Για το ρόλο των θεών στην Ιλιάδα του Ομήρου, έχουν κατά καιρούς γραφεί πολλά, έχουν κατατεθεί απόψεις για τον ανθρωπομορφισμό των θεών και για τη μεροληπτική στάση κάποιων από αυτούς υπέρ των Τρώων και άλλων υπέρ των Αχαιών στη διάρκεια των όσων εξιστορούνται στο ομηρικό έπος, στο οποίο πρωταγωνιστές δεν παύουν να είναι οι θνητοί άνθρωποι, με την ψυχοσύνθεση και τη σωματική τους δύναμη, με τις σκέψεις και τις πράξεις τους.
Στη παρόν σημείωμα, το οποίο αποτελεί διασκευή ιδιαίτερου κεφαλαίου από ανέκδοτη μελέτη μας για τα Ομηρικά Έπη, αφού γραφεί ότι τα κίνητρα της όποιας απόφασης και δράσης των θεών στο συγκεκριμένο Ομηρικό έπος σε γενικές γραμμές είναι άλλοτε η παραδειγματική τιμωρία της ύβρεως (υπερφίαλης συμπεριφοράς) και άλλοτε η εμψύχωση της γενναιότητας, θα προσπαθήσουμε να ιδούμε ανά ραψωδία τη μικρομέγαλη ανάμειξη και συμβολή των θεών του Ολύμπου στην πλοκή του έπους, ανεξάρτητα από το «στρατόπεδο» με το οποίο είχαν συμπαραταχτεί.
Στην Α ραψωδία, ο Απόλλων είναι που τιμωρεί αφενός την αλαζονεία του αρχηγέτη των Αχαιών, Αγαμέμνονα, και την άρνησή του να δώσει πίσω τη Χρυσηίδα στον πατέρα της και σκορπά αφετέρου στο αχαϊκή στρατόπεδο το θανατηφόρο λοιμό. Η μάνα του Αχιλλέα, η Θέτις, όταν ο γιος της, θυμωμένος που ο Αγαμέμνων του πήρε τη Βρισηίδα, καβγάδισε με τον Ατρείδη και αποφάσισε την αποχή από τις μάχες, ανέβηκε ως τον πρωταφέντη των θεών Δία για να βοηθήσει τους Τρώες τιμωρώντας έτσι τους Αχαιούς. Η Ήρα τάχτηκε με το μέρος των Αχαιών και έστειλε την Αθηνά να συμβουλέψει τον Αχιλλέα να πάψει τον καβγά.
Στη Β ραψωδία, ο Δίας πλανεύει με ονειροφανταξιά τον Αγαμέμνονα ότι πρέπει να τεθεί επικεφαλής όλου του εκστρατευτικού σώματος των Αργείων.
Στη Γ ραψωδία, μονομαχούν ο Μενέλαος από τους Αχαιούς και ο Πάρις από τους Τρώες για την τύχη της Ελένης. Όταν ο Μενέλαος τραυματίζει και ετοιμάζεται να σκοτώσει τον αντίπαλό του και να πάρει πίσω τη γυναίκα του ξεπλένοντας την ντροπή που είχε υποστεί, επεμβαίνει η Αφροδίτη και σώζει τον Πάρη και τους Τρώες κατ’ επέκταση.
Στη Δ ραψωδία, η Ήρα, που είναι με το μέρος των Αχαιών, πείθει το Δία να μην ακούσει τη Θέτιδα και να ταχτεί με τους Αχαιούς. Η Αθηνά ως Τρώας πολεμιστής παρασύρει τον Πάνδαρο να τραυματίσει το Μενέλαο και να δώσει τέλος σε μιαν προσωρινή ανακωχή ανάμεσα στους δυο εμπόλεμους. Στην επίθεση των Τρώων τους συμπαρίσταται ο Άρης και στους Αργείους, που κατέβηκαν στις μάχες υπό τις διαταγές του Αγαμέμνονα μετά το τελευταίο του όνειρο, βοήθεια προσφέρει η Αθηνά.
Στην Ε ραψωδία παρουσιάζεται η Αθηνά, απομακρύνοντας προς στιγμή τον Άρη από τα πεδία των μαχών, να δίνει μεγάλες νίκες στους Αργείους. Ο Αινείας, πρωτοπαλίκαρο των Τρώων, αν και κινδυνεύει να σκοτωθεί από τον προστατευόμενο της Αθηνάς Διομήδη, γλιτώνει χάρη στη βοήθεια της μάνας του, Αφροδίτης, η οποία, όμως, τραυματίζεται κι αυτή από τον Αχαιό ήρωα. Ο Άρης συνεχίζει να βοηθά τους Τρωαδίτες, αλλά τραυματίζεται από το Διομήδη κι αυτός με την υπόδειξη και τη βοήθεια της Αθηνάς, ενώ η Ήρα δεν παύει να εμψυχώνει το αργίτικο στρατόπεδο.
Στη ραψωδία Ζ, μεταξύ άλλων, βλέπουμε πως οι Τρωαδίτισσες μεταβαίνουν στο ναό της Αθηνάς να ζητούν το έλεος και τη βοήθεια της θεάς σε αυτή τη δύσκολη στιγμή για την Τροία καθώς οι Αχαιοί φαίνονται να υπερισχύουν.
Στην H ραψωδία, ο Έκτορας, μετά τη συνάντησή του με τη γυναίκα του, την Ανδρομάχη, γυρίζει στο μέτωπο του πολέμου και πρωταγωνιστεί στις μάχες δίνοντας νίκες στους συμπατριώτες του. Η Αθηνά, βλέποντάς τον, ετοιμάζεται να πάρει το μέρος των Αχαιών, αλλά την εμποδίζει ο Απόλλων και οι δυο μαζί πείθουν τους Τρώες να δεχτούν μια νέα μονομαχία με τους Αχαιούς. Έτσι, θα μονομαχήσουν ο Έκτορας από τους Τρώες και ο Αίας Τελαμώνιος από τους Αργίτες χωρίς, όμως, αποτέλεσμα.
Στη Θ ραψωδία, ο Δίας όχι μόνο δεν αφήνει τους άλλους ολύμπιους θεούς να αναμειχθούν στον πόλεμο, αλλά και βοηθά τους Τρώες να παίρνουν νίκες μήπως -όπως λέει στην Αθηνά και την Ήρα που διαμαρτύρονται- και έτσι μετανοήσει ο Αχιλλέας και ξαναμπεί στη μάχη.
Στη ραψωδία Ι, ο Αγαμέμνονας εξηγεί στους Αχαιούς πως τον παρέσυρε ο Δίας στις τελευταίες ανεπιτυχείς επιχειρήσεις τους.
Διαβάζοντας την Κ ραψωδία βλέπουμε πώς ο Οδυσσέας και ο Διομήδης, με τη βοήθεια της Αθηνάς, πιάνουν και, αφού μαθαίνουν τα μυστικά των Τρώων, σκοτώνουν τον Τρώα κατάσκοπο Δόλωνα και στη συνέχεια και το σύμμαχο των Τρώων, βασιλιά των Θρακών, Ρήσο, με τους στρατιώτες του.
Στη ραψωδία Λ, με την ευλογία και την αρωγή της Ήρας και της Αθηνάς, ο Αγαμέμνονας ρίχνεται στις μάχες νικηφόρα, ενώ ο Δίας στέλνει την Ίριδα να δώσει θάρρος στον Έκτορα ώστε να αντεπιτεθούν οι Τρώες και να πάρουν τη νίκη, πράγμα που τελικά γίνεται και μάλιστα με σοβαρούς τραυματισμούς αρκετών από τους επικεφαλής του αχαϊκού στρατεύματος.
Στη ραψωδία Μ βλέπουμε το Δία να εμφανίζεται να υπερασπίζεται το Σαρπηδόνα και έμμεσα να υποστηρίζει την υπό τον Έκτορα προέλαση των Τρώων.
Στη ραψωδία Ν, ο Δίας ευνοεί τους Τρώες και αποσύρεται πιστεύοντας ότι κανείς από τους άλλους θεούς θα τον παρακούσει και θα ταχτεί με τους Αχαιούς. Ο Ποσειδώνας, όμως, μεταμορφώνεται στο μάντη Κάλχα ντα και εμψυχώνει τους Αχαιούς αλλά τελικά οι Τρώες φτάνουν ως τα αργίτικα πλοία.
Στη ραψωδία Ξ, διαβάζουμε πώς ο Ποσειδώνας, παρά την απαγόρευση του Δία, στέκεται ακόμη βοηθός των Αχαιών και εμψυχωτής τους. Η Ήρα τον βοηθά, καθώς, με ερωτική ζώνη που έκλεψε από την Αφροδίτη και δωροδοκώντας τον Ύπνο, σαγήνευσε το Δία και τον έριξε σε βαθύ ύπνο. Έτσι, οι Τρώες αποκρούονται και ο Αίας ο Τελαμώνιος λαβώνει τον Έκτορα.
Στην Ο ραψωδία, ο Δίας ξύπνησε, βλέπει τους Τρώες να ηττώνται, βάζει τις φωνές στην Ήρα, διατάζει, δια της Ίριδας, τον Ποσειδώνα να πάψει να ασχολείται με τον πόλεμο και τον Απόλλωνα να παροτρύνει τον Έκτορα να τεθεί επί κεφαλής επίθεσης των Τρώων που φτάνουν έτσι ως τα αχαϊκά πλοία και καίνε κάποια από δαύτα.
Στη ραψωδία Π, ο Απόλλων είναι που ξεφανερώνει στον Έκτορα ότι ο Πάτροκλος πήρε την πανοπλία του Αχιλλέα και οδήγησε τους Αχαιούς σε νίκες ξανά. Στη συνέχεια, τον βοηθά να σκοτώσει τον Πάτροκλο.
Στη ραψωδία Ρ, όταν ο Έκτορας κουρσεύει τον οπλισμό του Αχιλλέα από το νεκρό σώμα του Πάτροκλου, ο Δίας ουρανόθεν λυπάται, γιατί ξέρει ότι πλησιάζει και το τέλος του βασιλόπαιδος των Τρώων.
Στη Σ ραψωδία, η Θέτις παρηγορεί τον Αχιλλέα για το θάνατο του φίλου του και του υπόσχεται νέα πανοπλία από τα χέρια του Ηφαίστου. Ο Ήφαιστος πράγματι φτιάχνει μια ξεχωριστή πανοπλία για το γιο της Θέτιδας, στον οποίο συμπαραστέκονται η Ήρα και η Αθηνά με τον τρόπο της η καθεμιά μέχρι να λάβει το νέο του οπλισμό και να βγει στη μάχη για εκδίκηση.
Στη ραψωδία Τ, η Θέτις παραδίδει την πανοπλία στον Αχιλλέα που, αφού αποκαθιστά τις σχέσεις του με τον Αγαμέμνονα καθώς κι οι δύο δέχονται ότι οι θεοί ήταν που τους παρέσυραν, ετοιμάζεται να βγει στη μάχη. Τότε, η Ήρα δίνει φωνή στο άλογο του Αχιλλέα, Ξάνθο, και δι αυτού προφητεύει το τέλος του αρχηγού των Μυρμιδόνων.
Στη ραψωδία Υ, όταν ο Αχιλλέας είναι επί κεφαλής του αχαϊκού στρατού, ο Δίας αφήνει τους θεούς του Ολύμπου να διαλέξουν με ποιόν από τους δυο αντιπάλους θα ταχτούν. Έτσι, Ήρα, Αθηνά, Ποσειδώνας, Ήφαιστος και Ερμής πάνε με το μέρος των Αργείων και Άρης, Αφροδίτη, Απόλλων και Άρτεμις με τους Τρώες. Όταν ο γιος της Θέτιδας έρχεται αντιμέτωπος με τον Έκτορα, επεμβαίνουν η Αθηνά και ο Απόλλων και αποσοβούν το μοιραίο είτε για τον πρώτο η Παλλάδα είτε για το γιο του Πριάμου ο Φοίβος. Ακολουθεί η σύγκρουση Αχιλλέα-Αινεία,αλλά την κρίσιμη στιγμή, ενώ ο Αινείας βρίσκεται σε δεινή θέση, επεμβαίνει ο Ποσειδώνας και τον σώζει.
Στη Φ ραψωδία, γίνονται γύρω από τον ποταμό Σκαμάνδριο μάχες των θεών μεταξύ τους, αυτών που είναι με τους Αχαιούς και εκείνων που έχουν συμμαχήσει με τους Τρώες, οι οποίοι τελικά θα κλειστούν εντός των τειχών μήπως και σωθούν. Ενώ κινδυνεύει κάποιες στιγμές και η ίδια η ζωή του Αχιλλέα, τον διασώζουν ο Ποσειδώνας, η Αθηνά στην αρχή και ακολούθως η Ήρα και ο Ήφαιστος. Η Αθηνά τραυματίζει τον Άρη και η Ήρα χτυπά την Άρτεμη όταν κατέβηκε να παρασταθεί στον Άρη.
Στη Χ ραψωδία, ο Δίας παρακολουθεί αφ’υψηλού τη μονομαχία Έκτορα και Αχιλλέα και διατάζει τον Απόλλωνα να πάψει να βοηθά τον Έκτορα ενώ η Αθηνά παίρνοντας τη μορφή ενός αδελφού του Έκτορα τον παρακινεί να αντιπαραταχθεί στον Αχιλλέα, κάτι που οδήγησε στο τέλος της ζωής του και στη σκύλευση του κουφαριού του από τον εκδικητή γιο της Θέτιδας.
Διαβάζοντας τη ραψωδία Ψ, παρακολουθούμε τους αθλητικούς αγώνες που διεξάγονται στους στρατώνες των Αχαιών στη μνήμη του Πάτροκλου, όταν γύρισε ο Αχιλλέας με τρόπαιο της νίκης του το νεκρό Έκτορα. Ας δεχτούμε και ως έμμεση επέμβαση των θεών ότι οι Αχαιοί τιμούν το νεκρό τους δίχως να δεχτούν επιθέσεις από τους Τρώες.
Και τέλος, στην Ω ραψωδία, όταν ο Αχιλλέας, οργισμένος, πονεμένος και για να πάρει εκδίκηση για το θάνατο του Πάτροκλου, βεβηλώνει το κουφάρι του Έκτορα, οι θεοί αγανακτούν και ο Δίας στέλνει τη Θέτιδα στο γιο της με παραγγελιά να δώσει το σώμα του νεκρού Τρώα στον πατέρα του, Πρίαμο, από τη μια και την Ίριδα στον ίδιο τον Πρίαμο, το γέροντα βασιλιά των Τρώων, από την άλλη να μεταβεί για τον ίδιο σκοπό στη σκηνή του Αχιλλέα, στο στρατόπεδο των Αχαιών. Αυτός που πηγαινοφέρνει τον Πρίαμο και το συνοδό του κήρυκα, Ιδαίο, προς και από τους στρατώνες των Αχαιών με ασφάλεια είναι ο Ερμής, μάλλον μετά από διαταγή του Δία.
