Το νάτριο, ή όπως στα αγγλικά αναφέρεται sodium (Na), είναι ένα από τα αλκαλικά μεταλλικά στοιχεία. Το χημικά καθαρό νάτριο στις κανονικές συνθήκες περιβάλλοντος, δηλαδή σε θερμοκρασία 25οC και πίεση 1atm, είναι μαλακό, αργυρόλευκο και πολύ δραστικό στερεό μέταλλο. Στη φύση ποτέ δεν έχει βρεθεί ως ελεύθερο (στοιχειακό) μέταλλο, αλλά παράγεται από τις χημικές ενώσεις του. Το νάτριο είναι το 6ο πιο άφθονο χημικό στοιχείο στη γη και είναι συστατικό σε πολλά ορυκτά. Στην ένωσή του με το χλώριο είναι το γνωστό σε όλους χλωριούχο νάτριο, στερεό, διαλυμένο στους ωκεανούς της γης, αλλά και το ίδιο το μεταλλικό νάτριο, μεμονωμένο, απομονώθηκε για πρώτη φορά το 1807, μέσω ηλεκτρόλυσης υδροξειδίου του νατρίου. Το νάτριο δίνει ένα έντονο κίτρινο χρώμα στις φλόγες.
Η χημική συντομογραφία για το νάτριο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά από τον Μπερζέλιους στο σύστημα ατομικών συμβόλων του και συνδέεται με τη λατινική λέξη natrium.
Οι άνθρωποι από τον μεσαίωνα χρησιμοποιούσαν το αλάτι (NaCl) ως μέσο καθαρισμού, τρίβοντάς το στις οικιακές συσκευές και επιφάνειες, μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις χρησιμοποιείται και σήμερα για τον ίδιο σκοπό.
Χρησιμοποιείται επίσης σε πολλά επώνυμα σαμπουάν, οδοντόκρεμες και στην αποπαγοποίηση δρόμων από πάγο.
Ιστορικά δεδομένα
Το αλάτι ήταν ένα σημαντικό εμπόρευμα για τις ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως για παράδειγμα όταν πλακίδια αλατιού δίνονταν μερικές φορές στους Ρωμαίους στρατιώτες μαζί με τους μισθούς των. Η ονομασία του νατρίου στα αγγλικά sodium, θεωρείται ότι προέρχεται από την αραβική λέξη suda, που σημαίνει πονοκέφαλος, καθόσον η σόδα (Na2CO3), έχει την ιδιότητα να ανακουφίζει από τον πονοκέφαλο και ήταν καλά γνωστή από την αρχαιότητα.
Χημικές ενώσεις του νατρίου
Πολλές χημικές ενώσεις του νατρίου έχουν σημαντική εμπορική σημασία, ιδιαίτερα για βιομηχανίες που παράγουν γυαλί, χαρτί, σαπούνια και υφάσματα. Οι σημαντικότερες από τις χημικές ενώσεις του νατρίου είναι το μαγειρικό αλάτι (NaCl), η σόδα στάχτης (Na2CO3), η μαγειρική σόδα (NaHCO3), η καυστική σόδα (NaOH), το νιτρικό νάτριο (NaNO3), το φωσφορικό νάτριο (Na3PO4) κ.ά.
Βιολογική σημασία του νατρίου
• Ιδιότητες
Η μεγάλη σημασία του νατρίου στον ανθρώπινο οργανισμό είναι ότι συνεργάζεται άμεσα με το κάλιο για τη ρύθμιση του καρδιακού παλμού. Όταν η αναλογία μεταξύ καλίου και νατρίου στον οργανισμό δεν είναι ισορροπημένη, προκύπτουν προβλήματα στην αρτηριακή πίεση, που πιθανόν να οδηγήσουν σε διάφορες καρδιοπάθειες.
Επίσης, το νάτριο αποτελεί το κύριο στοιχείο των εξωτερικών υγρών του σώματος, γεγονός που υπογραμμίζει και τη σημασία του στον ανθρώπινο οργανισμό, καθώς αλλαγές στις συγκεντρώσεις οδηγούν σε ωσμωτικές αλλαγές στα κύτταρα και τους ιστούς και, κατ’ επέκταση, στη λειτουργία του νευρικού συστήματος και του εγκεφάλου.
Υπάρχουν ανεπιθύμητες ενέργειες?
Το χλωριούχο νάτριο είναι δυνατόν να είναι τοξικό όταν:
• Η πρόσληψη του είναι υψηλή, ενώ η κατανάλωση νερού περιορισμένη.
• Όταν οι δίαιτες είναι φτωχές σε αλάτι.
Οδηγίες για διατήρηση της ισορροπίας νατρίου και καλίου
Ένας τρόπος για να διατηρούνται τα καλά και αναλογικά επίπεδα των δύο ηλεκτρολυτών νατρίου και καλίου στο σώμα, είναι να δίδεται πάντα έμφαση στην πρόσληψη καλίου και όχι νατρίου, λόγω της σπουδαιότητάς του. Σύμφωνα με το Αμερικανικό Ινστιτούτο Φαρμάκων, η προτεινόμενη ημερήσια δόση καλίου για έναν υγιή ενήλικα είναι τα 4.700 μιλιγκράμ, ενώ αυτή η ποσότητα είναι τριπλάσια της αντίστοιχης προτεινόμενης ημερήσιας δόσης σε νάτριο.
Όμως δυστυχώς, παρά τις συστάσεις,ο μέσος Αμερικανός καταναλώνει τρεις φορές περισσότερο νάτριο από ότι κάλιο, καθόσον καταναλώνει περισσότερες συντηρημένες τροφές με χρήση μαγειρικού άλατος (NaCl).
Συμβουλές για ενίσχυση των επιπέδων του καλίου
Σε παλαιότερη εργασία, έχει γίνει μνεία για αύξηση των επιπέδων σε κάλιο, με κατανάλωση διαφόρων τροφίμων, όπως οι μπανάνες, τα φρέσκα φρούτα (πορτοκάλια, ακτινίδια, μήλα, αχλάδια) και λαχανικά (λάχανο, μπρόκολο, σέλινο, σπανάκι, κολοκύθι, ντομάτες, φυλλώδη πράσινα λαχανικά). Επίσης δημητριακά ολικής άλεσης και ψάρια (σολομός, σαρδέλες).
Πηγές: Βιβλιογραφία
