Θέλεις να ανακαλύψεις την γοητεία της τοπικής ιστορίας και να νοιώσεις την εσωτερική μαγεία ετούτου του νησιού; Ξεφύλλισε την ιστορία του γραφικού Μέρωνα, και δεν θα μπορέσεις να συγκρατήσεις ένα ή πολλά επιφωνήματα θαυμασμού και μια ικανοποίηση για τη βαθύτερη αξία του νησιού αυτού στο οποίο σου έτυχε να ζεις και να ανασαίνεις.
Φτάνοντας στον Μέρωνα θα σταματήσεις έκπληκτος μπροστά στον ναό της Παναγίας του Μέρωνα. Είναι τρίκλιτος, σκεπασμένος με καμάρες στο εσωτερικό και μια ενιαία δίκλινη στέγη στο εξωτερικό. Οι τρεις αψίδες και οι είσοδοι είναι στολισμένες με τόξα.
Η Παναγία του Μέρωνα είναι ιστορημένη με εξαιρετικής τέχνης τοιχογραφίες από ικανό ζωγράφο τον οποίο ο κτήτορας του ναού είχε μετακαλέσει από την Κωνσταντινούπολη στις αρχές του 15ου αιώνα. Ανάμεσα στις τοιχογραφίες περιλαμβάνονται ένας κύκλος από τον βίο της Παναγίας, ο Ακάθιστος, η Ρίζα του Ιεσσαί καθώς και σκηνές από το μαρτύριο του Αγίου Γεωργίου. Σπάνιο είναι ανάμεσα στους συλλειτουργούντες το πορτραίτο του Αγίου Γρηγορίου του Διαλόγου, δηλαδή του πάπα Γρηγορίου του Μεγάλου. Ο πάπας απεικονίζεται ντυμένος σαν Ορθόδοξος ιεράρχης. Δεν το έχουμε αυτό ποτέ ξαναδεί αλλού. Πολύ ωραία είναι και η τοιχογραφία που παριστάνει τη Βαϊοφόρο. Είναι πολυπρόσωπη με ζωηρά χρώματα και κινητικότητα των μορφών που δίνουν μια γιορταστική εντύπωση.
Μια εξαιρετικής τέχνης εικόνα της Παναγίας Οδηγήτριας είναι τοποθετημένη στο προσκυνητάρι της εκκλησίας. Είναι εξαιρετικής τέχνης και θεωρείται βέβαιο ότι είναι έργο πολύ ικανού ζωγράφου της Κωνσταντινούπολης.
Με την ευκαιρία μιας κοινωνικής εκδήλωσης ξανάφερα στο νου τη ζωντανή περιγραφή του ξένου περιηγητή του 15 ου αιώνα ο οποίος δίδει μια εικόνα τόσο ζωντανή, σαν να μιλά ζωντανά στο σήμερα: Έτος 1415. Ο περιηγητής ονομάζεται Χριστόφορος Μπουοντελμόντι.
«Ένας δύσβατος δρόμος μας έφερε στο χωριό Μέρωνας. Είναι χτισμένο σε ένα ύψωμα, σε μια ευχάριστη θέση. Στην πλαγιά ψηλών βουνών διακρίναμε πολλές καρυδιές, καρποφόρα δέντρα και ένα αρχοντικό σπίτι. Ετοιμαζόμουν να θαυμάσω το τοπίο, όταν ένας καλόγερος άρχισε να μου λέει:
«Όταν ο αγιότατος αυτοκράτοράς μας, κύριος της οικουμένης και της Κωνσταντινουπόλεως, εγκατέλειψε τη σχισματική και διεφθαρμένη εκκλησία σας στις πλάνες της και μας στερέωσε στην αγία ορθόδοξη πίστη, χάρη στο σεβαστό μας πατριάρχη, μας έστειλε για να μας προστατεύει από τις παγίδες των δικών σας τον καπετάνιο Καλλέργη, ο οποίος μας διοίκησε με τόση αγάπη και αφοσίωση στην πίστη μας, ώστε σήμερα ακόμη οι απόγονοί του δεν θεωρούνται άνθρωποι αλλά θεοί εδώ κάτω. Όλη η Κρήτη ζει με την εμπιστοσύνη που έχει σ’ αυτούς και ότι και αν υποδείξει ο πιο μικρός απ’ αυτούς αμέσως το εκτελούμε με όλη μας την ψυχή. Και για να μη συλληφθούν οι Καλλέργηδες κύριοι από τους Φράγκους σας, δεν κατοικούν ποτέ όλοι μαζί στο ίδιο μέρος. Γίνονται όλο και πιο ισχυροί με την ομόνοια στις κορυφές της Δίκτης και των Λευκών Ορέων. Ο πιο ισχυρός από αυτούς κατοικεί ακριβώς εδώ. Βλέπεις ανάμεσα στην Ίδη και σε εμάς αυτή την πεδιάδα τη στολισμένη με μεγάλα χωριά σκορπισμένα εδώ κι εκεί; Δεν φθάνει κανείς σ’ αυτά παρά από δρόμους επικίνδυνους και ανώμαλους. Οι εξόριστοι όλων των τάξεων καταφεύγουν εδώ και οδηγούνται στον κύριό μας, ο οποίος τους φέρεται πολύ καλά, τους προστατεύει και τους βοηθά με κάθε τρόπο…».
Ο φεουδάρχης κρητάρχοντας της εποχής βγαίνει από την κατοικία του και προχωρεί προς την εκκλησία της Παναγίας η οποία βρίσκεται ακριβώς απέναντι, σε απόσταση όχι παραπάνω από 50 μέτρα. Στο μπράτσο του στηρίζεται η γυναίκα του, η Cecilia Gradenigo, Βενετσιάνα βέβαια, άλλωστε δεν ήταν σπάνιο για την εποχή εκείνη οι φεουδάρχες της Κρήτης να παντρεύονται Βενετσιάνες και να τις φέρνουν στην Κρήτη, στο χωριό τους.
Οι δυο αρχόντοι είναι ντυμένοι με μεγαλοπρέπεια όπως αρμόζει στην κοινωνική τους θέση. Το φόρεμά της Cecilia είναι χρυσοΰφαντο και ο μανδύας από βελούδο μεταξωτό πορφυρό. Είναι ραμμένο στη Βενετία, από την καλύτερη ράφτρα και σύμφωνα με την τελευταία Βενετσιάνικη μόδα.
Αν βρεθείτε στο Μέρωνα, μην παραλείψετε να επισκεφθείτε την ιστορική εκκλησία της Παναγίας Οδηγήτριας. Θα σας ανοίξουν την πόρτα με προθυμία και θα μπορέσετε να θαυμάσετε ένα μνημείο που μας κάνει περήφανους για την τοπική μας ιστορία.
