Με αφορμή την παρουσίαση της νέας μου ταινίας «Δήμος Αγίου Βασιλείου – Πορεία στον χρόνο» με ρώτησαν συνάδελφοι να τους πω για τη δική μου αγωνιώδη πορεία μέχρι να παρουσιάσω στην οθόνη τον ευλογημένο αυτό τόπο.
Σίγουρα αν έλειπε η διαρκής αναζήτηση του Γιάννη Νεκτάριου Χαραλαμπάκη για τρόπους προβολής του δήμου του, να μην είχα ασχοληθεί ποτέ. Αλλά ήταν μια πρόκληση για μένα.
Να προσφέρω κάτι σε μια επαρχία που τη θεωρώ δική μου κι ας μην κατάγομαι από αυτή.
Κι ας είναι καλά ο Γιάννης Νεκτάριος Χαραλαμπάκης που έγινε αφορμή να ασχοληθώ και να εκπληρώσω ένα τάμα ζωής.
Ένας φιλότιμος εργάτης πολιτισμού
Γνώρισα τον Γιάννη Νεκτάριο Χαραλαμπάκη όταν πρώτος αυτός ανταποκρίθηκε στο κάλεσμά μου να προσφέρω βιβλία σε βιβλιοθήκες συλλόγων. Πέντε φορές έκανε τη διαδρομή, από αυλή στην ταράτσα δηλαδή μέχρι την αποθηκούλα που φυλάω τα βιβλία μου, για να κατεβάσει τις κούτες στο αυτοκίνητο. Στις βιβλιοθήκες βλέπετε είναι αυτά που χρειάζονται στις έρευνές μου για διασταύρωση στοιχείων και δεν τα πειράζω από τη θέση τους.
Μετά ρώτησε αν μπορούμε να κάνουμε ένα ντοκιμαντέρ για το χωριό του, τα Σακτούρια, όπως κι έγινε. Ήταν ακόμα ένας απλός πρόεδρος συλλόγου.
Όταν έγινε αντιδήμαρχος πολιτισμού στον δήμο Αγίου Βασιλείου, έρχεται ένα απόγευμα και μου μιλά για το μεγάλο του όνειρο. Ένα ντοκιμαντέρ που να προβάλει διεθνώς τον δήμο του. Μια κουβέντα ήταν αυτό. Όταν ένα και μόνο χωριό θέλει κάποιους μήνες έρευνας σκέψου έναν δήμο και μάλιστα του Αγίου Βασιλείου.
Ευτυχώς υπήρχαν τα πρακτικά του διεθνούς συνεδρίου που είχε γίνει πριν χρόνια για την επαρχία, οι μελέτες του Μιχαήλ Παπαδάκη, η έκδοση του Νίκου Φασατάκη, τα δημοσιεύματα στον τύπο από το 1912, και εντεύθεν , άλλο υλικό στο αρχείο μου, και βάλαμε το ευλογητός.
Ο Γιάννης με τον κ. Γιώργο Γεωργακάκη ανέλαβαν τα γυρίσματα στα χωριά, εγώ «χώθηκα» για καλά στη μελέτη. Πολύτιμοι σύμβουλοι στην όλη μου προσπάθεια Κωστής Ηλ. Παπαδάκης και Θεόδωρος Πελαντάκης, καθώς και ο αγαπημένος φίλος και παλιός συνεργάτης Γιώργης Τσιγδινός. Εκεί με τις προσωπικότητες πραγματικά τα χρειάστηκα. Που να αναφερθείς σε χιλιάδες Αγιοβασιλειώτες που διαπρέπουν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Απευθύνθηκα σε μια ομάδα φίλων δημοσιογράφων και ερευνητών εκτός Κρήτης και επιλέξαμε τις μορφές που έχουν διεθνώς καταξιωθεί. Το ίδιο έγινε και με τους πρωτομάστορες της παραδοσιακής μουσικής. Πολύτιμος στα αρχικά στάδια ο καλός μου φίλος Παναγιώτης Μαρακάκης βοήθησε στην όλη προσπάθεια, ενώ οι Σταύρος Ρακιντζής, Αίμη Μιχελιδάκη, Κωστής Μεργέμογλου , Γιάννης Ράλλης, με την εξαιρετική φωνή τους ανέδειξαν το κείμενο. Η μουσική βέβαια με την υπογραφή του Αγιοβασιλειώτη Μπάμπη Πραματευτάκη απογείωσε το θέμα.
Έπειτα το υλικό στα έμπειρα χέρια του κορυφαίου στο είδος του μοντέρ Δημήτρη Μπλέτα στην Αθήνα πήρε την τελική του μορφή.
Κι έχει καταπλήξει τους πάντες.
Κι εγώ; Γιατί το έκανα εγώ; Γιατί ξόδεψα δυο χρόνια για τον σκοπό αυτό; Γιατί ήθελα να κάνω αυτό το δώρο σε μια επαρχία ευλογημένη αλλά με την οποία δεν έχω καμιά σχέση; Πρώτα για τον Γιάννη Νεκτάριο Χαραλαμπάκη που πραγματικά ξέρει να παράγει πολιτισμό και να τον υπηρετεί με συνέπεια. Κι έπειτα για τους Μπάμπη Πραματευτάκη, Μανόλη Καλαιτζάκη, Γιάννη Χαλκιαδάκη, Μανόλη Μαθιουδάκη, Μαρία Χουρδάκη, Μιχαήλ Μυρ. Παπαδάκη, Ειρήνη Μπριλλάκη – Καβακοπούλου, Σοφία Ηλιάκη, Κώστα και Θανάση Απανωμεριτάκη, Μανόλη Μαστορογιαννάκη, που έγιναν σταθμοί στη ζωή μου , μου έμαθαν και μου έδωσαν πολλά κι ήταν το ελάχιστο από πλευράς μου να ανταποδώσω με το ελάχιστο αυτό δώρημα σε έρευνα – επιμέλεια – κείμενα και σκηνοθεσία του ντοκιμαντέρ που θα αποτελέσει και να το θυμάστε ορόσημο θητείας του Γιάννη Νεκτάριου Χαραλαμπάκη στον δήμο του.
– Ιστορία, πολιτισμός, λαογραφία, πνευματική προσφορά
Κάθε φορά που αναζητάμε ένα στοιχείο για την επαρχία Αγίου Βασιλείου, μία είναι η πλέον αξιόπιστη πηγή. Η συλλογική εργασία με τα πορίσματα του διεθνούς επιστημονικού συνεδρίου για την ιστορική αυτή περιοχή. Κι ενώ μας εξυπηρετεί τα μέγιστα, ποτέ δεν μπήκαμε στον κόπο να αναζητήσουμε τους ανθρώπους αυτούς που υπογράφουν αυτό το μνημειώδες έργο. Είναι η πάγια συνήθεια να ασχολούμεθα με τους σημαντικούς πνευματικούς ταγούς μας, όταν πια δεν θα χρειάζονται τον έπαινό μας, αλλά εμείς θα έχουμε εξασφαλίσει με την ευκαιρία, ένα βήμα αυτοπροβολής. Μια κατάσταση που παίρνει διαστάσεις «επιδημίας» τα τελευταία χρόνια, όπου και όταν δεν υπάρχει άλλη δυνατότητα δήλωσης ενεργού παρουσίας στα κοινά.
Μια ιστορική περιοχή
Δεν είναι εύκολη η καταγραφή της ιστορικής πορείας μιας επαρχίας όπως αυτή που αποτελεί σήμερα τον δήμο Αγίου Βασιλείου. Για να αξιολογήσεις αυτή την τιτάνια πραγματικά προσπάθεια αρκεί να σκεφτείς ότι τα βασικά χαρακτηριστικά ενός τόπου δεν είναι οι φυσικές καλλονές και πέντε δέκα επιχειρήσεις που συνέβαλαν και στην παρουσίαση. Δεν είναι αυτά που με ένα copy paste σου προσφέρει αφειδώς το διαδίκτυο.
Δεν μπορούν να περιοριστούν στα τόσο αξιόλογα δημοσιογραφικά οδοιπορικά που αποτυπώνουν αυτό που φαίνεται αλλά δεν είναι εφικτή η επιστημονική μελέτη κάθε χώρου.
Ούτε και είναι εύκολο για τον καθένα να ξεφυλλίσει τα βιβλία που αρκετοί λόγιοι έχουν εκδώσει με αποκλειστικό θέμα το δικό τους χωριό.
Η τέως επαρχία Αγίου Βασιλείου δεν είναι μόνο η λίμνη Πρέβελη, οι βρύσες στο Σπήλι και οι περίφημες αμμουδιές στην νότια πλευρά.
Είναι και οι περιοχές σπάνιου φυσικού κάλλους, όπως τα φαράγγια, οι αρχαιολογικοί χώροι, τα μαρτυρικά χωριά, οι βυζαντινές εκκλησίες, η Λαμπηνή με την ατέλειωτη λειτουργία κι ένα ακόμα ολοκαύτωμα, είναι τα χωριά που στους δέκα κατοίκους οι εννέα είναι επιστήμονες, είναι η μουσική παράδοση.
Κατά ευτυχή συγκυρία όλοι οι σπουδαίοι της μουσικής προέρχονται από την επικράτεια τέως επαρχίας Αγίου Βασιλείου.
Μάνος Χατζηδάκης (Μύρθιος), Μπάμπης Πραματευτάκης (Σπήλι), Γιώργος Κουμεντάκης (Άγιος Ιωάννης ο Καμένος).
Είναι και οι πρωτομάστορες της παράδοσης, Στέλιος Καλογρίδης, Αλέκος Καραβίτης, Θανάσης Σκορδαλός, Γιάννης Μαρκογιαννάκης, είναι ο πρωτοχορευτής Σταμάτης Παπαδάκης. Είναι η Ειρήνη Μπριλλάκη Καβακοπούλου.
Είναι και οι σημαντικότεροι δημοσιογράφοι: Κωστής Παπαδάκης, Μανόλης Καλαϊτζάκης, Γιάννης Χαλκιαδάκης.
Τι να πούμε και ποιον να πρωτοαναφέρουμε από τους πολιτικούς, τους λόγιους, τους επιστήμονες.
Μια σωτήρια πρόταση
Κι όμως η επαρχία έμενε ανεξερεύνητη από επιστημονικής εγκυρότητας μέχρι που ένας ακόμα φωτισμένος λόγιος του τόπου ο Θεόδωρος Πελαντάκης πρότεινε τη διοργάνωση αυτού του διεθνούς συνεδρίου. Μπορεί ο επίσης μοναδικός Κωστής Ηλ. Παπαδάκης, όπως το συνηθίζει σε προσπάθειες που αποβλέπουν στο κοινό όφελος να χειροκρότησε την ιδέα, άντε και μερικοί άλλοι, αλλά στην αρχή κανένας από τους έχοντες και κατέχοντες εξουσία, δεν έδειξε διάθεση να δώσει την ευκαιρία υλοποίησης αυτής της σοβαρής πρότασης.
Κατάφεραν όμως αυτοί οι ελάχιστοι σε αριθμό επιστήμονες να πετύχουν το θαύμα και το φθινόπωρο του 2008 το διεθνές αυτό συνέδριο έγινε πραγματικότητα.
Τη διοργάνωση ανέλαβε ο σύλλογος Επιστημόνων του δήμου Λάμπης (ΣΕΔΗΛ) σε συνεργασία με την Ένωση Συλλόγων Επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου «Ο Πρέβελης», και Οργανωτική Επιτροπή με την ακόλουθη σύνθεση:
Πρόεδρος: Θεόδωρος Πελαντάκης, φιλόλογος – επίτιμος προϊστάμενος Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης νομού Ρεθύμνης.
Αντιπρόεδρος: Αντώνης Μπαγιαρτάκης, αντινομάρχης Ρεθύμνου.
Γραμματέας: Κωστής Ηλ. Παπαδάκης, καθηγητής φιλόλογος – πτυχιούχος Θεολογίας.
Υπεύθυνοι Οικονομικού: Χαρίδημος Κακλαμάνος, εκπρόσωπος του ΣΕΔΗΛ, Νικόλαος Παπαδάκης, εκπρόσωπος της Ένωσης «Ο Πρέβελης».
Μέλη: Μανόλης Βαβουράκης, πρόεδρος Δημοτικού Συμβουλίου δήμου Φοίνικα.
Γιάννης Καράλης, πρόεδρος Δημοτικού Συμβουλίου δήμου Λάμπης.
Αυτό που δεν ξέρει ο πολύς κόσμος είναι ότι στην αρχή κάποιοι ανταποκρίθηκαν και συνέλεξαν στοιχεία άγνωστα για το χωριό τους. Έμειναν όμως κενά και προκειμένου αυτό το τεράστιο έργο να μην μείνει ημιτελές, ανέλαβε, προς τιμήν του ο κ. Κωστής Ηλ. Παπαδάκης, με τον κ. Θεόδωρο Πελαντάκη να ολοκληρώσουν το έργο. Και ακόμα πιο σημαντικό είναι ότι για όσους αδυνατούν να έχουν αυτό το πολύτιμο έργο στη Βιβλιοθήκη τους ο κ. Κωστής Ηλ. Παπαδάκης, στην εξαιρετική ιστοσελίδα του «Ρεθεμνιώτικες Αναδρομές» προσφέρει πρόσβαση σε στοιχεία για κάθε χωριό της τέως επαρχίας Αγίου Βασιλείου ξεχωριστά.
Συνέδριο μεγάλης εμβέλειας
Η μεγαλύτερη ικανοποίηση για τους διοργανωτές ήταν η προβολή του τόπου τους διεθνώς. Γιατί οι συμμετοχές και από το εξωτερικό ήταν αρκετές και πολύ αξιόλογες.
Εκείνο το φθινόπωρο του 2008, έμεινε στην ιστορία της επαρχίας με τις περισσότερες προσωπικότητες διεθνούς εμβέλειας.
Από τις εισηγήσεις και τα πορίσματα έμεινε μια πολύτιμη παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές.
Ας γνωρίσουμε τον Νίκο Φασατάκη
Εκείνος επίσης που έδωσε μια συνοπτική αλλά εξαιρετικής σπουδαιότητας εργασία για την πρώην επαρχία Αγίου Βασιλείου ήταν ο Νίκος Φασατάκης.
Αξίζει στο σημερινό μας αφιέρωμα να γνωρίσουμε καλύτερα τους πνευματικούς ευεργέτες της επαρχίας με το έργο ζωής που μας πρόσφεραν αλλά περνάει απαρατήρητο από τη γενιά του F/B και του πάθους αυτοπροβολής σε βαθμό υστερίας. Κι αρχίζουμε από τον πλέον άγνωστο τον Νίκο Φασατάκη για τον οποίο είχε κάνει ένα πληρέστατο αφιέρωμα με τη μορφή συνέντευξης ο καθηγητής κ. Αντώνης Τσουρδαλάκης αιρετός του δήμου, από τον οποίο και αντλούμε στοιχεία.
Ο Νίκος Φασατάκης γεννήθηκε στις Μέλαμπες το 1941, σπούδασε στο γυμνάσιο Ρεθύμνης, στην Παιδαγωγική Ακαδημία Ηρακλείου και στη συνέχεια στο Μαράσλειο διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης Αθηνών.
Στη διάρκεια της σταδιοδρομίας του ως δασκάλου διακρίθηκε για την επιστημονική του αρτιότητα, την παιδαγωγική του ακεραιότητα, την ανθρωπιστική του ευαισθησία, την αγάπη του για τα παιδιά.
Στα σχολεία των: Κεραμέ, Σακτουρίων, Καρινών, Αγ. Ιωάννου Καμμένου του νομού μας, αλλά και σε άλλα ανά την Ελλάδα, όπως των Σερρών και των Αθηνών στα οποία υπηρέτησε, άφησε όνομα άρτιου εκπαιδευτικού, σοφού και συνετού ανθρώπου.
Για όλα τα παραπάνω επιλέχτηκε και υπηρέτησε για πολλά χρόνια ως σχολικός σύμβουλος Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης στο Δομοκό, στη Θήβα, στο Ναύπλιο.
Εκτός όμως του καθαρά παιδαγωγικού έργου στο οποίο διακρίθηκε ο Νίκος ο Φασατάκης ασχολήθηκε με ξεχωριστό ζήλο, αναγνωρισμένη επιτυχία και με την έρευνα, σε θέματα τοπικής ιστορίας και λαογραφίας.
Καρπός αυτής τη έρευνας αποτελούν πλείστες όσες δημοσιεύσεις στον τύπο, ανακοινώσεις σε συνέδρια και ημερίδες. Ώριμο καταστάλαγμα δε της όλης δημιουργικής παρουσίας του αποτελεί το πλούσιο και ιδιαίτερης πνευματικής αξίας συγγραφικό έργο που έχει στο ενεργητικό του, και που σε τίτλους έχει ως εξής:
- Η τέως Επαρχία Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνης -Ιστορία-Πολιτισμός-Εκπαίδευση.
- Αγωνιστές και Θύματα της τέως Επαρχίας Αγίου Βασιλείου.
- Τα περί Θηβών-Ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία.
- Το 1ο Δημοτικό Σχολείο Αγίας Παρασκευής Αττικής και η περιοχή του.
- Θέματα ιστορίας της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στον νομό Αργολίδας.
- Ιστορία της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης της επαρχίας Δομοκού, 20ος αιώνας.
Το έργο όμως εκείνο που ιδιαιτέρως αγάπησε και για χρόνια τον απασχόλησε είναι το μνημειώδες, 5τομο πόνημα, το οποίο συνέγραψε και αφορά τον τόπο του, το χωριό του.
Ο πρώτος από τους πέντε τόμους φέρει τον τίτλο: Οι Μέλαμπες Ρεθύμνης. Ιστορία – Πολιτισμός, ενώ οι υπόλοιποι τέσσερις τόμοι φέρουν τον γενικό τίτλο «Η Λαογραφία των Μελάμπων Ρεθύμνης».
Από τους τέσσερις τόμους της Λαογραφίας:
– Ο πρώτος αναφέρεται στην κοινωνική ζωή του χωριού.
– Ο δεύτερος και ο τρίτος τόμος στην πνευματική ζωή.
– Ο τέταρτος και τελευταίος τόμος στην Υλική ζωή των Μελάμπων.
Με τα έργα αυτά ολοκληρώνεται ουσιαστικά μια πολύ σπουδαία προσπάθεια καταγραφής ιστορικού και πολιτιστικού πλούτου, ανοίγοντας μόνιμα έτσι ένα παράθυρο που βλέπει στο παρελθόν του τόπου μας.
Με κίνητρο την αγάπη για την ιστορία και την παράδοση, όπλα το τετράδιο και το μολύβι, βοηθό το ανοιχτόκαρδο του χαρακτήρα του, ξεκινά από τις παιδικές προσωπικές του μνήμες και ανατρέχει στη συνέχεια στις πηγές του, κατά κύριο λόγο στους συγχωριανούς του – πρωταγωνιστές του έργου του.
Καταγράφει εικόνες, καταστάσεις, γεγονότα, αρετές κακίες, δεξιότητες, ευχάριστα δυσάρεστα, απλά ή σύνθετα, του χθες του απώτερου και του εγγύτερου.
Σκιαγραφεί πρόσωπα πρώτου αλλά και δεύτερου ρόλου της καθημερινής ζωής.
Σε ορισμένα μάλιστα βιβλία του όπως η «Υλική Ζωή» αξιοποιεί την αμεσότητα και ζωντάνια του προφορικού λόγου έτσι – όπως την χρησιμοποιούσαν καθημερινά οι παππουδοκεράδες μας και οι πρόγονοί μας. Βέβαια μπορεί αυτό να κάνει δύσκολη την ανάγνωσή του, όμως με αυτό τον τρόπο διασώζονται εκτός των άλλων και τα τοπικά ιδιώματα της γλώσσας, κάνοντας την παρουσίαση των θεμάτων τόσο πραγματική, τόσο αληθινή και αυθεντική που σε συνεπαίρνει όπως ακριβώς η παρουσίαση μιας αρχαίας τραγωδίας, στην πρωτότυπη αρχαία ελληνική γλώσσα.
Αισθάνεται κανείς διαβάζοντας το έργο του, πώς μεταφέρεται με την μηχανή του χρόνου στην απαρχή της ιστορίας μας, στο απώτερο παρελθόν μας και βιώνει συμμετέχει σε όλες ανεξαιρέτως τις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, στα προβλήματα, στις ανησυχίες, στα πάθη, αλλά και στο μεγαλείο της εποχής των προγόνων μας: Δηλαδή στους αγώνες για ελευθερία και ανεξαρτησία μα και στην καθημερινή πάλη, για επιβίωση και πρόοδο.
Το εγχείρημα του Νίκου του Φασατάκη, που κατά κοινή ομολογία διακρίνεται από πληρότητα και επιστημονική αρτιότητα, πέτυχε το στόχο του. Πέτυχε και κατέγραψε στοιχεία που αλλιώς κινδύνευαν τόσο από την παραποίηση, όσο και από τη λήθη.
Χάρη στην ιδιαίτερη, ευαίσθητη γραφίδα του δεν κάνει απλά μια ιστορική και λαογραφική καταγραφή, κάνει κατάθεση ψυχής, στους ανθρώπους του τόπου του.
«Γι’ αυτό και δικαιολογημένα το δημοτικό συμβούλιο Αγίου Βασιλείου, σε τακτική συνεδρίασή του την Τετάρτη 24 Απριλίου 2013, μετά από πρόταση που έγινε ομόφωνα αποδεκτή, του απέδωσε «τιμητικό έπαινο», ως δείγμα αναγνώρισης και ευχαριστίας για την ανιδιοτελή προσφορά στο χωριό του τις Μέλαμπες και τον Άη Βασίλη.
Λέγεται και είναι αλήθεια, πως «Η βαθιά γνώση θεμάτων γύρω από την ιστορία και τον πολιτισμό των ανθρώπων που μας γέννησαν και μας παρέδωσαν τον κόσμο που ζούμε, είναι η ασφαλέστερη οδός που μας οδηγεί σε ένα πιο ελπιδοφόρο μέλλον».
Με αυτό το χαρισματικό ύφος ο κ. Αντώνης Τσουρδαλάκης παρουσιάζει τον Νίκο Φασατάκη και του είμαστε ευγνώμονες που μας γνώρισε με τόση πληρότητα στοιχείων ένα σπουδαίο επιστήμον αλλά τόσο άγνωστο στους περισσοτέρους.
Ένα αφιέρωμα μνήμης και τιμής
Θα συνεχίσουμε την αναφορά μας στους πνευματικούς αυτούς ευεργέτες της ευλογημένης επαρχίας που θα παρουσιάσουμε σε επόμενα σημειώματα, χωριό-χωριό, αναδεικνύοντας άγνωστα πρόσωπα και γεγονότα. Είναι η συνολική εργασία μας για τις ανάγκες του ντοκιμαντέρ που ετοιμάσαμε για την επαρχία και που παρουσιάστηκε στην εκδήλωση του δήμου Αγίου Βασιλείου στην Αθήνα.
Με το ντοκιμαντέρ αυτό θελήσαμε να αναδείξουμε το μνημειώδες επιστημονικό πολύτομο αφιέρωμα στην επαρχία που αποτελεί μοναδικό μνημείο ιστορικής έρευνας και χρήζει περαιτέρω προβολής με τα μέσα που μας παρέχει η σημερινή τεχνολογία. Είναι και στο πλαίσιο της νέας φιλοσοφίας των «Ρ.Ν.» να παρουσιάζεται πλέον κάθε αφιέρωμα και με εικόνα. Μια επιθυμία χρόνων που ο εκδότης μας επιτρέπει πλέον να γίνει μια πραγματικότητα. Για την ανάδειξη της τοπικής ιστορίας και με κάθε φορέα ήχου και εικόνας που θα την κάνει πιο προσιτή στις νεότερες γενιές.
Εύα Λαδιά: Δήμος Αγίου Βασιλείου: Πορεία στον χρόνο https://youtu.be/jd6KMLlzsvA
