Του ΗΛΙΑ ΜΕΤΟΧΙΑΝΑΚΗ*
Το νέο βιβλίο του Κωστή Παπαδάκη, φιλολόγου-θεολόγου, με τίτλο «Λαϊκή Πίστη και Λατρεία», το οποίο με καλοσύνη μου προσέφερε, είναι ένας πνευματικός θησαυρός και δίκαια απέσπασε Α΄ Έπαινο της Ακαδημίας Αθηνών. Είναι μια εκτενής θεολογική και λαογραφική μελέτη εκ 470 σελίδων, σύμφωνα με τον υπότιτλο: «Άγιοι θεράποντες με ειδικό χάρισμα ιαμάτων, προστάτες έφοροι και επόπτες της Ορθόδοξης Ελληνικής Εκκλησίας». Είναι ένα έργο πνοής βαθυστόχαστο και δώρο του πολυγραφότατου συγγραφέα σε καθένα που το μελετά και το απολαμβάνει. Διακρίνεται για την πρωτοτυπία, τις λεπτομέρειες στον τομέα της αρχαιοελληνικής και της ελληνοχριστιανικής παράδοσης, τις ομοιότητες και τις ουσιώδεις διαφορές σε θέματα λατρείας για τους αρχαίους θεούς και τους αγίους της Ορθοδοξίας, αφιερώματα, τάματα και άλλα ενδιαφέροντα θέματα.
Αποτελεί μια σπουδαία λαογραφική και θρησκευτική μελέτη, με σημαντικές διαφορές στην ορθόδοξη λατρεία, όσον αφορά σε αφιερώσεις και τάματα από εποχή σε εποχή και από τόπου εις τόπον. Ο επηρεασμός της μαγείας και άλλων τρόπων θεραπείας ασθενών δεν έχει ξεφύγει εντελώς από τη σκέψη ορισμένων πιστών που φθάνουν σε υπερβολές και συνήθειες ξένες προς τη διδασκαλία της Εκκλησίας. Ευτυχώς μαγεία, μάτιασμα, γητειές και μαντείες απομακρύνονται σημαντικά και εκλείπουν στο πνεύμα της χριστιανικής διδασκαλίας. Έτσι εγκαταλείπονται και τα κατάλοιπα της αρχαίας ελληνικής θρησκείας που επηρεάζουν διαχρονικά τη σκέψη κάθε πιστού ανθρώπου. Η Ελλάδα ως προπύργιο της Ορθοδοξίας μάς οδηγεί στην ορθή πορεία, σύμφωνα με τη χριστιανική αντίληψη.
Τα αρχαία παγανιστικά στοιχεία ήταν ανατριχιαστικά με τις αιματηρές θυσίες προς αρχαίους θεούς και τις ακραίες υπερβολές, στοιχεία ξένα προς την ορθόδοξη λατρεία. Ήταν αξιόλογος ο πολιτισμός των αρχαίων Ελλήνων, αλλά εξυγιάνθη πνευματικά και ψυχικά στο πνεύμα του Χριστιανισμού και τη λατρεία του ενός και πραγματικού Θεού της αγάπης.
Στην αρχαιότητα πίστευαν ότι οι θεοί ενεργούσαν αυτοβούλως, αλλά σήμερα ως ορθόδοξοι χριστιανοί πιστεύομε ότι οι άγιοι, με ειδικά χαρίσματα ιαμάτων, είναι πρεσβευτές προς τον Κύριον, για τα αιτήματά μας. Υπάρχουν θεράποντες ειδικοί επί παθήσεων όχι μόνο ανθρώπων αλλά και ζώων και φυτών, αλλά εκθειάζεται και η αγαπητική σχέση των αγίων προς τη φύση.
Στο βιβλίο αυτό αναφέρονται πλήθος γνωστών και αγνώστων αγίων που συνδέονται στενά με την πίστη των χριστιανών και συνδυάζονται με μεγάλες εορτές και ύμνους ευχαριστίας.
Ένα ωραίο κεφάλαιο αφιερώνει ο συγγραφέας για την Παναγία μας ως θεράπουσαν Αγίαν. Όντως, η Παναγία μας κατέχει ιδιαίτερη θέση στην ορθόδοξη θεολογία ως «θεράπουσα Αγία» με ιαματικές και παρηγορητικές ιδιότητες. Αναφέρονται πολλά θεοτοκωνύμια της Παναγίας ως Ακρωτηριανή, Παναγία του Ακαθίστου, Καστριανή (Κέα), Χρυσοπηγή (Χανιά), Αγαθή, Αμόλυντος, Βρεφοκρατούσα, Ορφανή κ.ά. Μεγάλα τοπικά προσκυνήματα της Παναγίας είναι γνωστά ως: Παναγίες του Αγίου Όρους, Παναγίες της Βασιλεύουσας, Παναγίες της Αθήνας, Παναγίες ζωγραφισμένες από τον Ευαγγελιστή Λουκά, η Παναγία ως Θεράπουσα Αγία με «ειδικό» χάρισμα ιαμάτων, Παναγίες Γιάτρισσες και πολλά άλλα.
Στη συνέχεια των θεραπόντων αγίων αναφέρονται άγιοι θεράποντες των οφθαλμών-τυφλών, άγιοι θεράποντες των παιδιών, άγιοι θεράποντες φυτών-Αγροτικοί Άγιοι.
Στο περιεχόμενο του βιβλίου αναφέρονται και οι Πάτρωνες Άγιοι, δηλαδή εκείνοι που προστατεύουν άτομα και ομάδες εργαζομένων σε επαγγελματικούς χώρους, συλλόγους σωματείων και επαγγελμάτων, όπως οι Άγιοι Απόστολοι, η αγία Βαρβάρα, η αγία Αικατερίνη, ο άγιος Γεώργιος κ.ά. Σ’ αυτούς περιλαμβάνονται ακόμη οι άγιοι προστάτες του στρατού και των Σωμάτων Ασφαλείας, οι άγιες μαρτυρικές οικογένειες, οι άγιοι κηπουροί, «προστάτες» των κλεφτών, προστάτες ακόμη των ναυτικών, των φυλακισμένων και άλλων.
Τέλος αναφέρονται και οι άγιοι έφοροι, επόπτες, κύριοι και προστάτες παντός του υλικού και πνευματικού σύμπαντος. Ακόμη γίνεται λόγος και για άλλους «ανύπαρκτους» αγίους, μη αναφερομένους, δηλαδή, στα διάφορα συναξάρια της Εκκλησίας.
Ευχαριστούμε τον συγγραφέα για το νέο υπέροχο βιβλίο του και του ευχόμεθα καλή συνέχεια, με τον ίδιο δυναμισμό, στην πλούσια πνευματική του δημιουργία.
* Ο Ηλίας Μετοχιανάκης είναι καθηγητής πανεπιστημίου
