«Ορθολογική σκέψη και ο ρόλος των Φυσικών Επιστημών» ήταν ο τίτλος της εκδήλωσης που διοργάνωσε το απόγευμα του Σαββάτου στο Φοιτητικό Πολιτιστικό Κέντρο Ξενία ο Σύλλογος Φυσικής Κρήτης.
Οι επιστήμονες είχαν την ευκαιρία να μιλήσουν για τις φυσικές επιστήμες, για τον καθοριστικό ρόλο που αυτές διαδραματίζουν στην ορθολογική σκέψη αλλά και για τον τρόπο που αυτές διδάσκονται στο σχολείο.
Ιδιαίτερη μνεία στη διάρκεια της εκδήλωσης έγινε και στις ψευδοεπιστήμες και πως μπορεί κανείς να διαχωρίζει την πραγματικότητα από τα ψεύδη που κατακλύζουν κυρίως τις ιστοσελίδες του διαδικτύου.
Σε δηλώσεις του ο πρόεδρος του Συλλόγου Φυσικών Κρήτης Θέμης Τριβυζαδάκης τόνισε πως η εκδήλωση εντάσσεται στον κύκλο διάλογου του Συλλόγου Φυσικών με την εκπαιδευτική κοινότητα και τους ερευνητές, με στόχο να καταστίσουν σαφές ότι η φυσική επιστήμη βασίζεται σε δεδομένα.: «Είναι μια συνέχεια των δράσεών μας στο άνοιγμα που κάνουμε προς το κοινό της Κρήτης, τους συναδέλφους καθηγητές, εκπαιδευτικούς, ερευνητές και όλους όσους αγαπούν το κομμάτι αυτό της επιστήμη. Προσπαθούμε να αναδείξουμε μέσα από αυτές τις δράσεις τη μαγεία που κρύβεται μέσα στη φυσική και όλα όσα μπορεί ο κόσμος να ανακαλύψει ερχόμενος πιο κοντά από αυτό που ίσως έχει γνωρίσει στο σχολείο ή από αυτό που βλέπει στην καθημερινότητά του. Εμένα στις φυσικές επιστήμες με μάγεψε η δυνατότητα να απαντάς σε ερωτήματα και η δυνατότητα να έρχεσαι κοντά σε αυτό το άγνωστο και ανεξερεύνητο. Να μπορούμε να δίνουμε μια λογική απάντηση πίσω από καθετί, γιατί για εμάς τους φυσικούς επιστήμονες ο ορθός λόγος στηρίζεται σε κάποια δεδομένα, έχει μια σειρά από διαδικασίες που θα φτάσεις στην τελική σου απάντηση, οπότε όλο αυτό και μόνο είναι γοητευτικό. Στην εποχή μας υπάρχει βροχή πληροφοριών. Το διαδίκτυο έχει φέρει τον κόσμο κοντά σε όλη αυτήν την πληροφορία που παλιά δεν ήταν τόσο προσβάσιμη, αλλά αυτό έχει έναν κίνδυνο. Χρειάζεται η κατάλληλη παιδεία να φιλτράρεις αυτό το οποίο δέχεσαι και εκλαμβάνεις ως πληροφορία, ειδικά όταν έχει να κάνει με την ίδια σου τη ζωή. Γι’ αυτό τον λόγο και εμείς έχουμε κάνει μια προσπάθεια και πιο παλιά, να εξηγήσουμε στον κόσμο πως πρέπει να σκέφτεται, γιατί η αλήθεια είναι ότι το μάθημα της φυσικής στα σχολεία ο στόχος του είναι αυτός. Άλλο το εάν το καταφέρνουμε ή όχι, ο στόχος του είναι να βοηθήσει τους μαθητές να χτίσουν μια διαδικασία σκέψης στο μυαλό τους, για να φτάσουν πως να βγάζουν συμπεράσματα και να παίρνουν αποφάσεις».
Κεντρικός ομιλητής στην εκδήλωση ήταν ο καθηγητής του Παιδαγωγικού τμήματος Δημήτριος Σταύρου, ο οποίος με την εισήγησή του «Φύση της Επιστήμης και κοινωνικοεπιστημονικά ζητήματα στην εκπαίδευση», προσέγγισε τις φυσικές επιστήμες στο πλαίσιο της εκπαίδευσης και τόνισε την ανάγκη αναμόρφωσης των αναλυτικών προγραμμάτων και την εφαρμογή της επιστημονικής μεθόδου στη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης.
Ο κ. Σταύρου ανέφερε μεταξύ άλλων την προσπάθεια που γίνεται τελευταία χρόνια μέσω προγραμμάτων του Παιδαγωγικού τμήματος, οι εκπαιδευτικοί να «εξοπλίζονται» με τα καλύτερα δυνατά εφόδια, αναφορικά με τις γνώσεις που συνδέονται με τις Φυσικές Επιστήμες και τη διδασκαλία τους. Τόνισε πως είναι απαραίτητο αυτή η προσπάθεια να συνεχιστεί και να ενισχυθεί, καθώς το σχολείο δε πρέπει να το βλέπουμε ως ένα απομονωμένο σύστημα. Τέλος, αναφέρθηκε στην ανάγκη αναμόρφωσης των αναλυτικών προγραμμάτων προς την κατεύθυνση που ορίζεται από τη φύση της επιστήμης και την εφαρμογή της επιστημονικής μεθόδου στη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης.
«Χαιρόμαστε πάρα πολύ που γίνονται τέτοιου είδους εκδηλώσεις από τον Σύλλογο Φυσικών Κρήτης και χαιρόμαστε που αυτήν τη φορά γίνεται και στο Ρέθυμνο. Η θεματική μου έχει να κάνει με αυτό που λέμε εμπιστοσύνη στην επιστήμη. Τα τελευταία χρόνια και ειδικά με τον κόβιντ αναδείχτηκαν πολλά κοινωνικού τύπου προβλήματα, τα οποία όμως εδράζουν σε έλλειμμα από ό,τι φάνηκε τελικά στην επιστημονική πρακτική. Μας δίδετε η ευκαιρία να μιλήσουμε για αυτήν την επιστημονική πρακτική από τη πλευρά τη δικιά μου, πως αυτή η επιστημονική πρακτική στο ευρύτερο κοινό, που δεν είναι μόνο γνώση, αλλά είναι και θέματα μεθοδολογίας, πως δουλεύει η επιστήμη, αλλά και κοινωνική πρακτική. Αυτά τα πράγματα πως μπορούν να διαπραγματευτούν στην εκπαίδευση. Μιλάμε κυρίως για τα παιδιά του σχολείου».
Στη συνέχεια ο Παναγιώτης Σαπουντζής, μεταδιδακτορικός ερευνητής του ΙΤΕ, στην εισήγησή του με τίτλο «Υπάρχει αντίδοτο για την ψευδοεπιστήμη και τον ανορθολογισμό;» επισήμανε την ανάγκη η κοινωνία μας να αντιληφθεί τον κίνδυνο της έλλειψης κριτικής σκέψης και την εξάπλωση των αντιλήψεων της ψευδοεπιστήμης. Ανέφερε την ανάγκη οι μαθητές και οι αυριανοί πολίτες να εξετάζουν τις πληροφορίες που δέχονται με κριτική ματιά, αναγνωρίζοντας ποιες από αυτές συνδέονται με την επιστημονική διαδικασία, έχουν υποστεί την κριτική και την αμφισβήτηση με ορθολογικά επιχειρήματα καθώς και την ανάγκη οι εκπαιδευτικοί να κατέχουν βαθιά γνώση και ουσιαστική κατανόηση των όσων διδάσκουν. Τόνισε τη σημασία της μετάδοσης της γνώσης από εκπαιδευτικούς που μπορούν να μεταφέρουν με απλό και κατανοητό τρόπο όλα όσα θεωρούν πολλές φορές αυτονόητα. Τέλος, σε ότι αφορά το αντίδοτο στην ψευδοεπιστήμη και τον ανορθολογισμό, τόνισε ότι δε θα έρθει με μαγικό τρόπο, αλλά με μία σειρά από διαδικασίες που θα θέσουν γερά θεμέλια και θα αμφισβητήσουν όλα εκείνα που στόχο έχουν να παραπλανήσουν και να χειραγωγήσουν.
«Θα ήθελα να δώσω συγχαρητήρια στον Σύλλογο Φυσικών Κρήτης για την εξαιρετική πρωτοβουλία και γενικότερα για όλες τις δράσεις προαγωγής του επιστημονικού εγγραμματισμού και επικοινωνίας της επιστήμης στο ευρύ κοινό. Η δική μου ομιλία έχει να κάνει με την ψευδοεπιστήμη και τον ανορθολογισμό. Αφενός προσπαθώ να δώσω τα κατάλληλα εργαλεία στο κοινό ώστε να κατανοήσουν τι είναι ψευδοεπιστήμη και τι είναι ανορθολογισμός. Πρωτίστως θα αναζητήσουμε λίγο και τον ανορθολογισμό μέσα μας, να δούμε γιατί εμείς οι ίδιοι πολύ συχνά στην καθημερινότητα μας σκεφτόμαστε με τρόπο ανορθολογικό, ενώ στην πραγματικότητα νομίζουμε ότι είμαστε υγιώς σκεπτόμενοι και καταλήγουμε σε αποφάσεις έπειτα από ώριμη σκέψη.Η απελευθερωτική δύναμη και ο αντιδογματισμός της επιστήμης μπορεί να βοηθήσει και εμάς τους ίδιους να ζήσουμε λίγο καλύτερες ζωές. Να παίρνουμε αποφάσεις λίγο πιο ώριμες για τις οποίες έχει προηγηθεί ώριμη σκέψη και κρίση. Θα προσπαθήσω να μεταδώσω λίγο το πνεύμα της επιστήμης, το οποίο μπορεί να μας βοηθήσει να ζήσουμε καλύτερα και να σκεφτόμαστε καλύτερα» είπε.
Στην εκδήλωση παραβρέθηκε και ο αντιδήμαρχος Παιδείας του δήμου Ρεθύμνης, Νεκτάριος Παπαδογιάννης, ο οποίος μίλησε επίσης και με την ιδιότητα του ως φυσικός, σημειώνοντας μεταξύ άλλων:
«Θεωρώ ότι ο επιστημονικός Σύλλογος Φυσικών Κρήτης είναι ένας εξαιρετικός σύλλογος που στα πρώτα του βήματα έχει δείξει εξαιρετικά δείγματα γραφής. Αυτήν τη στιγμή τον φιλοξενούμε στο Ρέθυμνο σε μια εκδήλωση που έχει να κάνει με τον ορθολογισμό. Πάντοτε ως πολίτες αυτής της χώρας μας ενδιαφέρουν πάρα πολύ οι εγκύκλιες γνώσεις τις οποίες λαμβάνουν τα παιδιά από τα σχολεία, μέσα σε αυτές να έχουν τη δυνατότητα ως πολίτες να μπορούν να διαχωρίσουν τα μηνύματα που λαμβάνουν, τα οποία είναι πάμπολλα αυτόν τον καιρό, να διαχωρίσουν τι είναι αληθές ή τι προσεγγίζει την αλήθεια και τι δεν είναι αληθές. Στο πλαίσιο αυτό, επιστήμες όπως η φυσική, έχουν να παίξουν πολύ σημαντικό ρόλο, διότι πάντοτε βασίστηκαν στον ορθολογισμό, δηλαδή στο πείραμα, στον ορθό λόγο το οποίο αποδεικνύεται από την έρευνα. Οι θετικές επιστήμες πάντοτε βασιζόταν στο πείραμα, δηλαδή είναι επιστήμες στις οποίες υπάρχει απόδειξη. Στις μέρες της πανδημίας τα φαινόμενα αυτά εντάθηκαν πάρα πολύ, δυστυχώς ακόμα και από επιστήμονες, οι οποίοι διακινούσαν ιδέες και λόγο ο οποίος δεν τύγχανε αμφισβήτησης. Ο επιστημονικός λόγος είναι αυτός ο λόγος ο οποίος μιλάει με συγκεκριμένα αποτελέσματα, με συγκεκριμένα πειραματικά δεδομένα ώστε να τυγχάνει αμφισβήτησης από τους άλλους επιστήμονες. Έτσι προχωράει η επιστήμη, έτσι προχωράει η φυσική. Οι δημοσιεύσεις σε περιοδικά, οι πατέντες σε διεθνείς οίκους είναι αυτές που κατοχυρώνουν την επιστήμη και όχι απλώς οι γνώμες και οι ιδέες ανθρώπων που πολλές φορές έχουν ελατήρια διαφορετικά από την επιστήμη. Αυτός λοιπόν ο ορθολογισμός είναι αυτός που βρίσκεται πίσω από την επανάσταση του δυτικού κόσμου, μετά από την Αναγέννηση, κι αυτόν τον ορθολογισμό ερχόμαστε σήμερα να ξανά θυμίσουμε κυρίως για τη νέα γενιά».
Στην εκδήλωση παραβρέθηκε εκπροσωπώντας και ο υπεύθυνος του ΕΚΦΕ Ρεθύμνου, κ. Κώστας Χαλκιαδάκης.
