Η μυθική Πηνελόπη του Ομήρου, γνωστή σε όλους για την υπομονή της αλλά και τον αργαλειό που υφαίνει περιμένοντάς τον, είναι η ηρωίδα του νέου λογοτεχνικού έργου της καθηγήτρια της Νεοελληνικής Φιλολογίας στο πανεπιστήμιο Κρήτης Αγγέλας Καστρινάκη με τίτλο «Μίλα, Πηνελόπη Λογοτεχνικές μεταμορφώσεις της μυθικής ηρωίδας στην Ελλάδα και τον Δυτικό κόσμο από τον 19ο αιώνα ως τις μέρες μας».
Η συγγραφέας, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Κρήτης μέσα από τις σελίδες του βιβλίου της, αναδεικνύει την προσωπικότητα της μυθικής ηρωίδας στο πέρασμα των χρόνων και πως αυτή μεταμορφώνεται από το 19ο αιώνα μέχρι σήμερα.
Μέσα από θεατρικά, ποιητικά και κινηματογραφικά έργα ταξιδεύει τον αναγνώστη από την Πηνελόπη του Ομήρου στη γυναίκα του σήμερα, στους ρόλους που αυτή έχει στην οικογένεια και την κοινωνία, στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται και στο πως διαμορφώνεται η προσωπικότητά της αλλά και πως εξελίσσεται η θέση της γυναίκας στην Ελλάδα του σήμερα.
Το θέμα του βιβλίου είναι επίκαιρο δεδομένων των γυναικοκτονιών που συντελούνται στη χώρα αλλά και της κακοποίησης που αυτές υφίστανται.
Η συγγραφέας όμως όπως άλλωστε και η ίδια τονίζει παρουσιάζει την ηρωίδα της, την Πηνελόπη ως χαριτωμένη, θέλοντας να αφήσει στον αναγνώστη μια καλή, ευχάριστη διάθεση.
Το βιβλίο με τίτλο «Μίλα, Πηνελόπη!» που κυκλοφορεί από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, παρουσιάστηκε χθες στον κήπο του Ιστορικού Λαογραφικού μουσείου Ρεθύμνου παρουσία πλήθους κόσμου αρχών και φορέων..
«Η μυθική Πηνελόπη απορρόφησε πολλές εικόνες γυναικών μέσα στην ιστορία»
Η καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Αγγέλα Καστρινάκη μιλώντας στα «Ρ.Ν.» για το νέο της βιβλίο και την ηρωίδα της, μα λέει ότι η Πηνελόπη έχει ακόμα πολλά να πει, επισημαίνοντας ότι: «Η Πηνελόπη έχει αρχίσει να μιλάει, από τις αρχές του 20ου αιώνα. Έχει όμως ακόμα περιθώριο να αποκαλυφθεί περισσότερο, να δημιουργήσει, να συμμετάσχει πιο ισότιμα στην κοινωνία. Μέσα από το βιβλίο οι αναγνώστες και οι αναγνώστριες θα αποκομίσουν γνώσεις, αλλά και καλλιτεχνική χαρά, γιατί είναι πολύ ωραία τα κείμενα. Υπάρχουν διάφορα ποιήματα που μεταφράζω, και επιτρέψτε μου να πω ότι είναι και ευχάριστα γραμμένο το βιβλίο».
Αναφερομένη στη γυναίκα που επέλεξε να ασχοληθεί η συγγραφές τονίζει: «Με την γυναίκα ασχολούμαστε γιατί υπάρχει πρόβλημα. Ακόμα υπάρχει πρόβλημα στην κοινωνία, άρα, μας ενδιαφέρει να δούμε την πορεία και την αρχή της απελευθέρωσης και το πως αυτά προσλαμβάνονται μέσα από μία μυθική μορφή, γιατί είναι πολύ ενδιαφέρον το πως η μυθική Πηνελόπη, απορρόφησε πολλές εικόνες γυναικών μέσα στην ιστορία».
Και συνεχίζει λέγοντας πως: «Βλέπουμε πως αντιμετωπίζεται σήμερα η γυναίκα από τον άντρα, πως αντιμετωπίζεται ο γάμος, γιατί η Πηνελόπη είναι λίγο εξιδανικευμένη, αλλά πως αντιμετωπίζεται η σύζυγος; Τι γνώμη έχουν οι άνδρες και η κοινωνία για τον γάμο; Για το διαζύγιο; Κάποια στιγμή, εκεί το ’70-’80, υπήρχαν πολλά διαζύγια. «Οι Πηνελόπες» λένε στο Οδυσσέα, κάτσε στο σπίτι σου, κάτσε στο νησί που είσαι και μην γυρίσεις πίσω, έχω κάνει τη ζωή μου. Θα βρουν οι αναγνώστες του βιβλίου και τις γυναικοκτονίες του σήμερα. θα τις βρούμε με τη μορφή της υπηρέτριας, των θεραπαινίδων την Πηνελόπης. Πραγματικά στον 21ο αιώνα, αρχίζουν οι συγγραφείς, γυναίκες κυρίως, να ασχολούνται πολύ με τις υπηρέτριες και είναι οι κακοποιημένες γυναίκες. Υπάρχει μία σκηνή στη Οδύσσεια, δυστυχώς, – Γιατί είναι ένα φωτεινό έργο, αλλά αυτή είναι μία πολύ σκοτεινή σκηνή -, ο Τηλέμαχος τις κρεμάει από ένα καραβόσκοινο και κρέμονται τα ποδαράκια τους. Αυτό το θέμα γίνεται αρκετά κεντρικό σε ορισμένα αφηγήματα και ποιήματα».
Η κ. Καστρινάκη πάντως θέλει να αφήσει μια γλυκιά γεύση στους αναγνώστες του βιβλίου της καθώς όπως λέει: «Πιο πολύ θέλω να περάσω η χαρά και απόλαυση. Είναι χαριτωμένος ο τρόπος με τον οποίο έχω αποδώσει την ιστορία, οπωσδήποτε έχει και πολλά μηνύματα, αλλά δεν είναι κάτι βαρύ και καθόλα διδακτικό. Έχω δώσει στην ιστορία και το κείμενο μία χάρη. Φυσικά περνάει το μήνυμα της ισότητας, να αποκτήσει η Πηνελόπη υψηλές θέσεις στην κοινωνία, είναι ένα ζητούμενο κι αυτό. Σήμερα έχουμε πολλές «Πηνελόπες», πρώτα-πρώτα, έχουμε την πρόεδρο της Δημοκρατίας – Την έχω μέσα -. Είναι μία ποιήτρια που διαμαρτύρεται ότι «γυναίκα και πρόεδρος δεν νοείται ως ιδέα» και το είχε γράψει ένα χρόνο πριν αποκτήσουμε γυναίκα πρόεδρο. Βέβαια έχουμε πολλά να επιτύχουμε ακόμα, αλλά είμαι αισιόδοξη».
«Ένα ταξίδι με τις παραλλαγές της εικόνας της Πηνελόπης σε κάθε εποχή»
Την εκδήλωση προλόγισε η πρόεδρος του Ιστορικού Λαογραφικού μουσείου Ρεθύμνου Φαλή Βογιατζάκη, η οποία ξεκίνησε την ομιλία της αναφερομένη στο συγγραφικό έργο της Αγγέλας Καστρινάκη η οποία είναι και μέλος του ΔΣ του Ιστορικού Λαογραφικού μουσείου.
Όπως είπε η Πηνελόπη ήταν μεγάλη πηγή έμπνευσης για τη συγγραφέα, η οποία τη μελέτησε επί είκοσι χρόνια και επεξεργάστηκε το θέμα μέσα από διεθνή πεζογραφία, την ποίηση το θέατρο και τον κινηματογράφο.
Χαρακτηριστικά η κ. Βογιατζάκη, ανέφερε: «Στο ταξίδι της αυτό η Αγγέλα Καστρινάκη εντοπίζει τις παραλλαγές της εικόνας της Πηνελόπης σε κάθε εποχή. Τις παραλλαγές και εκδοχές αυτές συσχετίζει με την εξέλιξη του φεμινιστικού κινήματος στην κοινωνία, με την εικόνα της Πηνελόπης να εκφράζει κάθε φορά τη διαρκή εξέλιξη της γυναίκας στον αγώνα της για ισότητα των δύο φύλων. Το πανί που ύφαινε και ξεΰφαινε επί 20 χρόνια αντιπροσωπεύει τις δυσκολίες αλλά και την επιμονή και αταλάντευτη πίστη σε αυτόν τον αγώνα όπου η ύφανση ταυτίζεται με τη γραφή.
Η έκδοση είναι φροντισμένη από τις ΠΕΚ με τον άψογο τρόπο με τον οποίο μας έχουν συνηθίσει χρόνια τώρα. Πολλά συγχαρητήρια και για το ευρηματικό εξώφυλλο του βιβλίου.
Από την Αγγέλα μαθαίνω ότι σύντομα, το φθινόπωρο, θα προσφερθεί και μια σειρά μαθημάτων στην πλατφόρμα «Μάθησης» των ΠΕΚ που θα είναι βασισμένη στο βιβλίο. Η παρακολούθηση των μαθημάτων είναι δωρεάν – άλλη μια μεγάλη συνεισφορά των ΠΕΚ στη διάδοση της γνώσης και της σκέψης».
Και κατέληξε η κ. Βογιατζάκη, τονίζοντας ότι: «Το Ιστορικό Λαογραφικό μουσείο έχει ιδιαίτερη αγάπη στον αργαλειό, τον κορμό της από αρχαιοτάτων χρόνων τέχνης της υφαντικής. Και θα συνεχίσει να υφαίνει υπακούοντας στα μυστήρια της ύφανσης της Πηνελόπης. Επειδή όμως ο αγώνας για την ισότιμη θέση της γυναίκας στην κοινωνία δεν έχει ολοκληρωθεί σε πολλά μέρη του κόσμου, ακόμη και στην Ευρώπη, η Πηνελόπη πρέπει να μιλήσει κι άλλο.
Μίλα λοιπόν Πηνελόπη. Σε ακούμε».
«Ένα κείμενο αναστοχαστικό με άρωμα γυναικάς»
Για ένα κείμενο αναστοχαστικό με άρωμα γυναικάς έκανε λόγο η Ελένη Κωβαίου, διευθύντρια της Βιβλιοθήκης του πανεπιστημίου Κρήτης, στη διάρκεια της βιβλιοπαρουσίασης. Ξεκινώντας αναφέρθηκε στο επίκαιρο θέμα που διαπραγματεύεται το βιβλίο και πως αυτό περιγράφεται μέσα από την πένα της Αγγέλας Καστρινάκη. Όπως μας είπε η κ. Κωβαίου, «Η Αγγέλα Καστρινάκη, κατά τη γνώμή μου πρεσβεύει κάτι πολύ ρομαντικό, ότι κάποια στιγμή αυτοί οι δύο άνθρωποι που έχουν αποξενωθεί ο ένας από τον άλλο, καθώς ο Οδυσσέας λείπει τόσα χρόνια και η Πηνελόπη έχει τις περιπετειούλες της και έχει γίνει ανεξάρτητη πλέον, αυτά τα δύο πρόσωπα συναντιόνται κάπου, ξανασμίγουν και υπάρχει η αλληλοκατανόηση. Αυτή είναι η ρομαντική εκδοχής της Αγγέλας Καστρινάκη».
Ξεκινώντας τη βιβλιοπαρουσίαση η κ. Κωβαίου ανέφερε:
«Το θέμα του βιβλίου είναι εξαιρετικά επίκαιρο για την εποχή μας, εποχή μιας αλλεπάλληλης επιδημίας γυναικοκτονιών και άλλων κακοποιήσεων εις βάρος γυναικών, κυρίως συζύγων και συντρόφων, που αποδεικνύουν δυστυχώς πόσο δρόμο πρέπει ακόμα να διανύσουμε ως κοινωνία ώστε να κατακτήσουμε τον αλληλοσεβασμό και να αναγνωρίσουμε ο ένας στον άλλο το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού στο πλαίσιο της συμβίωσης. Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο θα πρέπει να υψώσουμε ένα είδος σιδηρού παραπετάσματος και να εγκλωβίσουμε σε αυτό το «κτήνος» που πολύ συχνά εξέρχεται από τα βάθη του εαυτού μας δείχνοντας τις κοινωνικές στρεβλώσεις και τις ελλείψεις του εκπαιδευτικού συστήματος, που προφανώς δεν επαρκεί για να εξουδετερώσει τις εστίες αυταρχισμού που είτε κρύβουμε είτε με καμάρι εξωτερικεύουμε επιβάλλοντας όπου μας παίρνει την ισχύ και την εξουσία μας.
Η μελέτη για την οποία σήμερα θα συζητήσουμε δεν προσφέρει φάρμακα για να ξορκίσουμε ή να θεραπεύσουμε την κοινωνική επιδημία που μόλις περιέγραψα. Αυτό που προσφέρει όμως πλουσιοπάροχα είναι η καταγραφή με κάτοπτρο την λογοτεχνία των κοινωνικών ζυμώσεων που συντελέστηκαν από τα μέσα του 19ου αιώνα και βοήθησαν ώστε η Πηνελόπη να βγει από τον οίκο στον δήμο, λαμβάνοντας μόρφωση, στοιχειοθετώντας προσωπικότητα, διεκδικώντας το δικαίωμά της στη ζωή αποκτώντας φωνή, ανατρέποντας το μονοδιάστατο ομηρικό στερεότυπο.
Ξεκινώντας και η Αγγέλα Καστρινάκη από την Οδύσσεια, το καταστατικό κείμενο της Δυτικής Λογοτεχνίας, και την ομηρική Πηνελόπη, την πιστή, αφοσιωμένη και υπομονετική σύντροφο του πολυμήχανου Οδυσσέα, ανακάλυψε και μελέτησε συγκριτικά 147 έργα της ελληνικής και ξένης λογοτεχνίας ανάμεσά τους και θεατρικά και κινηματογραφικά έργα στα οποία εμφανίζονται Πηνελόπες. Τα έργα αυτά τα φώτισε πολυπρισματικά, συνδιαλεγόμενη με μια πλούσια βιβλιογραφία που αφορά τόσο τις ομηρικέs σπουδές, όσο και το φεμινιστικό κίνημα, την ιστορία της Ευρώπης και βεβαίως τα συγκεκριμένα κείμενα που πραγματεύεται. Χρησιμοποιώντας λοιπόν 147 διαφορετικές κλωστές, όσα και τα έργα που μελέτησε, χρωματίζοντάς τες προσεκτικά με 103 ιδιάζουσες αποχρώσεις, όσες και οι μελέτες που χρησιμοποίησε για να ισχυροποιήσει τις θέσεις της, προσθέτοντας επιπλέον πλουμίδια από έργα τέχνης, μουσικές και τραγούδια ύφανε στο δικό της κείμενο την πολύτροπη ιστορία των μεταμορφώσεων της Πηνελόπης που έλαβαν χώρα από τον 19ο αιώνα ως τις μέρες μας. Οι μεταμορφώσεις αυτές θέτουν επί τάπητος τις σχέσεις των δύο φύλων ως συζύγων, συντρόφων και συγκατοίκων μέσα στον χρόνο. Είναι ένα κείμενο αναστοχαστικό, με άρωμα γυναίκας, που ανατέμνει με όχημα την Πηνελόπη τη γυναικεία ταυτότητα παρακολουθώντας τους ετεροκαθορισμούς που της επιβλήθηκαν και τις προσπάθειες ανασκευών και αυτοπροσδιορισμού από το γυναικείο φύλο. Το βιβλίο είναι γραμμένο με τρόπο παιγνιώδη, η συγγραφέας συμμετέχει συμπάσχοντας στα ανά τους δύο αιώνες παθήματα της ομηρικής ηρωίδας και λυτρώνεται και η ίδια όταν τα δυο φύλα αλληλοσυναντηθούν ισότιμα στην κοινή τους Ιθάκη».
Ιδιαίτερη αναφορά έκανε η κ. Κωβαίου στο ευρηματικό εξώφυλλο του βιβλίου αναφέροντας ότι:
«Αξίζει επίσης να αναφέρουμε ότι το κείμενο προσφέρεται στον αναγνώστη περιβαλλόμενο από ένα εξίσου ευρηματικό εξώφυλλο που προτάσσει μια εικαστική εκδοχή της Πηνελόπης, φιλοτεχνημένη το 1980 από τον καλιφορνέζο μεταμοντερνιστή ζωγράφο David Ligare, λάτρη της ελληνικής και ρωμαϊκής αρχαιότητας. Η ηρωίδα είναι τοποθετημένη αριστοτεχνικά από τον Έλληνα ζωγράφο Αλέκο Λεβίδη που έφτιαξε τη μακέτα του εξωφύλλου, ακολουθώντας υπόδειξη της Ειρήνης Λυδάκη, με τρόπο ώστε στο recto να αφήνονται σε κοινή θέα μόνο τα πέλματα και μέρος της λευκής της εσθήτας, μέσα στον περιβάλλοντα χώρο του ουρανού, της θάλασσας και της προκυμαίας. Ολόκληρη ως καθήμενη, ρεμβάζουσα ή αναστοχαζόμενη νέα γυναίκα, θα την ανακαλύψει να τον κοιτά κατά μέτωπο μόνο ο αναγνώστης που θα θελήσει να ανοίξει το βιβλίο και να ξεδιπλώσει εκείνο το τμήμα του που βιβλιοθηκονομικά ονομάζουμε αυτί. Είναι έτοιμη να ανταποκριθεί στην απάντηση του ερωτήματος που της τέθηκε. Να αποκτήσει τη φωνή που μέχρι σήμερα δεν της δόθηκε και να αφηγηθεί την δική της πολύτροπη και πολύπαθη ιστορία».
Στη συνέχεια ακολούθησε συζήτηση με ερωτοαπαντήσεις της κ. Κωβαίου προς την συγγραφέα ενώ η εκδήλωση έκλεισε με απαγγελίες ποιημάτων από την κ. Καστρινάκη, συνοδευόμενη από τον πιανίστα Ιάσονα Ξεξάκη, ο οποίος συνέθεσε πρωτότυπες μελωδίες για την εκδήλωση.
Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο πρύτανης του πανεπιστημίου Κρήτης Γιώργος Κοντάκης, ο δήμαρχος Ρεθύμνου Γ. Μαρινάκης οι αντιδήμαρχοι Π. Μπιρλιράκη και Θ. Κρεβετζάκης, ο πρώην πρύτανης του Π.Κ Γιάννης Παλληκάρης, πανεπιστημιακοί, δημοτικοί σύμβουλοι και πλήθος κόσμου.
