Ο συγγραφέας, όπως λέγεται, είναι το έργο του. Με την έννοια αυτή ο Μελέτιος Δρετουλάκης δεν χρειάζεται καμιά ιδιαίτερη σύσταση. Μας είναι γνωστός από τα εύσχημα και πολύσχημα αποτυπώματα που άφησε η αξιέπαινη πένα του.
Πιο συγκεκριμένα, αναφέρομαι στα άρθρα και τις μελέτες επιστημονικού, κοινωνικού και πολιτικού περιεχομένου, που δημοσίευσε κατά καιρούς σε Εφημερίδες, Περιοδικά και Εγκυκλοπαίδειες, και περισσότερο στα λογοτεχνικά του έργα: «Φωνές από τα μνήματα τ’ Άι Νούφρη» (Μυθιστόρημα, Αθήνα 1973), «Αναπνοές του Ψηλορείτη», (Διηγήματα, α΄ έκδ. Αθήνα 1977, β΄ έκδ. διηγήματα-ποίηση, Αθήνα 2013), «Ο Σταυρούλης» (Μυθιστόρημα, Αθήνα 2003), «Οι Φευγάτοι» (Μυθιστόρημα, Αθήνα, 2010) και «Ο Παύλος και ο Παυλής» (Μυθιστόρημα, Αθήνα 2017).
Το τελευταίο, λόγω του καθαρά αυτοβιογραφικού του χαρακτήρα (ο πρωταγωνιστής και αφηγητής του μυθιστορήματος αποτελεί περσόνα του προχωρημένης ηλικίας συγγραφικού υποκειμένου) ίσως εκλήφθηκε από κάποιους ως
ένδειξη του ότι θα «κρεμούσε τη γραφίδα του», όπως κάνουν οι αθλητές με τα αθλητικά παπούτσια ή γάντια τους. Όμως ο Μελέτιος άλλα… μελετούσε.
Έτσι, έξι χρόνια μετά (τέλη του 1922) δημοσιοποιήθηκε η βράβευση από την Ακαδημία Αθηνών του νέου βιβλίου του «Ερμηνευτικό και Ετυμολογικό Λεξικό του Ρεθυμνιώτικου Γλωσσικού Ιδιώματος». Η είδηση παρέπεμπε σε … έκρηξη ενός υποτιθέμενου «εν υπνώσει» ή ανενεργού ηφαιστείου. Αυτό για όσους δεν γνώριζαν την αγωνιώδη ενασχόληση του ακούραστου εργάτη του πνεύματος με την τοπολαλιά μας.
Σπεύδω να διευκρινίσω ότι η παρούσα δημοσίευσή μου λίγο μετά την κυκλοφορία του Λεξικού δεν είναι… «επισπεύδουσα», μια και ήμουν «έτοιμος από καιρό» ως αποδέκτης του βιβλίου σε ηλεκτρονική μορφή αμέσως μετά την ολοκλήρωσή της από το συγγραφέα. Απλώς τώρα εδώ, ως αποδέκτης της έγχαρτης έκδοσής του, απέφυγα να αναφερθώ αναλυτικά σε συγκεκριμένα γλωσσικά στοιχεία του, που στοιχειοθέτησαν προφανώς και τη Βράβευσή του, που μεσολάβησε, από την Ακαδημία Αθηνών, οπότε ίσως θα ήταν σαν να… «εκόμιζα γλαύκας εις Αθήνας» ή σαν… «να παραβίαζα ανοιχτές θύρες». Κυρίως τώρα θέλω να εκφράσω την ενσυναισθητική χαρά μου ως ιδιαίτερος συνάδελφος και συμπολίτης του δημιουργού αυτής της πολύτιμης και καλοσκαρωμένης Κιβωτού της κρητικής διαλέκτου και κατά κύριο λόγο του ρεθυμνιώτικου γλωσσικού ιδιώματος.
Ας «ακούσουμε» όμως τον ίδιο το λεξικογράφο: «Διαπνεόμενος από την απαρασάλευτη πίστη ότι σ’ αυτόν το δύσκολο αγώνα της αναγέννησης, παλινόρθωσης και σωτηρίας της ιστορικής πορείας της γλώσσας μας, απαιτούνται ως όπλα σοβαρά κι αξιόπιστα βιβλία, αποφάσισα, παρά την όποια συνειδησιακή μου ικανοποίηση από τον τρόπο με τον οποίο εδούλεψα, πάνω από τριάντα χρόνια, το υπό έκδοση παρόν Λεξικό μου, να το υποβάλω προς κρίσιν και αξιολόγηση, και σε προκηρυχθέντα από το Κέντρο Ερεύνης των Νεοελληνικών Διαλέκτων και Ιδιωμάτων της Ακαδημίας Αθηνών διαγωνισμό, για να διαπιστώσω σε ποιο αξιακό επίπεδο θα κατέτασσε το έργο μου η κρίση ενός αναμφισβήτητης εγκυρότητας Πνευματικού Οργάνου. Κατά τον διαγωνισμόν αυτόν, «τύχη άγαθή» εβραβεύθη το Λεξικό μου από την Ολομέλεια της Ακαδημίας Αθηνών με το βραβείο της Τάξεως των Γραμμάτων και των Καλών Τεχνών, βραβείο το οποίο μου επιδόθηκε από τον Πρόεδρο της Ακαδημίας κατά την Πανηγυρική Συνεδρία του Ιδρύματος της 20ής Δεκεμβρίου 2022. Δεν θα παραλείψω φυσικά να πω ότι η συγκίνηση, η υπερηφάνεια, που αισθάνομαι (…) είναι αφάνταστα μεγάλες. Και τούτο διότι, ως προερχομένη αυτή η τιμή από τον κατεξοχήν αρμόδιο καθ’ ύλην φορέα, αποτελεί την πλέον εδραία επιβεβαίωση ότι, μ’ αυτό το πολύχρονης και λίαν επίμοχθης δουλειάς, μπόρεσα να πετύχω το φιλόδοξο στόχο μου, που δεν ήταν άλλος από το να κατορθώσω να συντάξω και να παραδώσω στις μελλοντικές φιλόμουσες ρεθυμνιώτικες και τις ευρύτερες κρητικές γενιές, ένα έγκυρο, αξιόπιστο κι ανθεκτικό, στο διάβα του χρόνου, γραμματειακό ανάγνωσμα, αντάξιο της Ρεθυμνιώτικης πνευματικής παράδοσης». (Από τον Πρόλογο του συγγραφέα, σελ. 13).
Πρόκειται για μια ακριβή έκδοση, που με την πρώτη ματιά υποβάλλει τον αναγνώστη με τα δερματόδετα εξώφυλλα και με την ανάγλυφη χρυσοτυπία του εμπροσθόφυλλου.
Η σχέση του λεξικογράφου με την Κρητική Διάλεκτο αποτυπώνεται στη δίστιχη ομολογιακή προμετωπίδα: Απόdεν ήμουνε μωρό κι ίσαμε ’δά, πρεσβύτης, δε σ’ αποξεχάχασα ποτές αdρολαλιά τςη Κρητης (σελ. 8). Στην ίδια σελίδα παρατίθεται η συγκινητική (θα έλεγα και… σολωνική) αφιέρωση του βιβλίου του: «Στην ιερή μνήμη των διά βίου δασκάλων μου».
Του Λεξιλογίου (σελ. 29-865) προηγούνται οι ουσιαστικά κατατοπιστικές ενότητες: Πρόλογος του Συγγραφέα, Σχεδίασμα Β΄ Γραμματικής της Κρητικής Διαλέκτου και του Ρεθυμνιώτικου Γλωσσικού Ιδιώματος (του ιδίου) και Πρόλογος του επιμελητή (Νικολάου Ε. Παπαδογιαννάκη, ομότιμου καθηγητή Παν/μίου Κρήτης). Έπονται του Λεξιλογίου οι ενότητες: Βιβλιογραφία-Πηγές και Βιογραφικό του Συγγραφέα. Το βιβλίο αριθμεί συνολικά 870 σελίδες.
Ο Θουκυδίδης, θέλοντας συγκριτικά να αναδείξει την υπεροχή του ανθρώπινου παράγοντα στην άμυνα μιας πόλης-κράτους γράφει: «Άνδρες πόλεις και ου τείχη ουδέ νήες ανδρών κεναί» (Θουκυδίδη Ιστορίαι, Η, 77). Στους άνδρες αυτούς της πόλης μας συγκαταλέγεται αυτοδίκαια ο Μελέτιος Δρετουλάκης, που το Λεξικό του αποτελεί όχι απλώς ένα λίθο αλλά ένα ογκόλιθο στο πνευματικό κάστρο της ως «πόλης των Γραμμάτων».
Και… «περισσότερη τιμή του πρέπει», καθώς έφερε εις πέρας αυτή την πολύμοχθη και πολύχρονη εργασία «εντελώς μόνος του, χωρίς τη συλλογική βοήθεια επιστημόνων, ως είθισται σ’ αυτές τις προσπάθειες» και μάλιστα σε ένα περιβάλλον όχι με ευνοϊκές συνθήκες, κυρίως λόγω προβλημάτων υγείας της γυναίκας του. Πιστεύω όμως ότι η συγγραφή του βιβλίου κράτησε και τους δύο συν-δεδεμένους στο … κατάρτι του καραβιού που είχε ρότα του την εκδοτική …Ιθάκη. Μια «ρότα» που ενέχει και σημαντικότατη τροχειο-δεικτική αξία.
Πρόκειται για ένα Άθλο που αυτοδίκαια είχε ως Έπαθλο την αναγνώριση από την Ακαδημία Αθηνών, αναγνώριση που αντανακλάται και στο Ρέθυμνο (ως νομό, πόλη και πολίτες), που προφανώς και θα ανταποκριθεί τιμητικά σ’ αυτή την αντανάκλαση, τιμώντας παράλληλα και τον εαυτό του.
Αγαπητέ και άξιε συνάδελφε και συμπολίτη, σ’ ευχαριστούμε, σε συγχαίρουμε και σ’ ευγνωμονούμε γι’ αυτό το «κτήμα ες αεί» που επεφύλαξες στον τόπο μας!…
(Το βιβλίο διατίθεται στο βιβλιοπωλείο Στέλιου Δασκαλάκη, Βοσπόρου 6, (Μεγάλη Πόρτα) Ρέθυμνο. ΤΗΛ. 28310 24640).
