγκατασταθεί όπισθεν των εχθρικών πολυβολείων.
Εκ της νέας θέσεως του, ο στρατιώτης Βαρδάκης ήρχισε εκσφενδονίζει χειροβομβίδας προξενών τοιαύτας απωλείας εις τους αντιπάλους ώστε η εχθρική άμυνα επί του υψώματος εκάμφθη και εσαρώθη.
Η αδιαφορία προς τον κίνδυνον, η ψύχραιμος αποφασιστικότης και η ακάθεκτος μαχητική ορμή του στρατιώτου Βαρδάκη τιμούν αυτόν και τον Ελληνικό Στράτευμα».
Ο Ευάγγελος Βαρδάκης έμεινε στην Κορέα μέχρι 23 Σεπτεμβρίου 1951.
Για τη δράση του και τις ανδραγαθίες του έλαβε:
- Το Αργυρό αστέρι των Ηνωμένων Εθνών
- Τιμητική Διάκριση από το υπουργείο Εθνικής Άμυνας της Κορέας
- Μετάλλιο από τα Ηνωμένα Έθνη, καθώς και από το Ελληνικό Κράτος του απονέμονται:
- Ο Πολεμικός Σταυρός Γ’ τάξεως
- Μετάλλιο εξαιρέτων πράξεων
Επίσης το 1989 έγινε και η αναγνώρισή του ως αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης.
Η συμμετοχή του στα κοινά
Γύρισε στο χωριό του νικητής και τροπαιούχος αλλά θαρρείς πως άφησε πίσω κάθε του θύμηση. Κανένας δεν τον θυμάται να αναπολεί μνήμες από εκείνη την περίοδο. Μήπως όμως μιλούσε ποτέ για τη συμμετοχή του στην Αντίσταση και μάλιστα έχοντας τόσο να θυμηθεί από τις επικίνδυνες αποστολές που είχε αναλάβει;
Ήταν φανερό πως γύριζε σελίδα στη ζωή του για να παρουσιάσει μια ακόμα πλευρά του, τόσο χαρισματική. Αυτή του ηγέτη που βάζει όμως σε προτεραιότητα το συμφέρον του τόπου που υπηρετεί.
Ξεκίνησε να δουλεύει τη γη αλλά λίγο αργότερα άνοιξε ένα καφενείο στην πόλη του Ρεθύμνου.
Πολλές φορές οι δικοί του άνθρωποι τον έβλεπαν να ξεχνιέται στις σκέψεις του. Εκείνες τις ώρες η ευρηματική του φαντασία μεγαλουργούσε. Κι έβλεπε αλήθεια τόσο μακριά από τον καιρό του.
Σε κάποια από αυτές τις στιγμές πήρε τη μεγάλη απόφαση να ανακατευθεί με τα κοινά. Δεν ήταν η φιλοδοξία του που τον ώθησε να κάνει αυτό το μεγάλο βήμα, αλλά η ανάγκη να προσφέρει στον τόπο του, που είχε μελετήσει τόσο βαθειά και ήξερε με κάθε λεπτομέρεια τα συγκριτικά του πλεονεκτήματα.
Από τα νερά που δημιουργούσαν μια παραδεισένια ατμόσφαιρα και τις βυζαντινές εκκλησίες της μέχρι το μακραίωνο παρελθόν που είχε τόσο ενδιαφέρον.
Είχε τόσα να πει και να επιχειρηματολογήσει ο αξέχαστος εκείνος πατριώτης, για την κρητική πόλη με τις πηγές και τη βλάστηση, το πλούσιο αρχιτεκτονικό υλικό παντού και τα μοναδικά βενετσιάνικα αρχοντικά.
Στο μεταξύ ο χρόνος και οι συμπτώσεις είχαν αρχίσει να αποκαλύπτουν πολλά από τα μυστικά που έκρυβε η ευλογημένη γη, απομεινάρια μιας λαμπρής εποχής.
Είχε τόσα το χωριό αυτό για να προσελκύσει τον επισκέπτη που άξιζε να αποκαλύψει κάθε του γωνιά, καθώς και τη μοναδική χλωρίδα μέσα από έναν μαγευτικό περίπατο στη φύση.
Αυτές οι σκέψεις που έπειθαν ότι το χωριό θα μπορούσε να γίνει από τους προσφιλέστερους προορισμούς αλλά και οι τόσες άλλες δυνατότητες για ανάπτυξη που υπήρχαν, έπεισαν τον Βαγγέλη Βαρδάκη να διεκδικήσει και να κερδίσει την προεδρία της κοινότητας από το 1959 και για αρκετές τετραετίες σποραδικά.
Και όπως ήταν άνθρωπος των έργων, δεν άργησε να βάλει πολλά από τα μεγαλεπήβολά σχέδιά του μπροστά.
Ένα μουσείο ήταν στις μεγάλες του επιδιώξεις. Και με αυτό το στόχο άρχισε τις επαφές με αρμόδιες υπηρεσίες και θεσμικούς φορείς που θα μπορούσαν να βοηθήσουν. Κι όλοι του έλεγαν ότι καλές είναι οι ενδείξεις αλλά χρειάζονται και οι αποδείξεις. Εδώ χρειάστηκε να εξαντλήσει κάθε του επιχείρημα για να πείσει τους συγχωριανούς του να συνεργαστούν για τις αποδείξεις αυτές.
Τελικά το μουσείο έμεινε όνειρο ανεκπλήρωτο, καθώς όπως του εξηγούσαν αλλά το καταλάβαινε και ο ίδιος ένα μουσείο χρειαζόταν αρκετές προϋποθέσεις για εύρυθμη λειτουργία, αλλά κατάφερε να βρουν μια περίοπτη θέση στο Μουσείο Ρεθύμνου εκθέματα όπως το περίφημο άγαλμα της Αφροδίτης, για το οποίο έχουν εκφραστεί με θαυμασμό σπουδαίοι αρχαιολόγοι. Ένα από τα σημαντικότερα πειστήρια του μακραίωνου ιστορικού παρελθόντος του χωριού.
Έγραψε για την πορεία του Βαγγέλη Βαρδάκη στην τοπική αυτοδιοίκηση ο Δημήτρης Ποθουλάκης (Κρι-Κρι Δεκέμβριος 1994) ότι επί των ημερών του, η Αργυρούπολη, άρχισε να επανακτεί σημαντικό μέρος από το χαμένο στη λήθη πρόσωπό της με το να δουν το φως της ημέρας σημαντικά αρχαιολογικά της ευρήματα. Είχε μάλιστα ο ίδιος δηλώσει στον εκλεκτό συνάδελφο: «Μέχρι και 40 χρόνια πριν η Αργυρούπολη ήταν από το χωριό της Κρητικής υπαίθρου, όπου η οικονομία γνώριζε ιδιαίτερη άνθηση. Αυτό οφειλόταν στα νερά της κατά κύριο λόγο, τα οποία αποτελούσαν και το σημαντικότερο δυναμικό της Κρήτης.
Στην πορεία των τρεχούμενων νερών της Αργυρούπολης υπήρχαν παραπάνω από 15 μύλοι, ερείπια των οποίων υπάρχουν και σήμερα. Οι μύλοι της Αργυρούπολης κάλυπταν τις αλεστικές ανάγκες ελαίων και σιταριών των επαρχιών Αποκορώνου, Αγ. Βασιλείου, Σφακίων και Ρεθύμνης. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας και της κοινωνικής ζωής της Αργυρούπολης…».
Αλλά και ο αείμνηστος υπουργός και βουλευτής, Γιάννης Κεφαλογιάννης, στο βιβλίο του «Το χρονικό μιας πορείας» αναφέρεται στον Ευάγγελο Βαρδάκη και τον χαρακτηρίζει πολύ ικανό και δραστήριο κοινοτάρχη.
Στα δέκα και πλέον χρόνια που υπηρέτησε συνολικά το χωριό του ο Βαρδάκης κατάφερε να βάλει τις βάσεις για την τουριστική ανάπτυξη του χωριού με έργα όπως αγροτικοί δρόμοι, αρδευτικοί αύλακες, αποχετευτικά έργα, ενώ επί των ημερών του ανεγείρεται το κτίριο που στέγασε το Γυμνάσιο, το Κοινοτικό Γραφείο, το Ηρώο Πεσόντων, ενώ δημιούργησε μικρές πλατείες, εξωραΐζοντας παλαιότερες και γενικά έδωσε βάρος σε έργα που αναβαθμίζουν την ποιότητα ζωής μιας μικρής κοινωνίας ενός χωριού και φυσικά έδωσε μεγάλη σημασία στο έργο των ανασκαφών που πρόσθεσαν στο μουσείο Ρεθύμνου τόσο σημαντικά εκθέματα.
Μέχρι και τελεφερίκ είχε σκεφτεί ο Βαρδάκης να φέρει στο χωριό του που θα μπορούσε με τον τρόπο αυτό να αξιοποιήσει περισσότερο τις φυσικές καλλονές του συνδέοντας τις πηγές με το χωριό, αλλά δεν πρόλαβε. Όπως δεν πρόλαβε να υλοποιήσει τα άλλα του σχέδια για την ύδρευση του χωριού με φυσική ροή από την τοποθεσία Καστανιές. Έμεινε κι αυτό όνειρο ζωής όπως η δημιουργία μουσείου.
Άνθρωπος με όραμα
Σε ξάφνιαζε αυτός ο άνθρωπος με τους τόσο ανοικτούς ορίζοντες που διέθετε κάτι σπάνιο ακόμα και στους καιρούς μας για τοπικό παράγοντα: Πίστη και όραμα. Και κάτι ακόμα πιο σημαντικό…
Ακόμα και στις μεγαλύτερες απογοητεύσεις του ο Βαγγέλης Βαρδάκης είχε την ψυχραιμία να αξιολογεί καταστάσεις και να κάνει πάντα το πρεπό που μπορεί να ήταν σε βάρος του, αλλά είχε βασική προτεραιότητα το γενικό καλό. Κι αυτό ενδιέφερε πάνω από όλα τον μεγάλο αυτό ήρωα και οραματιστή.
Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 78 χρόνων. Λένε πως την επίγεια πορεία ενός εκάστου αξιολογείς στο τέλος όταν φθάνει η στιγμή για το ξόδι του. Κι όταν ήρθε η ώρα αυτή, ο Βαγγέλης Βαρδάκης έλαβε περισσότερα εύσημα με την ειλικρινή θλίψη των εκατοντάδων που τον συνόδευσαν στην τελευταία του κατοικία. Χαρακτηριστικό και το δημοσίευμα των φίλων του στα «Ρεθεμνιώτικα Νέα» στο 40νθήμερο μνημόσυνό του, όπου με συγκεκριμένα στοιχεία αναδεικνύεται το ήθος και η γενναιότητα του ξεχωριστού αυτού ανθρώπου. Αναφέρουν μεταξύ άλλων για την όμορφη οικογένεια που δημιούργησε με τη συγχωριανή του Μάρθα Ηλιάκη, που έμεινε η πιστή σύντροφος της ζωής του μέχρι το τέλος, και τα δύο παιδιά τους που για τις σπουδές τους, μετακόμισε το 1971 στην Αθήνα και ασχολήθηκε με την επεξεργασία και εμπορία μαρμάρων.
Και καταλήγουν οι φίλοι του στο δημοσίευμά τους («Ρεθεμνιώτικα Νέα» 13-5-2005):
«Οι ταλαιπωρίες πολλές, αλλά ξεχνιούνται όταν βλέπει το μεγάλο του γιο Ζαχαρία γιατρό, διευθυντή της Νεφρολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου Λήμνου, τον δεύτερο γιο του Ανδρέα επιτυχημένο στα τουριστικά επαγγέλματα που σπούδασε, και τα εγγόνια του φοιτητές σε διάφορες πανεπιστημιακές σχολές.
Ο Βαγγέλης Βαρδάκης σε όλη τη πολυκύμαντη ζωή του, είχε σαν αρχή να προσφέρει απλόχερα τη βοήθειά του σε όποιον τη χρειαζόταν.
Γι’ αυτό όπως συνήθιζε ο ίδιος να λέει, δεν άφησε περιουσία στα παιδιά του, αλλά τους άφησε κληρονομιά το πλήθος των καλών φίλων που απόκτησε και που σήμερα τιμούμε τη μνήμη του κι ευχόμαστε να είναι ελαφρύ το χώμα της Αττικής γης που τον σκέπασε…».
Με μεγάλο αίσθημα ευθύνης σκιαγραφήσαμε τη μεγάλη αυτή προσωπικότητα με τη βοήθεια του αδελφού του κ. Ανδρέα Βαρδάκη, που τον ευχαριστούμε και από τη θέση αυτή για την πρόθυμη αρωγή του και σε στοιχεία και σε φωτογραφικό υλικό.
Πιστεύουμε όμως ότι μορφές σαν τον Βαγγέλη Βαρδάκη δεν πρέπει να χάνονται στη λήθη. Και βέβαια μια προτομή θα ήταν μια ένδειξη τιμής που οφείλει η πολιτεία στον ήρωα. Κι αν αυτό δεν είναι εφικτό γιατί να μην δοθεί το όνομά του σε μια οδό;
Μήπως η ζωή, η γενναιότητα και η τόλμη του δεν τεκμηριώνουν απόλυτα το αίτημα αυτό κάθε σκεπτόμενου ανθρώπου που θα ήθελε να έχουν οι ήρωες καλύτερη μοίρα στον τόπο τους;
