Του Δημήτρη Σκαρτσιλάκη
(Οι δυο πρώτες πρώτες ς φωτογραφίες είναι το…Μουσείο Μάχης Κρήτης στον Γαλατά,οι άλλες δυο από Μουσεία του Β’Παγκοσμίου στην Ευρώπη).
Φέτος συμπληρώνονται 82 χρόνια από τη μάχη της Κρήτης. Μια μάχη για την οποία ο κάθε Κρητικός έχει ή είχε, ένα συγγενή που ενεπλάκη άμεσα η έμμεσα στις επιχειρήσεις του Μαΐου το 1941 ή αργότερα στην Εθνική αντίσταση, έως και το 1945. Συνεπώς η περίοδος αυτή της ιστορίας κατέχει μια ιδιαίτερη θέση στην καρδιά των Κρητικών. Οι Κρητικοί συνηθισμένοι στις εισβολές, για άλλη μια φορά σήκωσαν τα όπλα έναντι των εισβολέων πληρώνοντας βαρύ τίμημα.
Ως εδώ καλά. Οι πρόγονοι μας έκαναν το καθήκον τους και με το παραπάνω. Το κεφάλαιο της μάχης και της αντίστασης “έκλεισε” με την εκτέλεση των εγκληματιών πολέμου τα επόμενα χρόνια.
Μεσολάβησε ένας καταστρεπτικός εμφύλιος. Από εκεί και πέρα κάθε Μάιο εορτάζονται οι καθιερωμένες εκδηλώσεις με παρελάσεις όπου συμμετείχαν οι Βετεράνοι αγωνιστές, Έλληνες και σύμμαχοι.
Κατάθεση στεφάνων σε κάθε κάθε χωριό, πανηγυρικοί λόγοι μακροσκελείς και ατελείωτα τραπέζια με φαΐ.Τοπικοί άρχοντες και υπερήλικες τρέχουν ιδρωμένοι να προλάβουν το πρόγραμμα, ενώ καμιά φορά δε λείπουν τα απρόοπτα και οι τσακωμοί. Εδώ λοιπόν έρχεται το ερώτημα. Πως μεταλαμπαδεύεις στις επόμενες γενιές την ιστορία; Πως δείχνεις σε ένα μικρό παιδί και ένα μεγαλύτερο νέο άνθρωπο, να καταλάβει τι διαδραματίστηκε σε ετούτο τον τόπο; Υπάρχει περίπτωση οι γενιές από τα νέα Ελληνόπουλα να θυμούνται τα επόμενα χρόνια τις ηρωικές προσπάθειες των προγόνων τους; Με τον τρόπο που οι τοπικοί άρχοντες αντιμετωπίζουν το κεφάλαιο ιστορία, μάλλον το θέμα της μάχης της Κρήτης θα ατονήσει και θα θαφτεί στο εγγύς μέλλον.
Η ιδέα ενός μουσείου
Η ιδέα για την υλοποίηση ενός μουσείου, υπάρχει εδώ και αρκετά χρόνια. Κάθε νομός έχει και τη δική του ιστορία. Για παράδειγμα πρόσφατα ήρθε στο φως, η ιστορία με τα αντικείμενα που δώρισαν οι αγωνιστές από την περιφέρεια Ηρακλείου για τη δημιουργία ενός μουσείου Μάχης Κρήτης και Εθνικής Αντίστασης. Τα κειμήλια αυτά, όμως, αντί να εκτεθούν, σάπιζαν για χρόνια σε κάποιο υπόγειο ενώ η τύχη κάποιων αγνοείται. Στα Χανιά, το 1991 επι πρωθυπουργίας Κ. Μητσοτάκη, δεσμεύτηκε το ιστορικό ύψωμα του νεκροταφείου του Γαλατά για να γίνει….ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ. Πλην όμως κατέληξε να γίνει το…ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΟΥ ΤΣΙΜΕΝΤΟΥ, εφόσον εκατοντάδες κυβικά τσιμέντο και δεκάδες τόνοι σίδερα, χρησιμοποιήθηκαν για να μείνει αυτό που λέμε ”στα μπετά”. Ένα εντυπωσιακό και μεγαλεπήβολο μνημείο αδιαφορίας προς την ιστορία. Οι σπασμένες ενεπίγραφες πλάκες και οι σκουριασμένοι ιστοί της σημαίας θυμίζουν τι ήταν αυτός ο τόπος να γίνει και που κατέληξε.
Όσον αφορά το Ρέθυμνο, ήδη από τη δεκαετία του 1990, ο Μάρκος Πολιουδάκης, γνωστός για την έρευνα του και το συγγραφικό του έργο επάνω στη μάχη του Ρεθύμνου, πίεζε τις αρχές για τη δημιουργία ενός μουσείου ούτως ώστε να τοποθετηθούν τα αρχεία και τα αντικείμενα που είχε συλλέξει όλα αυτά τα χρόνια. Οι άρχοντες του Ρεθύμνου όμως, δε φαίνεται να πήραν το ζήτημα ζεστά μέχρι που ο αείμνηστος Μάρκος Πολιουδάκης έφυγε από τη ζωή χωρίς να καταφέρει να πραγματοποιήσει το στόχο αυτόν.
Οι ιδιωτικές συλλογές
Αν και σήμερα, ένα μουσείο μάχης της Κρήτης δεν υπάρχει, δε μπορεί να λεχθεί το ίδιο για τις ιδιωτικές συλλογές. Φεύγοντας οι στρατοί των αντιμαχόμενων, άφησαν ένα τεράστιο όγκο στρατιωτικού υλικού πίσω τους. Τα περισσότερα από αυτά χρησιμοποιήθηκαν σε δεύτερη χρήση από τους κατοίκους του νησιού, ενώ ακόμα και σήμερα πολλά από αυτά βρίσκονται τριγύρω μας, ιδιαίτερα στην ύπαιθρο. Τα τελευταία 20-30 χρόνια πολλοί είναι εκείνοι που τιμούν την ιστορία, μαζεύουν και διασώζουν ότι σχετίζεται με την περίοδο εκείνη. Στρατιωτικό υλικό (στολές, κράνη, αχρηστευμένος οπλισμός κιβώτια, τεμάχια αεροσκαφών και οχημάτων κτλπ), έντυπο υλικό(φωτογραφίες, ντοκουμέντα, προκηρύξεις κτλπ). Όλα αυτά βέβαια τοποθετημένα άναρχα σε τοίχους ή βιτρίνες δεν είναι μουσείο, και φυσικά δε μπορούν να αποδώσουν την ιστορία στην πραγματική της διάσταση.
Δημιουργία ενός η περισσότερων μουσείων
Η δημιουργία ενός μουσείου για τη Μάχη της Κρήτης είναι επιβεβλημένη.Φυσικά θα μπορούσε να γίνει ένα μουσείο σε κάθε περιφέρεια που σχετίζεται με τα γεγονότα. Το μουσείο θα πρέπει να είναι σε καλό και προσβάσιμο σημείο με τα πόδια. Θα πρέπει να στηθεί από ιστορικούς, συλλέκτες και γνώστες του αντικειμένου υπό την επίβλεψη ενός μουσειολόγου. Τρισδιάστατοι χάρτες, μακέτες, χαρακτηριστικές φωτογραφίες και λίγα αντικείμενα σωστά τοποθετημένα, μπορούν να κάνουν θαύματα.
Θα πρέπει να υπάρχει καταρτισμένο προσωπικό και να πωλείται έντυπο υλικό η σουβενίρ για τη συντήρηση του μουσείου.
Τα οφέλη
Το μουσείο είναι το μέρος οπού τα Ελληνόπουλα θα μάθουν την ιστορία των προγόνων τους. Κατάλληλος χώρος για εκπαιδευτικά προγράμματα και βιωματική εκπαίδευση.
Ένα μουσείο για τη μάχη της Κρήτης και την αντίσταση, θα ήταν προορισμός για πολλούς τουρίστες παγκοσμίως καθώς το ενδιαφέρον για εκείνη την εποχή ολοένα και αυξάνεται. Εκτός από συγγενείς βετεράνων η πεσόντων έρχονται ακόμη αρκετοί άνθρωποι που θα ήθελαν να μάθουν για εκείνη την περίοδο, η ερευνητές που ψάχνουν στοιχεία για κάτι συγκεκριμένο.
Ο τόπος μπορεί να “πουλήσει” σωστά την ιστορία του και να γίνει ιστορικός προορισμός, αρκεί οι τοπικές αρχές να πάρουν το θέμα στα σοβαρά.
Μεγάλο παράδειγμα είναι η Γαλλία όπου οι ακτές της Νορμανδίας αποτελούν ένα ζωντανό μουσείο με τις οχυρώσεις ακόμη να στέκουν και μικρά τοπικά μουσεία που έχουν κάτι να δείξουν. Ο ιστορικός τουρισμός είναι μια υπόθεση που θα πρέπει να την εξετάσουμε σοβαρά.
Ο Δημήτρης Σκαρτσιλάκης είναι ιστορικός ερευνητής
