Αυτόν τον καιρό πολλά ακούγονται για τις «μπαλωθιές» και τους κουμπουροφόρους συμπατριώτες μας. Για προσπάθειες να σταματήσει αυτή η συνήθεια που πολλές φορές χαλάει γλέντια, φιλίες και… ζωές.
Χαρακτηριστική είναι η παρακάτω ανταπόκριση από την Κρήτη που δημοσίευσε το περιοδικό «Ελλάς» που εκδιδόταν στην Αθήνα, στο τεύχος του Μαΐου 1909 από τον Στυλιανό Μάλλισσον. Η δημοσίευση έχει ως εξής:
– Σημειώσεις από τας Κρητικάς επαναστάσεις:
Οι Κρήτες είναι εκ φύσεως και ανατροφής πολεμικός λαός.
– Οι παίδες των Κρητών μόλις φθάσωσι το 12ον έτος της ηλικίας των αρχίζουν να εξασκώνται εις τον χειρισμόν των όπλων και την σκοποβολήν.
– Και τούτο διότι βλέποντες ενηλίκους Κρήτας να φέρουν όπλα και να εξασκώνται εις την σκοποβολή ζηλεύουν.
– Ο Κρης το θεωρεί αίσχος αληθές όνειδος να μη έχη εις τον οίκον του εν πολεμικόν όπλον.
– Πάσχουν έκπαλαι αληθή οπλομανίας!
– Διά τούτο όταν ο πρίγκηψ Γεώργιος ο πρώην ύπατος Αρμοστής των προστατίδων Δυνάμεων εν Κρήτη τους προσκάλεσε να παραδώσουν τα όπλα των χάριν της παγιώσεως της τάξεως και δημοσίας ασφαλείας των άχρηστα πλέον εις αυτούς το έπραξαν μετά πολλής δυσφορίας και αγανακτήσεως.
– Πλείστοι όσοι Κρήτες κατέχοντες δύο ή τρία γκρανάκια (ούτως εκάλουν χαϊδευτικώς τα όπλα Γκρα) παρέδωκαν μεν προς το θεαθήναι το εν έκρυψαν όμως τα άλλα υπό την γην εις άντρα και εις σπήλαια διά παν… ενδεχόμενον!
– Εάν Ύπατος Αρμοστής δεν ήταν ο Ελλην Βασιλόπαις ουδέποτε θα τα παρέδιδον.
– Η έκφρασις παράδοσις των όπλων ισοδυναμεί παρά τοις Κρησί προς αληθή προδοσίαν προς έγκλημα καθοσιώσεως!
– Εν καιρώ επαναστάσεως ο μη οπλοφορών Κρης θεωρείται μουτής.
– Δηλαδή αφιλόπατρις άνθρωπος μη θέλων να αποτίναξη τον τουρκικόν ζυγόν και να διασείση το τουρκικόν καθεστώς.
– Διά τούτο εν καιρώ επαναστάσεως όταν απεστέλλοντο διά των ατμόπλοιων όπλα δεν δύναται τις να φαντασθή τι εγίνετο εις τα παράλια μέρη της αποβιβάσεως των ζωοτροφιών και πολεμοφοδίων.
– Όταν λ.χ. επρόκειτο να αποβιβασθώσιν όπλα εις το Πίσω Μοναστήρι του Πρέβελη εν Αγίω Βασιλείω συνέρρεον επαναστάται εκ των τεσσάρων επαρχιών του νομού Ρεθύμνης.
– Δηλαδή από τον Άγιον Βασίλειον, το Μυλοπόταμον, το Αμάρι και την επαρχίαν Ρεθύμνης.
– Χιλιάδες επαναστατών ανέμενον επί ημέρας ανυπομόνως τη κάθοδον του ατμοπλοίου του κομίζοτος τα πολεμοφόδια.
– Και διενυκτέρευον εις το ύπαιθρον.
– Άμα τη αγκυροβολία του ατμοπλοίου πάντες προσέτρεχον εις την παραλίαν και συνωθούντο εκεί όπως έκαστος προσεγγίση τας οπλοφόρους λέμβους.
– Διά να προφθάση να λάβη εις την κατοχήν του εν όπλον.
– Θόρυβος και αλαλαγμός επεκράτει εις το ταραχώδες πλήθος των ατίθασων επαναστατών. Αληθές πανδαιμόνιον!
– Και μάλιστα όταν υπωψιάζοντο ότι τα όπλα ήσαν ολίγα.
– Επλησιάζον τότε παταχόθεν τας προσεγγιζούσας λέμβους και εγίνετο το: Ανάστα ο Θεός και κρίνον τους… Κρήτας.
– Εν τη περιπτώσει ταύτη ελάμβανον χώραν συμπλοκαί και συγκρούσεις μεταξύ ομάδων αι δε χουρχούδαι (όπως αποκαλούν οι αγροτικοί Κρήτες τας μαγκούρας) ετίθεντο εις πλήρη ενέργειαν.
– Και ετελούντο άγριαι ράβδομαχίαι και οι νικήται έβλεπον τον Υψιστον, ελάμβανον τουτέστιν εις την κατοχήν των όπλα!
– Δεν δύναται τις να φαντασθή την χαράν εκείνων των Κρητών οίτινες κατώθρωσαν κατόπιν συμπλοκών και διαπληκτισμών να γίνωσι κάτοχοι ενός Γκρα!
– Ενόμιζον ότι έλαβον εις την κατοχήν των τα εκατομμύρια του… Σκουζέ!
– Μετά την εισαγωγήν των Γκρα εις την Κρήτην πρώτην φορά κατά το 1897 τα Σασεπώ ετέθησαν εις πλήρη αχρηστίαν.
– Ο Κρης μόλις ανακαλυφθή νέον είδος όπλου εννοεί να το αποκτήση πάση θυσία! Πετών το προηγούμενον ως όπλον παλαιάς μόδας!
– Τα Σασσεπώ τα εχρησιμοποίουν έκτοτε προς φύλαξιν των ποιμνίων των οι βοσκοί της Νήσου.
– Κατά την τελευταίαν επανάστασιν του 1897 επέβαινον του ατμόπλοιου του κομίζοντος όπλα εις την επαρχίαν αγίου Βασιλείου κατά Ιανουάριον του 1897 ο γράφων τας γραμμάς ταύτας ο Μητροπολίτης Κρήτης Ευμένιος και ο μακαρίτης λοχαγός του Πυροβολικού Μιχ. Γρηγοριάδης, εις ον είχεν εμπιστευθή η Κυβέρνησις του αειμνήστου Δηλιγιάννη την παράδοσιν των όπλων εις τους επαναστάτας.
-Προ της απιβιβάσεως λοιπόν συνεκροτήθη μεταξύ ημών πολεμικόν Συμβούλιον περί του καταλλήλου τρόπου καθ’ ον πρέπει να διανεμηθώσι τα όπλα άνευ συμπλοκών εις τους αγωνιώντας εξ ανυπομονησίας επαναστάτας.
– Και ο υποφαινόμενος επρότεινε το ακόλουθον στρατηγικώτατον! σχέδιον όπερ και εγένετο παμψηφεί αποδεκτόν:
– Να ανακοινώσωμεν εις τους αναμένοντας 2.000 επαναστάτας ότι το ατμόπλοιον μας εκόμισε 3.000 γκρα μετ’ άφθονων φυσιγγίων ότι διά να γίνη τακτική και ήσυχος η διανομή θα συστήσωμεν φρουράν και θα αποθηκεύσωμεν τα πολεμοφόδια εις τον αγ. Σάββαν, το παραθαλάσσιον παρεκλήσιον της I. Μονής Πρεβέλη την επομένην δε πρωίαν θα τα διανείμωμεν.
-Τούτου γενογένου δεκτού υπό των επαναστατών κατωρθώσαμεν να τα αποβιβάσωμεν ησύχως και να τα αποθηκεύσωμεν.
– Τώρα πόσα όπλα είχομεν ποιόν αποτέλεσμα επέφερε το αθώον ημών ψεύδος – καίτοι χείλη Κρητών ου ψεύδονται! – πως τα εμοιράσαμεν θα σας γράψωμεν εις το πρόσεχες φύλλον της Ελλάδος».
* Ο Αντώνης Γ. Πλυμάκης είναι επίτιμος πρόεδρος Ορειβατικού συλλόγου Χανίων, συγγραφέας, σπηλαιολόγος
