Λιάνα Παναγιωτάκη: Ένα δυνατό μυθιστόρημα
«Υπάρχουν βιβλία που δεν τελειώνουν. Τα βιβλία αυτά δεν είναι μεγάλα, είναι πλατιά».
Μεταφέρω εδώ τα λόγια του Τζόρτζο Μαγκανέλι, μια που χαρακτηρίζουν με τον καλύτερο τρόπο το νέο μυθιστόρημα του Γιώργου Παπαδάκη «η κυρία Ερασμία», από το Βιβλιοπωλείον της Εστίας. Ο βραβευμένος συγγραφέας από το Ρέθυμνο (Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος 2019 για το βιβλίο του «Ο Ταχυδρόμος», Εστία 2018), καθηγητής Θεολογίας και διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου, σήμερα υπηρετεί ως διευθυντής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Αθήνα. Το έργο του ο συγγραφέας αφιερώνει στην πολυαγαπημένη, πρόσφατα και πρόωρα αποδημήσασα αδερφή του, Μαρία. Οι τίτλοι των 21 κεφαλαίων, όπως και του επιλόγου, ποιητικοί όσο και η αφιέρωση προς την «όμαιμη» Μαρία, θεωρώ ότι αποτελούν προϊδεασμό για το μεγαλόπνοο δημιούργημα γνήσιας τέχνης.
Μέσα από το λογοτεχνικό πορτρέτο της κυρίας Ερασμίας, η μαγική πένα του Γιώργου Παπαδάκη ζωντανεύει μια ολόκληρη εποχή – από τον Μεσοπόλεμο ως και τα πρώτα μετακατοχικά χρόνια στην Κρήτη. Το σκηνικό είναι η παραθαλάσσια Κώμη Ροδοδάφνη, ακμαίο λιμάνι και εμπορικό κέντρο εκείνη την εποχή. Πλήθος ιστορικών και ηθογραφικών στοιχειών αναδύονται από την ομίχλη του χρόνου με τρόπο γοητευτικό. Η αλήθεια με τον μύθο πλέκονται αριστοτεχνικά σ’ ένα δυνατό μυθιστόρημα, όπου οι χαρακτήρες διακρίνονται ανάγλυφοι σαν μέσα από την αχλή ονείρου, «σκιές αιωρούμενες» και προκαλούν τον αναγνώστη να σκεφτεί, να τους γνωρίσει βαθύτερα, αφού όλοι έχουν τα μυστικά τους. Ο Γιώργος Παπαδάκης ζωγραφίζει την κεντρική του ηρωίδα παίρνοντας ως πρότυπο μια πραγματική γυναίκα της εποχής του Μεσοπολέμου, από οικογένεια πλούσια κι ευγενική της Ροδοδάφνης. Η κυρία Ερασμία, περίπλοκη προσωπικότητα, αντισυμβατική, αλλά με αντιφάσεις, πνεύμα αντιλογίας από τα παιδικά της χρόνια, με συναισθήματα δυσανάγνωστα κι αντικρουόμενα, ξέρει να κρύβει την αγιάτρευτη θλίψη της και –παραμένοντας αξιοπρεπής– κατορθώνει να βρίσκεται πάνω από μικρότητες. Αρχοντική κι επιβλητική παρουσία, γενναία αλλά και με φοβίες, φιλοπρόοδη και πρωτοπόρος, αφού με τον τρόπο της υποστήριξε τα γυναικεία δικαιώματα σε μια δύσκολη εποχή. Η κυρία Ερασμία ξαναζεί μέσα από το παιχνίδισμα των σκιών και τη γοητεία των συμβόλων.
Ωστόσο, η «κυρία Ερασμία» του Γ. Παπαδάκη δεν είναι μόνο ένα ρεαλιστικό ψυχογράφημα μιας αλλιώτικης γυναίκας και των προσώπων του περιβάλλοντός της. Δεν είναι μόνο μια νεο-ηθογραφία που ζωντανεύει μια ξεχασμένη εποχή. Πρόκειται επίσης για μια εκ βαθέων προσέγγιση της κατάθλιψης, των πιο ανεπαίσθητων δονήσεων της ανθρώπινης ψυχής, ένα ποιητικό ταξίδι στο υποσυνείδητο μιας γυναίκας, της οποίας τα πάθη και οι έντονες αισθήσεις έχουν παγιδευτεί σε βαθύ κι αδιαπέραστο σκοτάδι, αυτό που γεννιέται από τραύματα ψυχικά και που στοιχειώνει δια βίου κάποιους ανθρώπους.
Ένα ακόμη πολύτιμο απόκτημα της ΝΕ Λογοτεχνίας από έναν πολύ σημαντικό δημιουργό που γεννήθηκε στo Ρέθυμνο, έζησε στο όμορφο, παράκτιο Πάνορμο τα παιδικά του χρόνια και τώρα δημιουργεί στην Αθήνα.
Η Λιάνα Παναγιωτάκη είναι φιλόλογος του Πειραματικού Γυμνασίου Πανεπιστημίου Κρήτης
Καίτη Ζαχείλα: Το ωραίο ταξίδι μιας περίεργης ζωής
Ξεκινάς το διάβασμα χωρίς προϊδεασμό, χωρίς καμιά ενημέρωση από κριτικές, μόλις που εκδόθηκε το βιβλίο άλλωστε, θες να το αντικρίσεις αυτούσιο, χωρίς στολίδια και σχόλια. Σιγά-σιγά βρίσκεσαι όλο και περισσότερο μέσα στην εποχή και στον τόπο. Μιας Κρήτης των αρχών του 20ου αιώνα.
Ακολουθείς με περιέργεια την ιδιάζουσα πορεία της κ. Ερασμίας από τα νιάτα της ως το σκληρό τέλος. Γνωρίζεις και εξοικειώνεσαι με όλον τον περίγυρό της, όλους τους ανθρώπους της, αυτούς που αγαπά και νοιάζεται, αυτούς που περιφρονεί και τους το δείχνει, αυτούς στους οποίους φέρεται γενναιόδωρα, με σκοπιμότητα ή όχι.
Η Ερασμία, με τις ιδιομορφίες της, αδυνατεί να χαρεί πλήρως την ζωή της, αν και οι προϋποθέσεις της είναι ευνοϊκές. Το δράμα της χρωματίζει μελανή την καθημερινότητά της, αντιστέκεται όμως σθεναρά να αφεθεί στην μελαγχολία και δεν παύει να δίνει τις μάχες της, για το δικό της σωστό και το δικό της δίκαιο. Γύρω της στροβιλίζεται όλη η κοινωνία της επαρχιακής πόλης, με τους χαρακτηριστικούς ή όχι τύπους της, ένα ολόκληρο ψηφιδωτό, αριστοτεχνικά και με πολλή ανθρωπιά φιλοτεχνημένο.
Πριν να το καταλάβεις, μέσα από την επιδέξια πένα του συγγραφέα, έχεις βρεθεί να έχεις κι εσύ την ίδια αγωνία με την Ερασμία, για το πού θα οδηγηθεί η πολιτική κατάσταση της χώρας εκείνους τους χαλεπούς καιρούς, για το πού θα οδηγηθεί η προσωπική της ζωή. Έχεις αποκτήσει ενσυναίσθηση, αυτή που μαγικά σου χαρίστηκε από τον συγγραφέα.
Κι ύστερα, σ’ έναν μεστό επίλογο με τον ωραίο τίτλο «η σιωπή του φεγγαριού», ο ρυθμός αφήγησης επιταχύνεται, σ’ ένα κρεσέντο, για να φτάσει ως το τέλος, ως την κατακλείδα μιας περίεργης ζωής, που δεν παρέχει την κάθαρση, παρά μόνο συμπόνια για την άχαρη κατάληξη. Με αυτό το αίσθημα μέσα σου, κατανόησης και συμπόρευσης με την ηρωίδα, κλείνεις το βιβλίο. Οι προσδοκίες σου εκπληρώθηκαν και με το παραπάνω! Το βιβλίο σού το έδωσε, «το ωραίο ταξίδι»!
Η Καίτη Ζαχείλα είναι ψυχολόγος, Ρέθυμνο