Αυτές τις μέρες έχει κατατεθεί το νέο νομοσχέδιο του υπουργείου Παιδείας για την ανώτατη εκπαίδευση που θα είναι καθοριστικό για την τύχη του ελληνικού δημόσιου πανεπιστημίου για τα επόμενα χρόνια, ίσως και για τις επόμενες δεκαετίες. Η δημόσια συζήτηση που έχει προηγηθεί -θεσμική δεν μπορούμε να πούμε ότι έγινε- έχει αναδείξει πλείστα ζητήματα που στα περισσότερα από αυτά αντιδρά η πλειοψηφία των πανεπιστημιακών καθηγητών. Μάλιστα, και στην πόλη μας την προηγούμενη εβδομάδα έγινε μια κινητοποίηση από τον σύλλογο διδασκόντων του Πανεπιστημίου Κρήτης στο Ρέθυμνο που αντιτίθενται στο νομοσχέδιο. Ωστόσο, αυτό που δεν φαίνεται να συμβαίνει είναι η εκδήλωση ενδιαφέροντος από την τοπική κοινωνία και τους τοπικούς θεσμούς για το μέλλον του πανεπιστημίου. Λες και δεν μας αφορούν οι όποιες εξελίξεις…
Σκοπός του παρόντος κειμένου δεν είναι να σχολιάσουμε τα επίδικα σημεία του νομοσχεδίου, αλλά να επιστήσουμε την προσοχή σε όλους μας ότι η υπόθεση δημόσιο πανεπιστήμιο και η ορθή λειτουργία του είναι κρίσιμη και κομβική για το Ρέθυμνο και την Κρήτη. Αναγνωρίζοντας τις αναμφισβήτητες παθογένειες, αλλά αναλογιζόμενοι ταυτόχρονα την προστιθέμενη αξία που έδωσε το Πανεπιστήμιο (τα δύο πανεπιστήμια και το Πολυτεχνείο) στην Περιφέρειά μας και την πόλη μας, καθώς και το γεγονός ότι το καλύτερο «προϊόν» που παράγει και δυστυχώς εξάγει λόγω της κρίσης η Ελλάδα, είναι οι επιστήμονές της, είναι αδιανόητο να μένουμε απαθείς σε αυτές τις εξελίξεις. Διότι οι πολίτες και οι αιρετοί εκπρόσωποί τους σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο δεν είναι άμοιροι ευθυνών για την πορεία ενός τόσο σημαντικού εκπαιδευτικού ιδρύματος.
Η αντίληψη ότι το πανεπιστήμιο είναι «έξω από την πόλη» ή είναι κάτι σαν «εξωτικό» φρούτο που ευδοκίμησε και στα μέρη μας είναι αναγκαίο να εκλείψει. Ανεξαρτήτως συμφωνίας ή διαφωνίας με το κατατεθέν νομοσχέδιο η πόλη και οι φορείς της οφείλουν να πάρουν θέση με γνώμονα έναν εποικοδομητικό διάλογο, που θα θέσει για μια ακόμη φορά στο δημόσιο διάλογο στοχευμένες δημόσιες παρεμβάσεις. Και αν η προσοχή μας αυτή την περίοδο είναι στραμμένη στον τουρισμό, την πανδημία και την ακρίβεια, καλό θα είναι να συμπεριλάβουμε στις αγωνίες μας και στους στόχους μας μια από τις βασικές πηγές εσόδων και πολιτισμικού μετασχηματισμού, που έχει συμβάλει τα μέγιστα στην εξέλιξη του Ρεθύμνου και συνολικά της Κρήτης. Ένα καράβι που νομίζουμε ότι πηγαίνει μόνο του, αλλά κάθε φορά που «σφυρίζει» μας υπενθυμίζει της συνεισφορά του στην εξωστρέφεια και την προβολή του νησιού και την πόλης.
Το ποιοτικό και αναβαθμισμένο δημόσιο πανεπιστήμιο δεν είναι απειλή για μια αγορά που λειτουργεί με φιλελεύθερους ορθολογικούς όρους. Δεν απειλεί ιδιωτικά εκπαιδευτήρια που απευθύνονται σε ανθρώπους που θέλουν να λάβουν ταχεία και εξειδικευμένη γνώση για να εργαστούν λόγου χάρη στον τουρισμό. Αντίθετα ανεβάζουν τον πήχη και δημιουργούν προκλήσεις για τη νέα γενιά που σε λίγα χρόνια θα αναλάβει τις τύχες της χώρας στα χέρια της. Δημιουργεί με τον τρόπο του έναν άτυπο μηχανισμό αξιολόγησης που πλαισιώνεται από τις νέες μεθόδους που εισάγουν οι εξαιρετικοί επιστήμονες που θεραπεύουν τη γνώση – στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι από την άλλη πλευρά και οι τελευταίοι δεν είναι άμοιροι ευθυνών για την επαφή της τοπικής κοινωνίας με το ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα.
Το πανεπιστήμιο δεν είναι «μουσειακό έκθεμα» που πρέπει να το φυλάει η «πανεπιστημιακή αστυνομία» στη γυάλα του, αλλά ένας ζωντανός οργανισμός που, ταυτόχρονα, δημιουργεί και απορροφά κοινωνικού κραδασμούς. Ένας λόγος παραπάνω όταν μιλάμε για το επίτευγμα που ονομάζεται Πανεπιστήμιο Κρήτης.
