Πριν λίγες μέρες ξεκίνησε το παγκόσμιο πρωτάθλημα ποδοσφαίρου, το λεγόμενο Μουντιάλ. Όλος ο φίλαθλος πλανήτης ζει και αναπνέει για τις μοναδικές στιγμές που του χαρίζει το λαοφιλέστερο άθλημα της υφηλίου, το ποδόσφαιρο, στα γήπεδα του Κατάρ.
Από πού προήλθε το ποδόσφαιρο, ποιος το ανακάλυψε και γιατί είναι το λαοφιλέστερο των αθλημάτων; Οι Έλληνες δυστυχώς έχουμε δείξει ότι δεν έχουμε την ικανότητα, ούτε και την διπλωματία, να προωθούμε δικές μας ιδέες και κατακτήσεις στην παγκόσμια κοινότητα, με αποτέλεσμα εξαιρετικές ελληνικές ιδέες και εμπνεύσεις, να τις οικειοποιούνται άλλοι λαοί οι οποίοι έχουν τις ανάλογες ικανότητες. Μια από αυτές όπως θα δούμε είναι το ποδόσφαιρο!
Ιστορικά οι Άγγλοι έχουν καρπωθεί τη μητρότητα του ποδοσφαίρου. Ξέρουμε όμως ότι οι Αιγύπτιοι λάτρευαν τα σφαιριστικά παιχνίδια 4.000 χρόνια πριν και οι Έλληνες επιδίδονταν σ’ αυτά σε κάθε ευκαιρία. Αρχαίος Κινέζος συγγραφέας μας λέει πως δεν υπήρχε μεταξύ των κατοίκων άνθρωπος που να μην ενδιαφέρεται και να ασχολείται με αυλούς, κοκορομαχίες, σκυλοδρομίες ή την ποδοσφαίριση. Στην Ιαπωνία το ποδόσφαιρο παιζόταν από το 700 μ.Χ. με το όνομα «Kemari».
Την μπάλα με τη σημερινή της μορφή λέγεται ότι την ανακάλυψαν οι Ισπανοί, την εποχή των μεγάλων ανακαλύψεων, σε ένα ταξίδι τους στο Μεξικό. Εκεί αντίκρισαν, για πρώτη φορά, μια μπάλα φτιαγμένη από καουτσούκ να αναπηδά. Όταν γύρισαν πίσω στην Ισπανία, έφεραν μαζί τους μπάλες, αλλά και ικανούς και επιδέξιους παίκτες του παιχνιδιού, που έπαιζαν με αυτή την μπάλα. Αυτό ήταν, το ποδόσφαιρο!
Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον, από κάθε άποψη, να δούμε μερικά αποσπάσματα από την Οδύσσεια του Ομήρου, όπου υπάρχουν αναφορές για σφαιρικά παιχνίδια που μοιάζουν καταπληκτικά με τα σημερινά, πιθανόν να είναι και η αντιγραφή ή ίσως η εξέλιξη τους.
Η ουρανία: Ήταν ένα παιχνίδι το οποίο παίζονταν με μπάλα. Το περιγράφει ο Όμηρος ως εξής: «Κι εκείνοι σφαίρα παίρνοντας στα χέρια πορφυρένια και λαμπερή, που ο Πόλυβος την έφτιαξε ο τεχνίτης, ο ένας την έρριχτε αψηλά προς τα ισκιερά τα νέφια, γέρνοντας πίσω από τη γης πετιόταν τότε ο άλλος κι ανάερα την άρπαζε το χώμα πριν αγγίξει. (Οδύσσεια, θ 372-376)»
Ενώ σε άλλο του σημείο ο Όμηρος αναφέρει ότι: «Έριχνε ψηλά την σφαίρα και την γη που έθρεψε πολλούς, άρχισε να κτυπά με προικισμένα πόδια και να κάνη στροφές γρήγορες και εναλλασσόμενες, ενώ οι άλλοι νέοι τον ζητωκραύγαζαν και στον ουρανό υψώνονταν δυνατές φωνές….». (Οδύσσεια Θ 370/375)
Στην Οδύσσεια αναφέρεται, επίσης, ότι η βασιλοπούλα Ναυσικά έπαιζε με τις φίλες της με τόπι, όταν βρήκε τον Οδυσσέα ναυαγό σε μία παραλία στο νησί των Φαιάκων. «Και σα χαρήκανε θροφή κι αυτή κι οι παρακόρες Βγάλαν τις μπόλιες κι έπαιξαν τη σφαίρα ανάμεσά τους. (Οδύσσεια, ζ 99-100)»
Όμως τελικά τι είναι το ποδόσφαιρο; Το ποδόσφαιρο ελκύει όλες τις ηλικίες σαν μαγνήτης και είναι το δημοφιλέστερο άθλημα, ο βασιλιάς των σπορ, το άθλημα του λαού, γιατί μπορεί να παιχθεί παντού, από παραλία και κακοτράχαλο έδαφος, μέχρι φυσικά στα οργανωμένα γήπεδα με το καταπράσινο χαλί από γκαζόν, από μια πολύ καλή μπάλα ποδοσφαίρου μέχρι μια μπάλα φτιαγμένη πρόχειρα από κουρέλια και σπάγκο ή ένα τενεκεδένιο κουτί! Η συγκίνηση είναι πάντα ίδια. Είτε στην αλάνα, είτε στα σημερινά πολύχρωμα γήπεδα παλάτια. Ζωηρές και θεαματικές φάσεις, με ξαφνικές εναλλαγές από τις ικανότητες των ποδοσφαιριστών, κινήσεις χορευτικές που θα ζήλευαν και επαγγελματίες χορευτές, σωματικές και ψυχικές, σε μια διαρκή πάλη, ατομική ή ομαδική, που θα αναδείξει το νικητή.
Μέχρι πρόσφατα έπεφτε ξύλο από τους γονείς στα παιδιά τους όταν έπαιζαν ποδόσφαιρο, επειδή είχε συνδυαστεί με βρισιές, με κλωτσιές και με κακή γενικά συμπεριφορά. Τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει εντελώς, λόγο των τεράστιων χρηματικών ποσών που επενδύονται και όλη τη βιομηχανία που κινείται γύρω από το ποδόσφαιρο, αλλά και επειδή την διδασκαλία την κάνουν εξειδικευμένα άτομα, για το συγκεκριμένο άθλημα, με πτυχία πανεπιστημίου, που τα έχουν πάρει μετά από κοπιαστικές δοκιμασίες. Υπάρχει κάποιος να ξέρει πολλές δουλειές που να απαιτούν ταυτόχρονα από το άτομο που τις κάνει, ταχύτητα, αντοχή, δύναμη, ευκαμψία, επιδεξιότητα, ψυχικές και πνευματικές αρετές, όπως το ηθικό, την ψυχραιμία, την κρίση, την παρατηρητικότητα, την πρωτοβουλία, την ειλικρίνεια, την αλληλεγγύη και το ομαδικό πνεύμα;
Το ποδόσφαιρο είναι ένα ολοκληρωμένο άθλημα όπου η εξυπνάδα και η φυσική εξάσκηση συνδυάζονται, για να επιτύχουν την αποτελεσματικότητα των κινήσεων. Όποιος ασχοληθεί μ’ αυτό, όπως και με άλλα αθλήματα βέβαια, βρίσκει τη δυνατότητα να καλλιεργήσει και να δυναμώσει τα φυσικά του χαρίσματα, όπως είναι ο αυτοέλεγχος, η ηρεμία του μυαλού και η ουσία σε κάθε κίνηση και προσπάθεια. Η αρχή της ομαδικότητας τον ακολουθεί και έξω από το αθλητικό περιβάλλον, κάνοντάς τον πιο κοινωνικό και με μεγαλύτερη κατανόηση. Το αίσθημα της ευθύνης που κυριαρχεί σε μια ομάδα, τον κάνει να ξεπερνάει τις δικές του επιθυμίες, δίνοντας όλο του τον εαυτό για τον κοινό σκοπό, μαθαίνοντας παράλληλα ότι υπάρχει μια προδιαγεγραμμένη ηθική, κυρίως σε ότι αφορά τον σεβασμό προς τους κανόνες του παιχνιδιού, που είναι απαραίτητος, για τη συμμετοχή του σε οποιαδήποτε ομαδική εκδήλωση και τον σεβασμό στις ενέργειες του αντιπάλου.
Αυτός που ασχολείται με το ποδόσφαιρο και τα σπορ γενικά, θα μπορέσει μελλοντικά να προσφέρει στην κοινωνία μια μονάδα ωφέλιμη, ισχυρή στο σώμα και ανθεκτική στο πνεύμα, απαλλαγμένος από μικρότητες.
Είναι πραγματικά εντυπωσιακό ότι παρ’ ότι οι ποδοσφαιριστές διαφορετικών εθνικοτήτων που απαρτίζουν μια ομάδα πολλές φορές δεν μπορούν να συνεννοηθούν σε μια κοινή γλώσσα, μιλούν και συνδυάζονται μέσα στο γήπεδο με τη γλώσσα του σώματος, μιλώντας στην κυριολεξία όπως λέει ο λαός «με τα μάτια»! Σε ποιο άλλο επάγγελμα μπορεί να συμβεί αυτό;
Έτσι μπορούμε να μιλάμε κυριολεκτικά για «τη φυλή του ποδοσφαίρου» που έχει δικούς της κωδικούς, για να μιλά να συνεννοείται και να αναπτύσσεται. Το ποδόσφαιρο φαίνεται να είναι η πιο σημαντική συλλογική δραστηριότητα της εποχής μας και πιθανότερα θα παραμείνει και στο διηνεκές έτσι.
Στους Έλληνες τα σφαιριστικά παιχνίδια είναι γνωστά από την Ομηρική εποχή γι’ αυτό και παρέθεσα στην αρχή τα κομμάτια από την Οδύσσεια. Το Λατινικό όνομα της σφαίρας ήταν «πίλα», το Αγγλικό «μπωλλ», το Γαλλικό «μπαλ» και όλα προέρχονται από το αρχαίο Ελληνικό «Πάλλα» που προέρχεται από το ρήμα «Πάλλω». Είναι αξιοσημείωτο ότι ο Αριστοτέλης είχε κάνει διαχωρισμό στα παιχνίδια και τα είχε κατατάξει σε κατηγορίες.
Από την Αρχαία Ελλάδα και τα σφαιριστικά παιχνίδια διασώθηκαν τα: «επίσκυρος, ουρανία, φαινίνδα, αρμπαστόν, απόρραξις, αντισφαίρισις, διασφαίρισις, σφαιρομάχια, και ιππαστί σφαίρισις». Ανάλογα με την κατασκευή, τη χρήση, το μέγεθος, το σχήμα και το χρώμα οι αρχαίοι Έλληνες ονομάζουν τις σφαίρες με ονόματα όπως: πάλλα, πίλος, σφαιρίον, πορφυρέη, αγαθίς, συκαμινώδης, εύκυκλος, ευτρόχαλος, θύλακος, αναβαλλίς, αδρόσφαιρον, μεσόσφαιρον, μικρόσφαιρον, φούλικλον, ραπτή σφαίρα και δωδεκάσκυτος. Η τελευταία ήταν σφαίρα με δώδεκα φέτες.
Εντύπωση προξενεί επίσης η ιατρική(!) παρατήρηση του αθλήματος. Ο μεγάλος γιατρός της αρχαιότητας Γαληνός 129-199 μ.Χ. μας δίνει μία καταπληκτική περιγραφή στο έργο του Περί ασκήσεων με μικρή μπάλα: «Όταν οι παίκτες παρατάσσονται σε αντίθετες σειρές και αγωνίζονται, για να εμποδίσουν τον αντίπαλο να κρατήσει την μπάλα στο κέντρο, τότε είναι βίαια άσκηση με κρατήματα στους ώμους και λαβές πάλης. Έτσι το κεφάλι και ο λαιμός ασκούνται με τις κινήσεις, τα κρατήματα των ώμων και τα πλευρά ενώ το στήθος και το στομάχι, ασκούνται από τα κρατήματα και τις λαβές πάλης με τα χέρια. Σε αυτό το παιχνίδι οι γλουτοί και τα πόδια τεντώνονται βίαια, γιατί αποτελούν την βάση των κινήσεων. Ο συνδυασμός με το τρέξιμο μπροστά και πίσω και τα πηδήματα στα πλάγια στα πλάγια, κάθε άλλο παρά μικρή άσκηση είναι, όχι μόνο για τα πόδια, αλλά και για όλο το σώμα που είναι σε κίνηση». Στο ελληνικό γραμματόσημο του 1994 βλέπουμε από το αρχαιολογικό μουσείο Αθηνών, αθλητή – ποδοσφαιριστή ο οποίος προσπαθεί με άψογη τεχνική να κοντρολάρει την μπάλα πάνω στο δεξί του πόδι.
Είναι απολύτως κατανοητό για τον οποιονδήποτε, ότι ο παίκτης δεν πρέπει να πιάσει την μπάλα με τα χέρια του, γι αυτό τα κρατάει πίσω από την πλάτη του. (Επιτύμβια στήλη 4ος αιών π.Χ., Εθνικό Αρχαιολογικό μουσείο Αθηνών). Επίσης στα γυμνάσια στην αρχαιότητα είχαν χτίσει ειδικό χώρο για τα παιχνίδια με σφαίρα, το «σφαιριστήριο». Οι Ρωμαίοι επίσης στα λουτρά είχαν ειδικά σφαιριστήρια. Στη Βρετανία οι λεγεωνάριοι του Καίσαρα έπαιζαν ποδόσφαιρο με φουσκωμένα τομάρια χοίρων.
Στην Αγγλία επίσημα στοιχεία για το ποδόσφαιρο έχουμε από τον 9ο αιώνα μ.Χ. που γίνονται επίσημοι αγώνες μεταξύ Σκωτίας – Αγγλίας με ομάδες από 20 παίκτες! Οι Γάλλοι ισχυρίζονται πως στις αρχές του 14ου αιώνα μετέφεραν το εξελιγμένο ποδόσφαιρο στην Αγγλία.
Την αξία του ποδοσφαίρου κατάλαβαν γρήγορα τα Αγγλικά σχολεία Eton, Westminster, Harrow και τα πανεπιστήμια που άρχισαν να το καλλιεργούν εντατικά. Σε αντίθεση με τα ελληνικά σχολεία που ακόμη και σήμερα σε πολλά από αυτά απαγορεύεται να παίζεται το ποδόσφαιρο! Από τότε το ποδόσφαιρο έγινε κτήμα όλων των κοινωνικών τάξεων και πραγματικός μαγνήτης για το πλήθος.
Ο σκοπός του ποδοσφαίρου όπως και όλων των αθλημάτων γενικότερα, είναι να καλλιεργούν και να προάγουν το άτομο, παράλληλα με τη σύσφιξη των σχέσεων των λαών, με προοπτική να εξαπλωθεί το φίλαθλο πνεύμα, η ειρηνική συμβίωση και να μετριασθούν οι πολεμικές και πολιτικές εντάσεις των κρατών. Κάτι που επιβεβαιώθηκε πριν από μερικά χρόνια στη Γερμανία με αγώνα Ισραήλ – Παλαιστίνης και δηλώσεις για ειρήνη και από τις δύο πλευρές.
Το φετινό μουντιάλ υπολογίζεται ότι θα το παρακολουθήσουν πάνω από 5 δισεκατομμύρια τηλεθεατές, δηλαδή το 62,5% του πληθυσμού της γης!!! Πιο άλλο γεγονός στον πλανήτη, εκτός των Ολυμπιακών αγώνων, συγκεντρώνει τέτοιο τηλεοπτικό κοινό; Υποθέτω ότι αν υπάρχουν εξωγήινοι και μας παρακολουθούν, μπορεί και να έχουν ονομάσει τον πλανήτη μας «ο πλανήτης του ποδοσφαίρου!».
* Ο Βαγγέλης Παπαδάκις είναι π. διευθυντής του 1ου Γυμνασίου Ρεθύμνου – Ε:11 Φυσικής αγωγής
